2 października to nie tylko data zakończenia Powstania Warszawskiego, to także Dzień Pamięci o Cywilnej Ludności Powstańczej Warszawy, z tej okazji w Izbie Pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy jej pomysłodawczyni – Wanda Traczyk-Stawska została odznaczona medalem „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej”, który wręczyła jej ministra kultury Hanna Wróblewska.
Wanda Traczyk-Stawska została dziś odznaczona za wkład w zachowanie pamięci o bohaterach tamtych dni. W ramach obchodów w Izbie pamięci otwarto również instalację „Śmierć miasta”, która dokumentuje zniszczenia Warszawy oraz ofiary Powstania Warszawskiego.
Cmentarz Powstańców Warszawy to miejsce szczególne na mapie pamięci narodowej. Powstał on w 1945 roku, aby uczcić pamięć tysięcy poległych powstańców i zamordowanej ludności cywilnej stolicy. Izba Pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy powstała z inicjatywy Społecznego Komitetu ds. Cmentarza Powstańców Warszawy, którego przewodniczącą jest Wanda Traczyk-Stawska. Kamień węgielny został wmurowany w lipcu 2021 roku.
– Jestem bardzo szczęśliwa, że dożyłam momentu, kiedy widzę młodzież, która jest nie tylko wolna, ale doświadczona w tym, że trzeba tu przychodzić, żeby pamiętać o tym, jak ważna jest pamięć i nauka. To co jest teraz dla was trudem, powinno być równocześnie świadomością tego, że bez nauki naród jest głupi. Pamiętajcie, że wy jesteście naszą przyszłością. Wy macie teraz po nas nieść to, co jest najcenniejsze: świadomość bycia Polakiem – zwróciła się do zgromadzonej podczas uroczystości młodzieży Wanda Traczyk– Stawska, uczestniczka Powstania Warszawskiego, żołnierz AK.
„…mam obowiązek, żeby ten cmentarz wołał na cały świat…”
Pani Wanda jako jedna z nielicznych żyjących uczestniczek Powstania Warszawskiego, z pełnym zaangażowaniem poświęciła swoje życie, aby dbać o Cmentarz Powstańców Warszawy. Dzięki jej staraniom, nie tylko zachował swój historyczny charakter, ale również zyskał nowe elementy upamiętniające, które uczyniły go miejscem refleksji i edukacji dla przyszłych pokoleń.
Konsekwentnie zabiegała o konserwację i renowację grobów, pomników i tablic pamiątkowych. Jej działalność edukacyjna, obejmująca organizowanie uroczystości rocznicowych, spotkań z młodzieżą oraz wykładów, przyczyniała się do szerzenia wiedzy o Powstaniu Warszawskim oraz ofiarach tej heroicznej walki.
– To szczególny dzień nie tylko z powodu osiemdziesiątej rocznicy zakończenia Powstania Warszawskiego. Ale także z uwagi na fakt, że mamy zaszczyt odznaczyć osobę, która jest żywym pomnikiem naszej historii, świadkiem najtrudniejszych chwil naszej ojczyzny a jednocześnie głosem, który nieustannie przypomina nam, że pamięć jest nie tylko obowiązkiem, ale także przestrogą – mówiła Hanna Wróblewska, ministra Kultury i Dziedzictwa narodowego. Jest Pani osobą, która całe życie przestrzega przed powrotem mrocznych czasów. Przed nienawiścią, pogardą i wykluczeniem. Jest pani dla nas wszystkich moralnym kompasem, który nie pozwala zapomnieć, jak łatwo jest stracić człowieczeństwo, jeśli nie staniemy w obronie słabszych, wykluczonych i tych, którzy potrzebują naszej pomocy. Odznaczenie pani medalem „Opiekun miejsc pamięci narodowej” w tym miejscu to symboliczny wyraz uznania dla pani nieocenionych zasług – dodała ministra Wróblewska.
Uroczystość nadania medalu była połączona z koncertem Raphaela Rogińskiego zatytułowanym „Pochłonięta historia”, którego twórczość od wielu lat splata się ważnymi tematami i historiami.
Inauguracja instalacji „Śmierć miasta”
Przed wojną Warszawa liczyła prawie 1,3 miliona mieszkańców. Pięć lat później, w styczniu 1945 roku, peryferie lewobrzeżnej części zamieszkiwały zaledwie 22 tysiące osób, a w centrum ukrywało się kilkuset tzw. robinsonów warszawskich. W sumie w wyniku II wojny światowej stolica Polski utraciła 700 tysięcy obywateli. Zginęli ludzie, a wraz z nimi miasto, które uległo niemal całkowitej zagładzie. Po stłumieniu powstania 2 października 1944 roku i opuszczeniu Warszawy przez powstańców i ludność cywilną Niemcy, łamiąc postanowienia aktu kapitulacyjnego, rozpoczęli planowe burzenie miasta.
Ogrom zniszczenia prezentuje mapa ukazująca miasto z lotu ptaka, opracowana przez Zygmunta Walkowskiego, specjalizującego się w interpretacji zdjęć Warszawy z II wojny światowej. Mapę można obejrzeć w Izbie Pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy przy ul. Wolska 169, róg Sowińskiego, wstęp na wystawę jest bezpłatny.
