Publicystyka - ngo.pl

Podejmowane w ramach Roku działania będą koncentrować się na
czterech celach:

• uznaniu prawa osób ubogich i społecznie wykluczonych do godnego życia oraz do społecznej partycypacji,
• przyjęciu przez wszystkich członków społeczeństwa współodpowiedzialności za ograniczenie ubóstwa i marginalizacji,
• przekonaniu, że utrzymanie spójności społecznej jest w interesie wszystkich;
• podkreśleniu politycznej woli UE, aby walkę z ubóstwem i wykluczeniem społecznym traktować priorytetowo.
   

Działania te, podejmowane na poziomie unijnym i krajowym, będą
obejmować spotkania i konferencje, kampanie informacyjne i
promocyjne, a także badania i raporty. Powinny one angażować
wszystkie zainteresowane strony oraz stwarzać okazję do tego, by
potrzeby i poglądy środowisk dotkniętych ubóstwem i
wykluczeniem były wyrażane i uwzględniane. Na realizację zadań
związanych z Rokiem z budżetu UE przeznaczono kwotę
17 mln euro. Wraz z przewidywanym współfinansowaniem
przez podmioty publiczne i prywatne państw członkowskich, kwota ta
wyniesie 26,175 mln euro.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny z zadowoleniem
przyjmuje wniosek Komisji, którego właściwa realizacja może
przyczynić się do podniesienia świadomości społecznej oraz
stymulować dyskusję publiczną na temat zdecydowanych i skutecznych
sposobów eliminacji ubóstwa i wykluczenia społecznego. Poniższe
uwagi mają na celu udoskonalenie publicznego profilu i politycznej
skuteczności Roku.

Warunkiem zachowania oraz podniesienia jakości życia
wszystkich Europejczyków jest ich zaangażowanie na rzecz skutecznej
eliminacji ubóstwa i marginalizacji społecznej w relatywnie
zamożnej Europie. Wydarzenia Roku powinny zwiększać to
zaangażowanie wśród Europejczyków ze wszystkich warstw społecznych
i ekonomicznych.

Ważne jest zatem, aby wydarzenia Roku czerpały z wiedzy i
doświadczeń nagromadzonych od chwili rozpoczęcia realizacji
europejskiej strategii na rzecz walki z ubóstwem
i wykluczeniem społecznym przez Radę Europejską w Nicei w
2000 r. Należy zapewnić synergię z wydarzeniami organizowanymi
przez inne podmioty.

EKES przypomina, że w wydarzeniach Roku powinny zostać
należycie uwzględnione również pewne sprawy i tematy:

• wspieranie zmodernizowanej polityki społecznej jako prawdziwie produktywnego czynnika zdolnego do aktywizacji zawodowej wszystkich osób zdolnych do pracy oraz aktywacji społecznej wszystkich ludzi;
• modernizacja szeroko rozumianego europejskiego modelu społecznego, aby mógł on skutecznie podejmować nowe wyzwania w dziedzinie zatrudnienia, integracji społecznej i walki z ubóstwem oraz społecznych skutków globalizacji;
• potrzeba skuteczniejszych strategii politycznych wspierających integrację na rynku pracy grup dyskryminowanych lub z innych powodów znajdujących się w niekorzystnej sytuacji;
• potrzeba otwartej debaty publicznej i wsparcia dla ukierunkowania modernizacji na aktywizację zmierzającą do zatrudnienia i udziału społecznego;
• silny nacisk na działania lokalne, zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych oraz wspieranie i docenienie aktywizmu obywatelskiego, zwłaszcza w związku z walką z ubóstwem i wykluczeniem społecznym;
• potrzeba podejść całościowych, wykraczających poza tradycyjną politykę zatrudnienia i politykę społeczną w kierunku strategii polityki gospodarczej, edukacyjnej, regionalnej, kulturalnej i infrastrukturalnej;
• uznanie, że mężczyźni i kobiety doświadczają ubóstwa w odmienny sposób i że polityki społeczne powinny być projektowane z uwzględnieniem tych różnic; 
• potrzeba skuteczniejszej otwartej metody koordynacji na szczeblu europejskim w dziedzinie walki z ubóstwem i wykluczeniem
• umieszczenie działań wymierzonych przeciwko ubóstwu i wykluczeniu społecznemu w kontekście międzynarodowym, zwłaszcza poprzez wspieranie podstawowych praw w miejscu pracy i godziwych standardów pracy na całym świecie. 
   

W decyzji o ustanowieniu Roku Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem
Społecznym podkreśla się fakt, że 78 milionów ludzi w UE, tj. 16%
obywateli, jest zagrożonych ubóstwem. EKES uważa, że aby
skuteczniej przekazać polityczne przesłanie Roku, należy przywołać
i wykorzystać, oprócz powszechnie wykorzystywanego wskaźnika
relatywnego ubóstwa dochodowego, także inne miary ubóstwa, które
ukazują jego utrzymywanie się i rzeczywistą deprywację, jakiej
doświadcza wielu Europejczyków.

Ponadto EKES zwraca uwagę na to, że wykorzystane wskaźniki
„opisują” problem ubóstwa i wykluczenia społecznego.
Uwzględniając wyzwania stojące przed spójnością społeczną w UE
i wynikającą stąd modernizację europejskiego modelu społecznego,
ważne jest, aby zastosowane wskaźniki pociągały za sobą
zrównoważoną reakcję ze strony polityki publicznej, obejmującą
lepszą redystrybucję dochodów oraz strategie polityczne w zakresie
odpowiednio finansowanej i zarządzanej elastyczności zatrudnienia i
bezpieczeństwa socjalnego na rynku pracy oraz aktywnej integracji
społecznej.

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja Europejska
uznała, iż wieloaspektowa natura ubóstwa i wykluczenia społecznego
wymaga zastosowania adekwatnych środków.

Ubóstwo to wieloaspektowe zjawisko charakteryzujące się
nierównomiernym rozkładem zagrożeń w społeczeństwie. Zagrożenia te,
zwłaszcza gdy są skumulowane, są szczególnie niebezpieczne dla
pewnych grup społecznych.

Ubóstwo zazwyczaj wiąże się z bezrobociem, zwłaszcza
długotrwałym. Dlatego też, jak można przeczytać we „Wspólnym
sprawozdaniu w sprawie ochrony socjalnej i integracji społecznej”,
„praca jest najlepszym zabezpieczeniem przed ubóstwem i
wykluczeniem społecznym […]”. Jednak, jak stwierdza się w tym
samym sprawozdaniu, praca nie może być jedynym zabezpieczeniem.
Zjawisko ubóstwa ludzi pracujących jest na to najbardziej
wyrazistym dowodem.

Ubóstwo może być również związane z niskimi umiejętnościami
lub brakiem umiejętności wymaganych na dostępnych stanowiskach
pracy lub też z umiejętnościami nieadekwatnymi, które nie pozwalają
na zdobycie pracy wysokiej jakości, oferującej odpowiednią płacę.
Grupami szczególnie narażonymi na takie ryzyko są młodzi ludzie,
zwłaszcza ci porzucający naukę, i starsi pracownicy.

Ludzie mogą wpaść w pułapkę ubóstwa przez nieodpowiednio
zorganizowane systemy wspierania dochodów, które zniechęcają ich do
aktywności na oficjalnym rynku pracy i ostatecznie skazują na
ubóstwo również w starszym wieku.

Źródłem ryzyka może być również struktura rodziny:
rodziny posiadające jednego żywiciela, zwłaszcza gdy jest to
samotny rodzic, rodziny z trojgiem lub większą liczbą dzieci.
Potencjalnie zagrażającą sytuacją może być rozpad rodziny lub
utrata pracy prowadząca do utraty domu.

Zagrożone są również osoby słabego zdrowia (np. z uwagi na
podeszły wiek), osoby z deficytami poznawczymi, osoby
niepełnosprawne, zwłaszcza jeśli są nisko wykwalifikowane, i osoby
nadużywające substancji uzależniających.

Ponadto zagrożone są osoby mieszkające na obszarach
peryferyjnych lub znajdujących się z różnych względów w
niekorzystnej sytuacji.

Szczególną kategorię osób narażonych na ubóstwo tworzą
migranci i mniejszości etniczne, które oprócz często nieadekwatnych
umiejętności społecznych i językowych lub niedostosowania
kulturowego mogą być ofiarami dyskryminacji.

Wymienione powyżej przykłady ukazują skalę omawianego wyzwania
oraz złożoność skutecznych działań podejmowanych w ramach polityki
publicznej. Jeśli ubóstwo i wykluczenie społeczne mają zostać
znacznie ograniczone, wysiłki podejmowane przez władze publiczne
wszystkich szczebli muszą zostać uzupełnione działaniami partnerów
społecznych, organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz
poszczególnych obywateli.

EKES uważa, że ogólne i konkretne cele Roku oraz wybrane
tematy działań dążą do ustalenia nowej równowagi pomiędzy
społecznym wymogiem aktywności gospodarczej a indywidualną
potrzebą bezpieczeństwa. Potrzeba takiego dostosowania wynika
z globalizacji, zmian demograficznych, postępu
technologicznego i ewolucji europejskiego rynku pracy,
pociągających za sobą znaczne zmiany stylu życia wielu
Europejczyków. Ponadto polityka rynku pracy i polityka społeczna
powinny zostać zmodernizowane i usprawnione w celu ułatwienia
koniecznych przemian i zapewnienia ludziom trwałego systemu
zabezpieczenia, który jest odpowiednio zarządzany i finansowany.
Podczas gdy jedni korzystają z szans stwarzanych przez nowe rynki
pracy i programy aktywizacji, inni postrzegają je jako zagrożenie
dla swojego statusu społecznego i zawodowego.

W przypadku osób zagrożonych bezrobociem lub wykluczeniem
społecznym, obecny nacisk na aktywizację zawodową wszystkich ludzi
zdolnych do pracy pozwala społeczeństwu wykorzystać ich talenty, a
jednocześnie zaspokoić ich indywidualną potrzebę postępu zawodowego
i społecznego. Oprócz właściwego wspierania dochodu kładzie się
rosnący nacisk na lepszy dostęp wszystkich obywateli do usług
społecznych. Aby jednak skorzystać z tych szans, jednostka powinna
podjąć znacznie większą niż kiedykolwiek wcześniej aktywność
indywidualną, inicjatywę, wysiłek intelektualny oraz nawiązać
współpracę z różnymi służbami oferującymi wsparcie. Istnieje
prawdziwa potrzeba informowania o celu strategii politycznych,
wymagająca takich wysiłków, żeby zapewnić im poparcie
społeczeństwa. Wydarzenia Roku powinny ułatwić osiągnięcie tego
celu.

EKES wskazuje, że wymienianie jako grup szczególnie
zagrożonych ubóstwem oraz wykluczeniem społecznym „dzieci,
samotnych rodziców, osób starszych, migrantów i mniejszości
etnicznych, osób niepełnosprawnych, bezdomnych, więźniów, kobiet i
dzieci będących ofiarami przemocy oraz narkomanów”, bez ich
większego doprecyzowania, może przynieść efekty odwrotne do
zamierzonych. Grupy te obejmują zarówno osoby zagrożone ubóstwem,
jak i osoby żyjące w dostatku. Jak wskazano powyżej, czynnikiem,
który sprawia, że te kategorie osób są szczególnie narażone na
ubóstwo, jest zazwyczaj brak adekwatnych umiejętności lub wysoki
stosunek liczby członków rodziny do członków osiągających
dochody.

Europejski Rok Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym może
być także okazją do debaty publicznej nad obecnymi i nowymi
wyzwaniami stojącymi przed solidarnością i spójnością
społeczną, w miarę jak Europa staje się społeczeństwem opartym na
wiedzy i gospodarce oraz zmaga się ze zmianami
demograficznymi.

Tymczasem zbyt wielu młodych ludzi kończących szkołę nie
posiada umiejętności czytania, pisania ani liczenia,
umożliwiających pomyślną karierę w nowej gospodarce. Potrzebne są
skuteczne środki zaradcze nie tylko w celu niedopuszczenia do
marginalizacji społecznej tychże osób, lecz również w celu
zaspokojenia zapotrzebowania gospodarki na pracowników wysokiej
jakości. Ponadto Europa stoi w obliczu rosnącego podziału rynku
pracy na segment wysoko wykwalifikowanych i dobrze zarabiających
pracowników oraz segment nisko wykwalifikowanych i nisko opłacanych
pracowników, co prowadzi do różnic w wysokości dochodów.
Europejczycy powinni stworzyć i zaakceptować wizję utrzymania
sprawiedliwości i spójności społecznej przy jednoczesnym zachowaniu
konkurencyjności UE w globalnej gospodarce.

Odgórne działania władz publicznych nie zapewnią spójności
społecznej, jeśli nie zostaną uzupełnione przez oddolne inicjatywy
ze strony obywateli. Podobnie jak Rada Europejska w Nicei w
2000 r., która uznała udział organizacji społeczeństwa
obywatelskiego za klucz do efektywnej mobilizacji wysiłków w celu
walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym, EKES uważa, że rola
indywidualnego zaangażowania wszystkich przedstawicieli
społeczeństwa w budowanie integracyjnych społeczności również
powinna zostać uznana i promowana w ramach Europejskiego
Roku.

Zdaniem EKES należy unikać sytuacji, w której wydarzenia Roku
stwarzałyby wrażenie, że w ramach promowanych obecnie strategii
politycznych w zakresie elastyczności zatrudnienia i bezpieczeństwa
socjalnego oraz aktywnej integracji społecznej wymóg podejmowania
wysiłku w celu podźwignięcia się z bezrobocia i ubóstwa (co
przyczynia się do spójności społecznej) ogranicza się do
pracodawców, rządów i beneficjentów programów dotyczących rynku
pracy i zabezpieczeń społecznych. Przeciwnie, wydarzenia te powinny
nieść z sobą wyraźne przesłanie, że tę odpowiedzialność powinien
wziąć na siebie każdy obywatel.

Inną sprawą wartą rozważenia jest to, że pośród utrzymujących
się lub nawet rosnących różnic ekonomicznych zachowanie spójności
społecznej również może zostać ułatwione dzięki rozwinięciu
przestrzeni publicznych wysokiej jakości (przestrzeni miejskich,
szkół, uniwersytetów, bibliotek, parków, obiektów rekreacyjnych),
gdzie ludzie z różnych środowisk i o różnym statusie społecznym i
ekonomicznym mieliby ochotę spotykać się i spędzać czas.

Większość nowych wyzwań i dylematów, przed którymi stoi
spójność społeczna i polityka publiczna, można skutecznie podjąć w
ramach ogólnych celów projektu decyzji. Powinny one jednak zostać
lepiej sformułowane, aby stymulować użyteczną debatę publiczną w
trakcie omawianego Roku. Proponowane tu możliwe kierunki działania
wspierającego spójność społeczną mogą uzupełnić zaplanowaną na rok
2010 debatę poświęconą pomysłom dotyczącym aktywnej integracji
społecznej i skutecznej polityce rynku pracy.

Zdaniem EKES-u zaproponowana koncepcja Roku, szczególnie w
części odnoszącej się do zakresu działań, pozwala też na ukazanie
oraz uświadomienie faktu, że osiągnięcie wytyczonego w strategii
lizbońskiej celu, by do 2010 r. dokonać znacznego postępu
w zwalczaniu ubóstwa i wykluczenia społecznego, będzie wymagać
działań wielowymiarowych.

Elementem działań edukacyjnych podejmowanych w ramach
Roku musi być także budowanie w poszczególnych krajach społecznej
świadomości czynników kształtujących wysokość przyszłej emerytury,
zachęcających wszystkich zainteresowanych do zachowań mogących
zapewnić im godziwe życie w okresie emerytalnym.

EKES uważa, że należy pokazać, iż marginalizację społeczną
można ograniczyć poprzez strategie polityczne wykraczające poza
tradycyjną dziedzinę rynku pracy i zabezpieczeń społecznych, na
przykład poprzez politykę planowania przestrzennego zapobiegającą
powstawaniu gett biedy, politykę z zakresu transportu zmniejszającą
geograficzne bariery dla mobilności społecznej i politykę
gospodarczą służącą rozwojowi obszarów peryferyjnych, jak również
poprzez zaspokajanie potrzeb bytowych i politykę redystrybucji, tak
aby odwrócić obserwowaną od lat tendencję do powiększania się
przepaści między ubogimi a bogatymi.

W tym kontekście, EKES zwraca także uwagę na zróżnicowanie
sytuacji krajowych, które pogłębiło się po rozszerzeniu
Unii.

EKES uważa, że strona wykonawcza inicjatywy Roku została
dobrze przemyślana, gdyż przewiduje ona odpowiednie uwzględnienie
krajowych priorytetów i szczególnej wrażliwości na konkretne
kwestie (np. delikatną sprawę integracji zawodowej i społecznej
imigrantów oraz mniejszości etnicznych). Istotne jest także to, że
zakłada się ścisłą współpracę z partnerami społecznymi oraz
instytucjami społeczeństwa obywatelskiego.

Nacisk na udział partnerów społecznych oraz organizacji
społeczeństwa obywatelskiego w realizacji zadań Roku
odzwierciedla nieodzowność ich udziału w realizacji agendy
społecznej strategii lizbońskiej, która została zatwierdzona w
2000 r. przez nicejską Radę Europejską w ramach europejskiej
strategii walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Tym bardziej
dzisiaj działania władz publicznych muszą być uzupełniane,
korygowane i wzmacniane przez inicjatywy oddolne.

EKES z uznaniem przyjmuje fakt, że podczas projektowania i
realizacji działań podejmowanych w ramach Roku planuje się
uwzględnienie różnych sposobów doświadczania ubóstwa i wykluczenia
społecznego przez kobiety i mężczyzn.

Zdaniem EKES-u priorytety działań Europejskiego Roku
wymienione w załączniku powinny zostać uzupełnione o ubóstwo wśród
osób podejmujących niestabilne zatrudnienie. Problematyka osób
niepełnosprawnych powinna być uwzględniona osobno, a nie łączona
z innymi grupami słabszymi społecznie.