Odwołanie władz, spalarnia śmieci, sprawy światopoglądowe. Polacy chcą o tym decydować!
LubBezpośrednio.pl – Instytutu Demokracji Bezpośredniej przedstawia pierwszy raport z badań zrealizowanych we współpracy z Instytutem Badań Rynkowych i Społecznych IBRiS. Dotyczy stosunku Polek i Polaków do referendów lokalnych.
Referenda lokalne to podstawowy, gwarantowany art. 170 Konstytucji RP, mechanizm demokracji bezpośredniej w Polsce. Jak od lat wskazują eksperci i analitycy praktyka realizacji konstytucyjnego prawa obywatelek i obywateli do podejmowania lokalnych i regionalnych decyzji pozostawia wiele do życzenia. Zdecydowana większość głosowań, jeżeli już uda się je przeprowadzić, zostaje uznana za nieważne ze względu na zaporowe progi frekwencji. Bielsko-Biała, Gietrzwałd, Bartoszyce, Piotrków Trybunalski – to przykłady miejscowości, w których tylko w ostatnich tygodniach obecne regulacje pokazały swój antyobywatelski wymiar. Bodaj najbardziej bulwersujący przykład tej patologii przedstawiliśmy w naszej animacji opowiadającej historię referendów w Murowanej Goślinie.
Zapytaliśmy badanych między innymi o to, czy uważają, że mieszkańcy powinni mieć prawo podejmować konkretne decyzje w referendach lokalnych. Wyróżniliśmy trzy typy spraw:
- odwołanie wójta, burmistrza lub prezydenta, z którego pracy nie są zadowoleni,
- decyzja w ważnej dla lokalnej wspólnoty sprawie takiej jak np. zgoda na kontrowersyjną inwestycję np. spalarnię śmieci,
- decyzja w ważnej sprawie budzącej emocje z przyczyn światopoglądowych – takich jak na przykład dofinansowanie procedury in vitro ze środków samorządowych albo lub zasady prowadzenia edukacji seksualnej w szkołach przez podmioty zewnętrzne.
Referenda odwoławcze znajdują aprobatę na poziomie 92% ogółu badanych. Decyzje w sprawie lokalnych inwestycji – 91%. Z nieco mniejszym poparciem spotyka się bezpośrednie rozstrzyganie na lokalnym szczeblu kwestii budzących emocje światopoglądowe, ale wciąż za prawem mieszkańców do podejmowania takich decyzji opowiada się 78% badanych!
Badanych zapytaliśmy również o to, czy sami wzięliby udział w takich referendach. Tu wyniki okazały się bardziej zrównoważone. Okazało się, że gdyby do takiego głosowania w sprawach światopoglądowych doszło, wzięliby w nim również udział przeciwnicy rozstrzygania takich sporów w referendach.
Wyniki w wielu punktach nas zaskoczyły. Porównując odpowiedzi na pytania stawiane w różnym kontekście widać wyraźnie, jak bardzo spór partyjno-plemienny determinuje odpowiedzi badanych. To dowód na siłę polaryzacji, której w naszym przekonaniu mechanizmy demokracji bezpośredniej w dłuższej perspektywie przeciwdziałają.
Przede wszystkim dowiedzieliśmy się jednak, że aż 80% Polaków nie wie, jaka frekwencja jest wymagana w referendach lokalnych dla ich ważności. Traktujemy ten wynik jako najlepszy dowód na potrzebę działań edukacyjnych i badawczych, dla których powołano LubBezpośrednio.pl – Instytut Demokracji Bezpośredniej.
Zachęcamy wszystkich – Obywatelki i Obywateli, dziennikarzy, polityków, naukowców i aktywistów – do zapoznania się z wynikami niniejszego badania i szerokie ich wykorzystywanie. Zapraszamy również, bez względu na światopoglądowe różnice i polityczne afiliacje, do współpracy w przyszłości. To pierwsze z cyklu badania, które planujemy w najbliższych miesiącach. Z przyjemnością uwzględnimy w nich również sugerowane przez Państwa pytania.
Nota o badaniu: Badanie dla LubBezpośrednio.PL – Instytutu Demokracji Bezpośredniej w dniach 5-6 maja 2023 roku wykonał Instytut Badań Rynkowych i Społecznych IBRiS. badanie zrealizowane metodą telefonicznych, standaryzowanych wywiadów kwestionariuszowych wspomaganych komputerowo (CATI, n=1100, błąd oszacowania 3%, próg ufności 0,95). Raport z opracowaniem wyników oraz pełna tabela wyników dostępne są na stronie www.LubBezpośrednio.PL.
