Publicystyka - ngo.pl

Wolontariat, członkostwo w organizacjach młodzieżowych, zaangażowanie
w prace grup nieformalnych, realizowanie własnych pomysłów, zainteresowań, planów - to wszystko
można zmieścić pod pojęciem edukacji nieformalnej, ale o jednoznaczną definicję - trudno.

• Trzeba mieć świadomość, że nie tylko my nie mamy jednej definicji
  edukacji nieformalnej. Nie ma jej również Europa. Jest definicja, którą preferuje Komisja
  Europejska i Rada Europy i jest bardzo wiele innych definicji, chociaż są one do siebie podobne -
  mówi Renata Sobolewska, dyrektor Narodowej Agencji Programu Młodzież. - Można znaleźć wspólne cechy
  edukacji nieformalnej, czyli dobrowolność, zaplanowana intencjonalność szkolenia, to, że
  niekoniecznie jest zakończone jakimkolwiek zaświadczeniem, dyplomem czy certyfikatem. No i
  oczywiście, że odbywa się to poza strukturami oficjalnymi.

Być może na tym właśnie polega urok, a także jeszcze jedna cecha tej
formy uczenia się, iż jako nieformalna - tak trudna jest do jednoznacznego opisania. Co wcale
nie  umniejsza jest wagi. O tym, jak ważne stają się we współczesnym świecie wiedza i
umiejętności zdobywane poza oficjalnymi instytucjami edukacyjnymi świadczy chociażby to, że
zagadnieniami tymi zajmują się i Komisja Europejska, i Rada Europy, i rządy poszczególnych krajów,
a także całe grono naukowców i praktyków związanych z kwestiami aktywizowania środowisk
młodzieżowych, zapobiegania wykluczeniu społecznemu (tak młodych, jak i starszych osób), zwalczaniu
ubóstwa i biedy.

• Edukacja nieformalna była niedoceniana przez wiele lat, a stanowi ważny element w strategii
  nauczania. Jej uczestnicy dotykają wszystkich sfer życia. Edukacja nieformalna prowadzi do
  aktywnego uczestnictwa w życiu, do samozadowolenia. Jest szansą na zaistnienie na rynku pracy dla
  tych młodych ludzi, którzy mają te szanse mniejsze lub są ich pozbawieni. Pozwala także włączyć się
  w życie społeczne - zwraca uwagę Thomas Steiger, przedstawiciel Komisji Europejskiej obecny na
  warszawskiej konferencji. - Zaś z perspektywy europejskiej jest to możliwość pozyskania przez
  młodych umiejętności komunikacji międzykulturowej, a to z kolei daje trwałe podstawy do
  współpracy.

O tym, że wiele zadań i celów, które powinny być realizowane w
społeczeństwie demokratycznym nie znajdują swego odzwierciedlenia w edukacji formalnej mówi Peter
Lauritzen, przedstawiciel Rady Europy. Ważne zatem jest, aby były one realizowane przez innych
uczestników życia społecznego, ale przy zachowaniu określonych zasad, wśród których należy wymienić
motywację uczestników, czyli powiązanie dobrowolnych działań z ich zainteresowaniami oraz
profesjonalne podejście, które nie koniecznie musi oznaczać zawodowstwa.

• W takich działaniach trzeba także brać pod uwagę trzy zasadnicze cele: rynek pracy, rozwój
  osobisty i społeczeństwo obywatelskie - uważa Peter Lauritzen. - Musimy się troszczyć o wszystkie
  trzy razem, ponieważ bez tego nie można współcześnie mówić o państwie demokratycznym.

Wydawałoby się, że tak przedstawiona istota edukacji nieformalnej, nie
niesie ze sobą zbyt wielu zagrożeń. O tym, że nie jest tak różowo przekonuje jednak prof. Barbara
Fatyga z Ośrodka Badań Młodzieży Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego,
która zwraca uwagę na problemy związane z dążeniem do formalizowania edukacji nieformalnej.

• Obecnie panuje swego rodzaju moda na edukację nieformalną - uważa prof. Fatyga. A to powoduje, że
  można zauważyć tendencje do kostnienia, instytucjonalizacji, biurokratyzacji i rytualności tej
  formy uczenia się. - Są przecież znane swego rodzaju rytuały szkoleniowe w trzecim sektorze.
  Edukacja nieformalna powinna zostać domeną czystej radości zdobywania wiedzy, a nie włączać się w
  dyskurs o wyrównywaniu szans - mówi B. Fatyga, krytykując egoistyczne dążenia do
  "kupowania" sobie wykształcenia przez udział we wszystkich możliwych szkoleniach,
  zdobywanie certyfikatów i "papierów".

Inną sprawą związaną z formalizowaniem uczenia przez doświadczenie
jest uznawalność zdobytych w ten sposób wiedzy i umiejętności przez formalne instytucje edukacyjne
czy też przez pracodawców. Rada Europy i Komisja Europejska proponują swego rodzaju opisowy
charakter potwierdzania nabytych kompetencji.

• Ale zarówno w innych krajach Unii Europejskiej, jaki w Polsce nadal trwa dyskusja, czy to ma
  sens, czy to nie jest zbytnie formalizowanie - przyznaje Renata Sobolewska. - Trzeba jednak
  pamiętać o dobrowolności: mogę dostać zaświadczenie, ale nie muszę. Nikt nie wymaga ode mnie tego
  dokumentu.

Przykładem zastosowania owej opisowej metody potwierdzania kompetencji
jest Finlandia, gdzie wprowadzono tzw. "Niebieską książeczkę". Jest to opis tego, jakie
formy edukacji nieformalnej młody człowiek podejmuje.

• Nie ma tam żadnych ocen, jest tylko opisane, co zrobił, gdzie zrobił, ewentualnie jako kto zrobił
• mówi R. Sobolewska. Posiadanie i wypełnianie Książeczki jest dobrowolne, ale też mile widziane
  przez niektóre instytucje edukacyjne czy pracodawców w Finlandii.

Z perspektywy polskich organizacji i instytucji oferujących różne
formy uczenia się przez doświadczenie problemy definicji, formalizowania czy uznawalności
nabywanych umiejętności wydają się być drugoplanowe. Na polskim podwórku przede wszystkim musimy
się borykać z brakiem aktywności młodzieży (z badań wynika, że zaledwie 2,5% polskiej młodzieży
angażuje się w działania społeczne), z ciągle kulejącą współpracą między poszczególnymi
organizacjami i instytucjami (zarówno tymi działającymi na polu edukacji nieformalnej, jak i
formalnej) oraz z brakiem zainteresowania tego typu działaniami ze strony mediów (szczególnie
publicznych). Nie bez znaczenia i wpływu na formy i zasięg działalności podejmowanej przez
organizacje pozostaje sytuacja społeczno-gospodarcza kraju, zwłaszcza w regionach dotkniętych
strukturalnym bezrobociem i biedą.