Publicystyka - ngo.pl

Jak pokazują badania CBOS, ponad połowa dorosłych Polaków włącza się w działania na rzecz swojej społeczności bądź organizacji obywatelskich. Najchętniej pomagają dzieciom (15%), a także osobom chorym, z niepełnosprawnościami, starym, ubogim i bezdomnym (11,2%). Wydaje się, że COVID-19 wzmocnił jeszcze te zachowania. Z badań „Filantropia w CEE 2020” wynika, że dla około 13% Polaków pandemia była momentem przełomowym, aby zacząć pomagać innym. Co więcej, wzrosły także oczekiwania obywateli wobec zachowań społecznych firm. 47% Polaków deklaruje, że jest w  stanie zapłacić więcej za produkty marek społecznie odpowiedzialnych, zaś dla 38% prowadzenie przez firmę działań CSR stanowi zachętę do zakupów jej produktów czy usług.

Czy firmy działające w Polsce także wpisują się w ten trend i odpowiadają na oczekiwania swoich klientów? Jak pomagają firmy? W Raportach Dobrych Praktyk Forum Odpowiedzialnego Biznesu można już znaleźć ponad 6100 przykładów działań CSR podejmowanych przez 700 firm. Przedsiębiorstwa coraz częściej uwzględniają w swoich działaniach aspekty społeczne i środowiskowe, nierzadko spisując je w formie strategii (75% firm zgłaszających praktyki do raportu FOB posiada strategię CSR). 

Czy to wystarczający dowód, żeby mówić o  mądrym pomaganiu biznesu w Polsce? Odpowiedź na to pytanie wymaga przeanalizowania działań społecznie odpowiedzialnych podejmowanych przez firmy. Czy są one zaplanowane w taki sposób, aby przynosiły trwałe i mierzalne efekty? W  jakim stopniu odpowiadają na zdiagnozowane potrzeby?

Głównym czynnikiem, który przyczynia się do rozwoju społecznej odpowiedzialności biznesu w Polsce, według Barometru CSR, są oczekiwania ze strony pracowników, dostawców, klientów i społeczności lokalnej. Menadżerowie CSR dodają do tego jeszcze osobiste zaangażowanie pojedynczych pracowników, obecność w Polsce korporacji międzynarodowych oraz działania i dokumenty Unii Europejskiej. Można więc uznać, że planując działania CSR, firmy działające w Polsce będą brać pod uwagę zarówno potrzeby swojego otoczenia, jak i standardy korporacyjne oraz regulacje unijne. 

Z drugiej strony jedną z głównych korzyści, jaką z wdrażania działań CSR odczuwają przedsiębiorcy, jest wzmocnienie wizerunku firmy (odpowiednio pierwsze miejsce z 83% wskazań w badaniach Barometru CSR i drugie miejsce z 54% wskazań w badaniu Menadżerowie CSR). Dopiero na kolejnym miejscu pojawia się potrzeba prowadzenia firmy w sposób zrównoważony, z myślą o środowisku i społeczeństwie (trzecie miejsce i 48% wskazań w badaniach Barometru CSR). Niepokoić może także fakt, że niemal 1/3 firm nie mierzy wyników działań społecznie odpowiedzialnych, a aż 41% trudno je oszacować. Tylko 4% badanych odnotowuje mierzalne wyniki finansowe z tego typu działalności. Analizując powyższe dane, można wysnuć wniosek, że z jednej strony firmy zauważają już globalną rolę CSR. 

Wciąż jednak inicjatywy społecznie odpowiedzialne są działaniami dodatkowymi, bliższymi działom HR i marketingu. Możliwe, że wynika to z trudności związanych z badaniem efektywności CSR.

Mądre pomaganie wymaga określenia odbiorców działań społecznie odpowiedzialnych, przeanalizowanie ich potrzeb i na tej podstawie zaplanowanie odpowiednich aktywności. Wśród adresatów inicjatyw CSR na pierwszym miejscu (według Barometru CSR) znajdują się pracownicy (80%). Na drugim z kolei plasuje się społeczność lokalna i środowisko (73%). Ostatnie miejsce na podium zajmują zaś klienci (72%). Na potrzeby tego artykułu interesujące są przede wszystkim inicjatywy kierowane do społeczności lokalnej i  na rzecz środowiska. Są to przede wszystkim działania polegające na ograniczaniu zużycia surowców (83%), wsparciu finansowym i  rzeczowym dla lokalnych organizacji pozarządowych i szkół (70%) oraz prowadzeniu kampanii informacyjno-edukacyjnych i dzieleniu się wiedzą (68%). 

Z kolei najchętniej wykorzystywanym narzędziem CSR (według badań Menedżerów CSR) jest wolontariat pracowniczy. Za jego pośrednictwem firmy wspierają przede wszystkim działania w obszarze ochrony środowiska, pomocy społecznej oraz oświaty, edukacji i  wychowania. Badania pokazują również rosnące zainteresowanie firm tematami prośrodowiskowymi (78% firm chce wdrażać tego typu działania). Z  pewnością stawianie pracowników jako głównych odbiorców działań społecznie odpowiedzialnych potwierdza narzędziowe podejście firm do działań CSR. Pozytywnie zaś można ocenić gotowość przedsiębiorstw do działań na rzecz ochrony środowiska naturalnego. Może to oczywiście oznaczać także chęć wpisania się w  obowiązujące trendy i/lub konieczność odpowiadania na regulacje prawne. Pokazuje to większą świadomość biznesu na temat swojej roli w zakresie przeciwdziałania zmianom w  środowisku naturalnym. 

Rosnąca z kolei popularność wolontariatu pracowniczego rodzi nadzieję na rozwijanie współpracy z  partnerami społecznymi. Współpraca m.in. z organizacjami pozarządowymi może dać firmom faktyczną możliwość odpowiadania na lokalne problemy i tym samym mądre pomaganie. Wymaga jednak badania potrzeb i ściślejszej współpracy z NGO.

Analizując zjawisko mądrego pomagania, trudno ominąć temat pandemii zwłaszcza, że jak pokazały badania aktywności społecznej Polaków, COVID-19 zmobilizował część obywateli do zaangażowania się w  pomaganie. Czy tak było również w przypadku firm? Menadżerowie CSR ocenili, że pozycja tematyki społecznej odpowiedzialności biznesu w firmie w okresie pandemii wzrosła (48%). Badania Barometru CSR pokazały z kolei, że 40% firm wstrzymało działania CSR zaplanowane na 2020 r., 37% podjęło natomiast nowe inicjatywy odpowiadające na bieżącą sytuację. 32% firm zdecydowało się kontynuować zaplanowane działania i jednocześnie podejmować nowe, związane z walką z COVID-19. Głównymi odbiorcami tych działań byli przede wszystkim pracownicy, na kolejnych miejscach znaleźli się klienci, służba zdrowia i społeczeństwo. Trudno nie docenić roli przedsiębiorstw w tym okresie. Liczne artykuły opisywały wiele inicjatyw firm w czasie pandemii polegających na przekazywaniu pieniędzy i produktów, szyciu maseczek czy wsparciu licznych akcji społecznych. 

Wyzwaniem będzie utrzymanie tej aktywności oraz planowanie kolejnych działań CSR, które będą musiały uwzględniać różne scenariusze ich realizacji.

Podejmując swoistą samoocenę, Menedżerowie CSR uznali, że biznes przyczynia się do rozwiązywania problemów społecznych (70%). Wpływa na zmniejszenie wykluczenia cyfrowego (53%), uzupełnia braki w  edukacji (53%) bądź ogranicza niezdrowy tryb życia (47%). Co istotne, respondenci uznali, że CSR ma także korzystny wpływ na środowisko (59%), redukując nadmierną ilość plastiku, zużycia wody oraz emisji gazów cieplarnianych. Firmy widzą także swoją rolę w  rozwoju Polski przede wszystkim w przeciwdziałaniu zmianom klimatu, rozwoju gospodarki opartej na wiedzy czy chociażby poprawy aktywności zawodowej.

Trudno oczywiście z  tymi wynikami dyskutować, aczkolwiek warto zestawić je z korzyściami z wdrażania działań CSR bądź sposobami na mierzenie efektów tych działań w poszczególnych firmach. Ocena globalnych rezultatów społecznej odpowiedzialności biznesu wydaje się być przeszacowana w stosunku do faktycznych działań i ich efektów odnotowywanych w pojedynczych przedsiębiorstwach.

Analizowane badania prowadzone były w wyjątkowym okresie. Z pewnością pokazały ogromną chęć i mobilizację Polaków i firm działających w Polsce do podejmowania inicjatyw społecznych, szczególnie jeśli wymaga tego dana sytuacja. Co więcej, menadżerowie CSR nie mają wątpliwości, że rola tematów środowiskowych i społecznych w biznesie w ciągu najbliższych 5 lat będzie rosła (95%). To dobry znak. Jeśli jednak mowa o mądrym pomaganiu, warto zestawić potrzeby z działaniami, efektami oraz sposobem ich mierzenia i dokumentowania wskaźników. Większa świadomość na temat roli biznesu powinna mieć także większe przełożenie na konkretne inicjatywy.