Organizacje pożytku publicznego stanowią około 6% wszystkich zarejestrowanych stowarzyszeń i fundacji. To jednak właśnie one w dużej mierze wpływają na wizerunek sektora i stanowią jego ważny segment, wyróżniając się zarówno podejmowanymi działaniami, jak ich skalą.
W Polsce jest zarejestrowanych ponad 10 tys. organizacji pożytku publicznego. Większość z nich (8875) będzie mogło w 2020 roku ubiegać się o wpływy z 1% podatku. W roku poprzednim 14,5 mln podatników przekazało OPP 875 mln zł, jednak około 40% z tej sumy trafiło do dziesięciu organizacji, które od lat zbierają z tego źródła największe kwoty. To właśnie na nich najczęściej koncentruje się uwaga, warto jednak przyjrzeć się całej grupie organizacji posiadających status OPP i zobaczyć, co je wyróżnia na tle całego sektora.
Statusu OPP coraz mniej atrakcyjny?
Brak dostępu do środków finansowych na realizację działań związanych z misją organizacji jest postrzegane przez polskie organizacje jako jedna z głównych barier w ich rozwoju. Można przypuszczać, że z tej perspektywy możliwość zbierania środków finansowych z 1% podatku będzie dla organizacji ważną motywacją do ubiegania się o status OPP. Potwierdzają to wyniki badania, które Stowarzyszenie Klon/Jawor przeprowadziło w 2017 roku: możliwość pozyskiwania 1% podatku zostało przez przebadane OPP uznane za uprawnienie przynoszące najwięcej korzyści. Pozostaje sprawą otwartą, czy jest to ciągle korzyść wystarczająca, aby nowo powstające organizacje zdecydowały się na ubieganie się o status OPP.
W ciągu pierwszych ośmiu lat od wejścia w życia UDPPiW rocznie status OPP uzyskiwało średnio ponad 800 nowych podmiotów. W kolejnych latach dynamika ta spadła o połowę. W 2019 roku w KRS zarejestrowało się niespełna 350 nowych OPP.
Wykres 1. Liczba organizacji uzyskujących status OPP w poszczególnych latach
Analiza przyczyn zmniejszenia zainteresowania statusem OPP wykracza poza ramy tego artykułu i być może wymaga odrębnych badań. Warto jednak przypomnieć, że w 2017 roku zdiagnozowaliśmy dwa główne powody, dla których organizacje, które rozważały ubieganie o status OPP, ostatecznie tego nie zrobiły. Były to obowiązki sprawozdawcze i poczucie, że ich szansa na uzyskanie wpływy z 1% jest niewielka.
„Pomocowe” OPP odpowiadają na oczekiwania i je kreują
Wyraźne różnice między OPP a resztą sektora ujawniają się, jeśli porównamy najważniejsze dziedziny ich działalności. OPP najczęściej są aktywne w obszarze ochrony zdrowia (19%), a dopiero drugiej kolejności zajmują się sportem i turystyką (17%), które w całym sektorze stanowią dominującą dziedzinę działalności. Także działalność na rzecz pomocy społecznej jest przez organizacje pożytku publicznego dużo częściej podejmowana niż to ma miejsce w przypadku wszystkich stowarzyszeń i fundacji.
Z badań wizerunku organizacji pozarządowych wynika, że Polacy przypisują organizacjom pozarządowym dużo bardziej „pomocowy” charakter, niż jest on w rzeczywistości. Uważają, że organizacje przede wszystkim zajmują się wsparciem osób będących w trudnej życiowej sytuacji.
Być może Polacy mają taki obraz organizacji m. in. dlatego, że jednym z istotnych źródeł informacji o organizacjach docierających do szerokiej opinii publicznej są kampanie związane ze zbieraniem 1% podatku. W efekcie obywatele tworzą sobie obraz sektora na podstawie obrazu organizacji pożytku publicznego. To częściowo kształtuje ich oczekiwania dotyczące organizacji. Następnie może dochodzić do pewnego rodzaju sprzężenia zwrotnego, które powoduje, że o status OPP prędzej będą ubiegać się te podmioty, które do oczekiwań Polaków bardziej pasują, czyli właśnie organizacje o bardziej „pomocowym” charakterze.
Większe budżety, niekoniecznie z 1% podatku
W 2017 roku stowarzyszenia i fundacje z całej Polski dysponowały przeciętnie 28 tysiącami złotych. Z kolei przeciętny budżet organizacji pożytku publicznego wyniósł ponad 100 tysięcy złotych, czyli niemal czterokrotnie więcej.
Wyższe przychody organizacji pożytku publicznego w porównaniu do całego sektora pozarządowego nie są wyłącznie rezultatem pozyskiwania 1% podatku – z tego źródła przeciętna OPP pozyskała w 2017 roku nie więcej niż 5 tys. zł. Większe znaczenie ma zapewne fakt, iż OPP charakteryzują się generalnie bardziej zróżnicowanymi źródłami przychodów. Przeciętnie korzystają one z pięciu źródeł finansowania, podczas gdy wszystkie stowarzyszenia i fundacje – z trzech.
Większy udział organizacji o wysokich przychodach przekłada się na dostęp do zasobów, przede wszystkim płatnego personelu. 80% OPP deklaruje, że w jakiejś formie płaci za pracę na swoją rzecz (a jednocześnie 20% korzysta wyłącznie z pracy społecznej). Ponad połowa (53%) ma co najmniej jednego stałego pracownika (pracującego na rzecz organizacji nie rzadziej niż raz w tygodniu).
Status zobowiązuje do przejrzystości
Organizacje pożytku publicznego częściej niż inne stowarzyszenia i fundacje informują o swojej działalności w internecie, nieco częściej prowadzą strony internetowe czy profile w mediach społecznościowych. Jednak to, co je przede wszystkim wyróżnia na tle całego sektora, to duża większa przejrzystość przejawiająca się przede wszystkim ponad dwukrotnie częstszym publikowaniem sprawozdań finansowych i merytorycznych na swoich stronach internetowych.
Wykres 2. Procent organizacji publikujących sprawozdania na swojej stronie internetowej
Dane przedstawione w artykule pochodzą z badania „Kondycja sektora organizacji pozarządowych 2018”, a także badania opinii organizacji na temat statusu OPP z 2017 roku.
Badania „Kondycja organizacji pozarządowych w Polsce 2018” zostały sfinansowane ze środków Fundacji im. Stefana Batorego oraz środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.
Artykuł powstał w ramach projektu „Kurs na użyteczność: nowa strategia badań Stowarzyszenia Klon/Jawor”, sfinansowanego ze środków Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030.
Źródło: inf. własna (fakty.ngo.pl)
Redakcja www.ngo.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy.
