Publicystyka - ngo.pl

600 tysięcy dzieci w Polsce z powodów finansowych nie ma możliwości rozwijania swoich talentów i pasji, a w tym ok. 12 tysięcy jest szczególnie uzdolnionych – szacuje w najnowszym raporcie „Talent to za mało. Jak rosnące nierówności edukacyjne odbierają szanse dzieciom z niezamożnych rodzin” (2025) Fundacja Świętego Mikołaja. Raport publikowany w 15. rocznicę otwarcia ogólnopolskiego programu stypendialnego św. Mikołaja, pokazuje jak bardzo potrzebne jest dziś wsparcie najzdolniejszych polskich dzieci, które nie mają środków na rozwój. Stypendium może być jedyną szansą na wykorzystanie drzemiącego w nich potencjału.

Program Stypendia św. Mikołaja  prowadzony jest nieprzerwanie od 2010 roku. W 15 rocznicę uruchomienia programu dla zdolnych dzieci z rodzin niezamożnych Fundacja Świętego Mikołaja postanowiła przyjrzeć się tematowi nierówności edukacyjnych a zebraną analizę publikuje w raporcie „Talent to za mało. Jak rosnące nierówności edukacyjne odbierają szanse dzieciom z niezamożnych rodzin”. 

Aż trudno sobie wyobrazić, że gdyby zebrać wszystkie uzdolnione polskie dzieci niemogące rozwijać swoich talentów wyłącznie z powodu braku środków finansowych, wypełniłyby one cały Stadion Narodowy w Warszawie. To, czy pomożemy im rozwinąć potencjał czy nie, zależy wyłącznie od nas.

Polska należy do grupy krajów, w których wykluczenie edukacyjne osób pozostających z co najwyżej podstawowym wykształceniem udało się po II Wojnie Światowej niemal wyeliminować. Edukacja jest dostępna i powszechna, a znakomita liczba osób kończy obecnie szkołę ponadpodstawową. Równocześnie w ciągu ostatnich 20 lat bardzo wzrosły aspiracje edukacyjne Polaków. Jesteśmy w pierwszej piątce europejskich krajów, w których obserwowany jest tak dynamiczny wzrost liczby osób z wyższym wykształceniem od 2004 roku.            

Niepokojące jest jednak, że wzrastającym aspiracjom edukacyjnym Polaków towarzyszy w ostatnich kilkunastu latach pogarszająca się opinia o poziomie edukacji publicznej. Obecnie mniej niż połowa Polaków ocenia pozytywnie poziom edukacji w Polsce. Niska opinia nie powoduje masowej ucieczki z publicznej edukacji do prywatnej (wciąż w państwowych szkołach uczy się 93% dzieci), natomiast obserwujemy wysoki wzrost udziału dzieci w płatnych zajęciach pozalekcyjnych. Obecnie siedmiu na dziesięciu rodziców dzieci w wieku szkolnym opłaca dodatkowe zajęcia pozalekcyjne, co jest rekordowym wynikiem w okresie od 1998 roku. Jeszcze w 2009 roku było to, biorąc pod uwagę obecną skalę zjawiska, zaledwie 32%. Zwraca uwagę także kwota, którą rodzice przeznaczają na zajęcia dodatkowe swoich dzieci. W minionym roku szkolnym średnie miesięczne wydatki rodziców na dodatkowe zajęcia wynosiły 603 zł na jedno dziecko.

To właśnie udział w zajęciach dodatkowych, po lekcjach w szkole, przekłada się na rosnące nierówności edukacyjne wśród dzieci. Jednych stać na inwestowanie w potencjał dzieci, innym brakuje na to zasobów finansowych. Porównując mapę regionalnego zróżnicowania finansowego w Polsce z wynikami uzyskanymi przez dzieci podczas egzaminu ósmoklasisty z języka angielskiego widać jak na dłoni, że rozkład jest w zasadzie tożsamy. Tam, gdzie Polacy mają wyższe dochody, wyniki z egzaminu są wyższe a tam, gdzie dochody są niższe, niższe są i wyniki z egzaminów. To bardzo niepokojący sygnał.  Postanowiliśmy więc we współpracy z firmą badawczą IMAS Group oszacować ile jest dzieci w Polsce, dla których sytuacja finansowa jest główną przeszkodą w dostępie do rozwoju talentów. Wiemy, że 1,65 miliona dzieci w wieku szkolnym w Polsce nie chodzi na płatne zajęcia pozalekcyjne. Problem braku pieniędzy dotyczy aż 600 tysięcy dzieci w Polsce. Szacujemy, że w tej grupie 600 tysięcy uczniów co najmniej 60 tysięcy posiada wysoką motywację i ponadprzeciętne uzdolnienia, a 12 tysięcy jest szczególnie uzdolnionych.

Program „Stypendia św. Mikołaja” powstał z marzenia, aby żadne dziecko w Polsce – niezależnie od sytuacji finansowej – nie musiało rezygnować z rozwijania swoich pasji i talentów. Fundacja Świętego Mikołaja konsekwentnie realizuje to marzenie od 2010 roku. Dotychczas ponad 4200 dzieci otrzymało wsparcie na rozwój i edukację, na łączną kwotę przekraczającą 8 milionów złotych. W 2025 roku stypendia św. Mikołaja dotarły do dzieci we wszystkich województwach Polski.

Program „Stypendia św. Mikołaja” dedykowany jest uzdolnionym i zaangażowanym społecznie dzieciom, które chcą dzielić się swoim czasem i talentami, działając na rzecz innych. To młodzi, którzy mają już pierwsze osiągnięcia naukowe, sportowe czy artystyczne, potrzebują dalszego rozwoju, a nie dysponują odpowiednimi środkami finansowymi.

Stypendia pomagają im w opłaceniu zajęć dodatkowych, treningów, potrzebnego sprzętu, materiałów, opłat wpisowych na zawody czy obozy. Środki mogą pokryć także koszty dojazdu do szkoły, korzystania z internetu w domu, czy w bursie szkolnej. Uzyskanie stypendium jest też doświadczeniem, które dodaje wiary w siebie i motywacji w dążeniu do wyznaczonego celu.

„Od czterech lat uczęszczam na zajęcia plastyczne, na których uczę się rysunku i malowania obrazów techniką olejową. Pieniądze otrzymane ze stypendium przeznaczyłam na zakup potrzebnych do tego materiałów. Moje sukcesy to przede wszystkim zwycięstwa w konkursach plastycznych. Moim największym marzeniem jest zostać w przyszłości architektem i konsekwentnie będę dążyła, by to marzenie się spełniło” – zapewnia Gabrysia, stypendystka programu „Stypendia św. Mikołaja” z miejscowości Obryte.

„Stypendium to nie tylko określona kwota pieniędzy, to bagaż zaufania osób, które brały udział w zbiórce. Dzięki niemu uczymy się odpowiedzialności, ponieważ ludzie, którzy nam zaufali, liczą teraz na nasz sukces i nie możemy ich zawieść” – pisze Kacper, były stypendysta programu „Stypendia św. Mikołaja”, student Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. 

Pełen raport jest do pobrania ze strony: www.mikolaj.org.pl