Publicystyka - ngo.pl

Polacy widzą potrzebę zmian prawa dotyczącego referendów. W efekcie głosowania 15 października nie zrazili się do tej instytucji i dość entuzjastycznie odnoszą się do pomysłów organizacji kolejnych referendów. Aż 52,6% badanych uważa, że korzystamy z tej formy demokracji bezpośredniej zbyt rzadko – wynika z nowego badania IBRiS dla Instytutu Demokracji Bezpośredniej – LubBezpośrednio.pl. Badani chcą m.in. wzmocnienia roli obywateli i konsultacji społecznych pytań referendalnych, a także zaostrzenia przepisów dot. finansowania kampanii referendalnej.

Na pytanie „Czy Pana/i zdaniem referenda w Polsce są dotychczas organizowane…” ponad połowa badanych (52,6%) odpowiedziała, że „zbyt rzadko”. 22,7% uważa, że odbywają się „odpowiednio często”, a 3,4% – że „zbyt często”. 21,4% wybrało odpowiedzi „nie ma zdania/trudno powiedzieć”.

Instytut Demokracji Bezpośredniej wprost zapytał o doświadczenia z referendum 15 października. Na pytanie „Czy biorąc pod uwagę doświadczenia referendum z 15 października uważa Pan/i, że należy wprowadzić zmiany w prawie dotyczącym referendum?” pozytywnie odpowiedziało 53,7% ankietowanych. Przeciwnego zdania jest 34,9%.

Z jeszcze większą aprobatą spotyka się postulat zmian prawnych dotyczących zasad finansowania kampanii referendalnej. Na pytanie „Obecne przepisy pozwalają na znacznie większą dowolność w finansowaniu kampanii referendalnej w porównaniu z kampanią wyborczą. Czy Pana/i zdaniem należy zmienić prawo dotyczące finansowania kampanii referendalnej dla większej kontroli nad jej finansowaniem przez różne podmioty?” odpowiedzi „zdecydowanie tak” i „raczej tak” udzieliło 63% badanych. „Zdecydowanie nie” i „raczej nie” – 22,8%.

Poparcie dla konieczności zmian dot. finansowania widać szczególnie wśród tych badanych, którzy nie wzięli udziału w głosowaniu referendalnym 15 X. Popiera je aż 69% przedstawicieli tej grupy, podczas gdy wśród biorących udział w referendum to 56%.

Instytut Demokracji Bezpośredniej zadał też ankietowanym pytanie „Które z pomysłów zwiększyłyby Pana/i zaufanie do instytucji referendum?”. Z największą aprobatą spotkał się pomysł „wzmocnienia roli obywateli w procesie organizowania referendum np. poprzez umożliwienie dodawania do referendum pytań”. Opowiedziało się za nim 54,4% badanych. Blisko połowa – 49,7% – popiera też „obowiązkowych konsultacje społeczne pytań zadawanych w referendum. Mniejszy potencjał zwiększenia zaufania do referendum ankietowani widzą w „zagwarantowaniu partiom opozycyjnym możliwości dołączania własnych pytań do referendum zarządzanego przez rządz” (37,5%) i „obniżeniu progu frekwencji z obecnych 50%, dla uznania referendum za wiążące” (22,3%).

Badanych spytano też o dwa postulaty systemowej zmian dot. organizowania referendów i wprowadzenia ich właśnie drogą demokracji bezpośredniej. Chodzi o referendum obligatoryjne, tj. bez dodatkowej zgody Sejmu, na wniosek obywateli oraz wprowadzenie instytucji dnia referendalnego.

Przypomnijmy, że obecnie obywatele nie mają możliwości zorganizowania referendum bez zgody Sejmu. Na przestrzeni ostatnich 10 lat różne partie, w tym zarówno Prawo i Sprawiedliwość jak i Koalicja Obywatelska, proponowały umożliwienie zorganizowania referendum na wniosek obywateli bez dodatkowej zgody Sejmu.

Na poprzedzone powyższą informacją pytanie „Gdyby zorganizowano referendum w sprawie wpisania do Konstytucji możliwości organizacji referendum przez obywateli po zebraniu odpowiedniej liczby podpisów bez zgody Sejmu, to czy Pan/Pani wziął/aby w nim udział?” pozytywnie odpowiedziało 65,4% badanych, a 24,8% – negatywnie.

Z kolei ws. referendum dotyczącego dnia referendalnego zadano następujące pytanie: „Istnieje pomysł ustanowienia tak zwanego dnia referendalnego – jednego dnia w roku, w którym odbywać się będą referenda z inicjatywy obywateli i polityków, lokalne i ogólnokrajowe. Gdyby zorganizowano referendum w sprawie wprowadzenia dnia referendalnego, to czy wziąłby/aby Pan/i w nim udział?”. Chęć udziału w takim głosowaniu 68,3% badanych, a 22,7% – ustosunkowało się do niego negatywnie.

Osoby, które w pytaniu o udział w tych dwóch referendach odpowiedziały „zdecydowanie tak”, „raczej tak” i niezdecydowane zapytano, jakiej odpowiedzi udzieliłyby w ewentualnym głosowaniu.

Na pytanie „„Czy popierasz możliwość organizowania referendum na wniosek miliona obywateli, bez dodatkowej zgody Sejmu?” 84,2% z tych osób odpowiedziałoby „TAK”, zaś 15,8% – „NIE”.

Na pytanie „Czy popierasz wzmocnienie demokracji bezpośredniej przez ustawienie jednego dnia w roku, gdy odbywać się będą różne głosowania z inicjatywy obywateli i polityków na szczeblu krajowym i lokalnym?” pozytywnie odpowiedziałoby w ewentualnym referendum 82,1%. Przeciwnego zdania było 17,9% badanych nieodrzucających udziału w głosowaniu.

Badanie dla Instytutu Demokracji Bezpośredniej – LubBezpośrednio.pl przeprowadził Instytut Badań Rynkowych i Społecznych IBRiS w dniach 5-9 listopada 2023 r. Technika badawcza: badanie ogólnopolskie zrealizowane metodą telefonicznych, standaryzowanych wywiadów kwestionariuszowych wspomaganych komputerowo (CATI, n=1000, błąd oszacowania 3%, próg ufności 0,95).