Publicystyka - ngo.pl

Dotarłszy z ankietą internetową do pół setki Polaków i Polek z miejscowości większych niż 100 tys. mieszkańców, możemy też zajrzeć głębiej w konkretną, ważną dla nich sprawę lokalną. Niektórzy wskazali takie sprawy spontanicznie, inni jedynie zaznaczyli całą kategorię ważnych dla siebie spraw. 

Wybraliśmy odpowiedzi pięciorga respondentów z dużych miejscowości, którzy (lub które) mieszkają w tych miejscowościach w momencie wypełniania ankiety już przez trzy lata lub dłużej. Są to osoby dobrze wykształcone, natomiast ich miejscowości, płeć, wiek i inne bliższe dane pozostawiamy nieujawnione. Istotą tej prezentacji jest przedstawienie kilku ankietowych opowieści o dezinformacji i mylnych informacjach w percepcji odbiorców, przybliżenie świata widzianego oczami osób wypełniających ankiety.

Pierwsza osoba stwierdza, że od dawna walczy z zarządcą swojej kamienicy w sprawie remontu, którego nie mogą się z mieszkańcami doczekać, pisała też pisma do urzędu w tej sprawie. Sprawę zalicza do kategorii remontów budynków użyteczności publicznej. Czuje się słabo poinformowana w sprawie. Czy dostrzega, że w tej ważnej dla niej sprawie lokalnej były próby dezinformowania, wprowadzania w błąd odbiorców? Tak, i to silne, bo ocenione na pięć w pięciostopniowej skali – a wypływały ze strony administracji. Osoba ta czuje, że była źródłem informacji w tej sprawie dla współmieszkańców.

Druga osoba powiada, że na osiedlową łąkę wielu mieszkanców wyprowadza psy. Informuje, że brakowało koszy na psie odchody. Po kilku telefonach do urzędu miasta i około dwóch miesiącach kosze zostały zamontowane. Na końcu ulicy prowadzącej do terenów rekreacyjnych („niby park, teren dawnego lotniska”) brakowało utwardzonej nawierzchni, a pod ogrodzeniem istniało składowisko śmieci. Sama czuje się źródłem informacji w tej sprawie dla urzędników.

Po zainteresowaniu tematem urzędników teren został uprzątnięty, wykonano asfalt do bramy wejściowej. Sprawę tę osoba wypełniająca ankietę zalicza do kategorii związaną z czystością ulic i miejsc publicznych oraz wywozem śmieci. Czuła się dezinformowana w tej sprawie: nie wie, kto podejmował decyzje, ale kilkakrotnie próbowano jej „wmówić, że brak środków, planów”.

Kolejna osoba czuje się bardzo dobrze poinformowana w konkretnej ważnej dla siebie sprawie lokalnej, bo ocenia stopień poinformowania na pięć w pięciostopniowej skali. Sprawa jest z szerokiej kategorii dotyczącej stanu środowiska naturalnego (w tym zanieczyszczenie powietrza, smog). Czego dotyczy? Otóż w ostatnim czasie przed wypełnianiem ankiety przebudowano w okolicy skwer wokół stawu wraz z placem zabaw i „teraz jest tam pięknie i uroczo, można wypocząć i się wyciszyć”. Ale i tu dochodziło do dezinformacji – „w internecie z fake'owych kont na portalach społecznościowych”, a osoba była źródłem informacji dla rodziny i znajomych.

Jest też sprawa, którą osoba wypełniająca ankietę przypisuje do aż trzech kategorii: sytuacji na rynku pracy, turystyki oraz korupcji i nadużyć jednocześnie. Do uszczegółowienia sprawy stosuje słowa kluczowe takie, jak „mafijne układy”, „niezadowolenie z życia”, smutek i bezrobocie. Osoba ocenia, że dezinformacja polega na przemilczaniu, „odwracaniu kota ogonem”, udawaniu. Powiada, że jej interlokutorzy „wiedzą że im nic nie zrobię, bo nie mam siły przebicia i jestem w 100% od nich zależny”. Nie jest to jasny opis, ale oddaje atmosferę, w jakiej w percepcji osoby wypełniającej ankietę toczy się lokalna wymiana informacji wokół ważnej sprawy.

Inna osoba stwierdza, że w ważnej dla siebie sprawie lokalnej, którą kategoryzuje jako należącą do „sytuacji mieszkaniowej” widziała próby dezinformowania, wprowadzania w błąd odbiorców, przy czym mając skalę od „5 – bardzo wyraźne próby dezinformacji” do „1 – brak takiej wyraźnej próby” ocenia próby dezinformowania na dwa. W opisie dodaje, że „nie było prób dezinformacji, ale [same informacje] były dość ogólnikowe”. A czego dotyczyła sprawa? Remontu klatki schodowej w bloku, a zwłaszcza ocieplenia ściany.

Wykształcone osoby z dużych miast w ważnych dla siebie sprawach lokalnych mogą dostrzegać próby dezinformowania, wprowadzania w błąd odbiorców, niezależnie od tego, czy czują się słabo, czy dobrze poinformowane w sprawie. Prawo do informacji jest naruszane i niektórzy walczą o zniesienie tych naruszeń, a inni nie, zależnie od swoich zasobów. Za dezinformowanie albo zjawiska bliskoznaczne uznają wmawianie, fake'owe konta w portalach społecznościowych, przemilczanie, odwracanie kota ogonem, udawanie, ogólną złą atmosferę wokół informacji czy też samo to, że informacje są dość ogólnikowe.

Więcej o metodzie i wynikach znajdziesz w prezentacji na stronie wyzwaniacyfrowe.pl/nasze-badania-vol-1/ (plik PDF) albo w dx.doi.org/10.13140/RG.2.2.14213.47842 (podgląd bez konieczności ściągania PDF).

Proszę cytować jako: Toczyski, Piotr (2021). Opowieści z ankiet o dezinformacji i mylnych informacjach. Warszawa: Grupa Do Spraw Wyzwań Cyfrowych, https://wyzwaniacyfrowe.pl.

Dr Piotr Toczyski popularyzował dotąd badania społeczne i internetoznawcze realizowane przez CBOS, Kantar Public, Gemius Polska i inne ośrodki jako główny autor takich raportów jak „World Internet Project: Polska” (Agora), „Mądre zarządzanie. Przyszłość organizacji i organizacje przyszłości” (Orange Polska), „HR Tech Report” (Harvard Business Review Polska) oraz 40-odcinkowego cyklu „Liczymy się z Polakami” na łamach Dużego Formatu Gazety Wyborczej. Doradza firmom i organizacjom, w tym Grupie Do Spraw Wyzwań Cyfrowych, pracuje naukowo w APS im. M. Grzegorzewskiej w Warszawie.