Publicystyka - ngo.pl

International Rescue Committee (IRC) wyraża głębokie zaniepokojenie w związku z niepewnościami dotyczącymi przyszłości ustawy o pomocy uchodźcom i uchodźczyniom z Ukrainy, które niedawno wyraził rzecznik rządu polskiego.

IRC we współpracy z partnerami śledzi zmieniający się krajobraz prawny oraz potencjalne skutki tych zmian dla uchodźców i uchodźczyń z Ukrainy w Polsce. Najnowszy Raport IRC opisuje najpilniejsze wyzwania, z jakimi borykają się Ukraińcy w Polsce, podkreślając jednocześnie kluczowe znaczenie kontynuowania wsparcia dla osób, które uciekły przed wojną.

• 55 proc. uczestników badania doświadczyło co najmniej jednej formy dyskryminacji na rynku pracy;
• 32 proc. uczestników zauważyło negatywną zmianę w zachowaniu dorosłych członków rodziny od momentu ich przybycia do Polski;
• 30 proc. respondentów, którzy obecnie mieszkają sami, zgłosiło, że w przypadku utraty mieszkania w Polsce, prawdopodobnie wróci do Ukrainy;

„Nasz najnowszy raport zwraca uwagę na to, że niemal dwa lata od wybuchu pełnoskalowej wojny, sytuacja wielu uchodźców i uchodźczyń w Polsce pozostaje nadal niepewna. Wielu z nich nadal zmaga się z brakiem stabilnego zakwaterowania, potrzebuje pomocy humanitarnej do zaspokojenia swoich podstawowych potrzeb i boryka się z trudnościami w planowaniu swojej przyszłości na dłuższą metę.

Szczególne zaniepokojenie budzi długotrwały wpływ stresu i niepewności, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży. Spośród Ukraińców objętych badaniami przeprowadzonymi przez IRC, największe wyzwania związane z integracją dotyczą problemów z zakwaterowaniem, które zwiększają ryzyko przedwczesnego powrotu. Zidentyfikowaliśmy także napięcia w samej społeczności ukraińskiej oraz kwestie związane z ochroną uchodźców i trudnościami na rynku pracy jako istotne źródła obaw.

Niepokoi nas, że wycofanie pomocy humanitarnej i presje prawne mogą zmusić niektórych uchodźców do powrotu do Ukrainy, zanim będzie to bezpieczne. To wszystko dzieje się w kontekście nadchodzącej zimy i możliwej eskalacji działań wojennych na Ukrainie, co wymaga zwiększonego przygotowania."

IRC przeprowadziło wywiady z ponad 270 osobami, aby zbadać ryzyka i trendy związane z ochroną i pomocą oferowaną osobom z Ukrainy w Polsce. Raport ma na celu dostarczenie informacji, które pomogą przygotować programy pomocy humanitarnej, która jak najlepiej odpowie na potrzeby uchodźców. Zapraszamy do zapoznania się z głównymi wnioskami poniżej oraz do przeczytania pełnego raportu tutaj.

Jedną z najpilniejszych potrzeb uchodźców z Ukrainy w Polsce jest bezpieczny i pewny dach nad głową. W przypadku utraty obecnego bezpłatnego zakwaterowania, 41 proc. uczestników badania zgłosiło, że będą szukać opcji wynajmu, 19 proc. planuje powrót do Ukrainy, a 26 proc. będzie szukać innej darmowej opcji zakwaterowania.

Chociaż respondenci rzadko wymieniali konkretne problemy z programami darmowych zakwaterowań, niektórzy powiedzieli, że uważają za niemożliwe zweryfikowanie finansowych roszczeń ich gospodarzy. Jedna z osób powiedziała: „Właścicielka miejsca, w którym mieszkamy, twierdzi, że nie otrzymała pieniędzy od rządu na pokrycie kosztów naszego zakwaterowania – i nie możemy sprawdzić, czy to prawda. Mówi, że jeśli pieniądze nie zostaną przekazane, będziemy musieli pokryć pełny koszt zakwaterowania w wysokości dwunastu tysięcy złotych."

Niezwykle trudna jest sytuacja starszych uchodźców i uchodźczyń. Ich koszty mieszkania i innych podstawowych potrzeb są w dużej mierze pokrywane przez polski rząd i w przypadku redukcji wsparcia, grupa ta znajdzie się w jeszcze trudniejszej sytuacji i może rozważać powrót do Ukrainy.

Na pytanie o to, jaką strategię przyjęliby uchodźcy w obliczu utraty zakwaterowania w Polsce, 30 proc. wszystkich uczestników badania, którzy obecnie mieszkają sami, zgłosiło, że wróciliby do Ukrainy.

32 proc. uczestników i uczestniczek badania wskazało, że zauważyło negatywną zmianę w zachowaniu dorosłych członków rodziny od momentu ich przybycia do Polski, podczas gdy 9 proc. zauważyło pozytywną zmianę. Jednocześnie 44 proc. zauważyło negatywną, a 12 proc. pozytywną zmianę w zachowaniu dzieci.

Osoby z Ukrainy wciąż czują, że są dobrze przyjęci przez Polaków i Polki – 88 proc. uczestników badania wskazało, że czują się całkowicie akceptowani w społeczności przyjmującej (40 proc.) lub raczej akceptowani (48 proc.).

Jednocześnie 35 proc. respondentów deklaruje, że doświadczyło napięć wewnątrz społeczności ukraińskiej. Uczestnicy wymieniali różne źródła konfliktów między uchodźcami w Polsce: spory, które wynikają z różnic językowych i regionalnych lub z nierównego dostępu do pomocy. Respondenci twierdzą, że uchodźcy, którzy przybyli do Polski na początku konfliktu, mieli bezwarkowy dostęp do pomocy humanitarnej, podczas gdy teraz, pomoc została ograniczona i skupia się głównie na najbardziej potrzebujących grupach. Jednocześnie wszyscy uczestnicy i uczestniczki badania zgadzają się, że większość napięć wynika z przewlekłego stresu i braku stabilności (dotyczącej dochodu, zatrudnienia, mieszkania), zwłaszcza w miejscach zbiorowego zakwaterowania.

Chociaż ponad 90 proc. uczestników badania zgłosiło, że czuje się w Polsce bezpiecznie, niektórzy wspominają problemy w miejscach pracy, w tym te dotyczące wyzysku czy dyskryminacji. 55 proc. uczestników i uczestniczek doświadczyło przynajmniej jednej formy dyskryminacji na rynku pracy. 14 proc. wspomniało, że otrzymują niższe wynagrodzenie niż
polscy pracownicy, mają inne warunki pracy lub ich warunki pracy nie zgadzają się z tymi, które uzgodnili na początku z pracodawcą. Respondenci wspominali również poważne naruszenia przepisów prawnych, takie jak niezgłaszanie wypadków przy pracy lub brak udzielania pomocy medycznej poszkodowanemu pracownikowi. 10 proc. uczestników wspomniało o tym, że nie została z nimi podpisana umowa o zatrudnieniu.

„Jeden z pracodawców zaproponował mi wyższą płacę, jeśli nie podpiszemy umowy. Zgodziłem się, a zaraz potem zaczął obniżać wynagrodzenie, narzekać na jakość mojej pracy i przypisywać mi najtrudniejsze zadania” – opowiada jeden z uczestników badania.

Według informacji Rzecznika Praw Obywatelskich, wpłynęło wiele skarg od uchodźców z Ukrainy dotyczących utraty statusu PESEL UKR (oraz wszystkich związanych z nim korzyści). Najczęstsze scenariusze przypadki wspomniane przez respondentów to:
• Korzyści zostały zawieszone lub anulowane (osoba podróżowała do Ukrainy, ale wróciła w ciągu 30 dni).
• Korzyści zostały zawieszone lub anulowane z powodu błędów technicznych lub biurowych (osoba nie opuściła Polski).

62 proc. uczestników i uczestniczek, którzy zgłosili podróż do Ukrainy, zaraportowało również, że ich status PESEL UKR i związane z nim korzyści zostały zakończone. Strata statusu PESEL UKR wiąże się z utratą wszystkich świadczeń społecznych, które często stanowią główne źródło dochodu dla uchodźców, a także prawa do darmowej pomocy medycznej. Dla niektórych, zwłaszcza najbardziej potrzebujących, może to prowadzić do braku możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb i decyzji o przedwczesnym powrocie do Ukrainy.