Organizacje pozarządowe mogą pobierać opłaty od uczestników wydarzeń. Nie zmienia to faktu, że nadal pozostają non-profit, czyli nie nastawione na zysk. Pobieranie opłat ma bowiem służyć lepszej realizacji działań statutowych.
Liczba organizacji pozarządowych stale rośnie. To pozytywny trend. Oznacza bowiem, że rośnie też liczba osób pragnących prowadzić działania społeczne, często dodatkowo względem obowiązków zawodowych. Zanim jednak pojawią się działania statutowe, należy pozyskać na nie środki. I tu nierzadko pojawiają się pierwsze schody.
Czy jest życie poza dotacjami?
Katalog źródeł finansowania organizacji pozarządowych jest szeroki, choć niezmiennie liderem są dotacje publiczne. Mówi się wręcz o grantozie sektora – zjawisku polegającym na uzależnieniu się organizacji pozarządowych od jednego źródła przychodu, a więc grantów. Granty oczywiście nie są pewnym źródłem, dlatego też od lat wiele organizacji zachęca podmioty tworzące trzeci sektor do dywersyfikacji swoich źródeł. Pojawiają się też głosy mówiące, że nie ma w grantozie nic złego, jak choćby Doroty Surma w artykule „O (nie)zależności finansowej organizacji”. Jakkolwiek spojrzy się na tę kwestię z pewnością warto próbować różnych opcji. Jedną z nich jest pobieranie opłat od odbiorców działań.
Pobieranie opłat – co wybrać?
Po pierwsze, mamy możliwość zarejestrowania się dodatkowo w rejestrze przedsiębiorców i prowadzić działalność gospodarczą. Przy dobrym biznes planie pozwala ona generować zysk, który istotnie może wspomóc dążenie do realizacji celów, dla których powołano organizację. Dlatego mówi się, że działalność gospodarcza jest działalnością pomocniczą względem podstawowej działalności statutowej.
Druga opcja to prowadzenie działalności odpłatnej pożytku publicznego. Nie ma opłat rejestracji, nie ma w ogóle żadnej rejestracji. Trzeba jedynie określić taką możliwość w statucie lub innym akcie wewnętrznym np. w uchwale (w przypadku organizacji ze statusem OPP lepiej by był to statut). Zawęża się ona wyłącznie do działalności w obszarze pożytku publicznego - przeważnie do działalności statutowej. Są tu jednak także pewne warunki takie jak limit wynagrodzeń czy limit przychodu, który nie może być wyższy niż ponoszone koszty, co za tym idzie, nie może pojawić się zysk.
Jak pokazują badania prowadzone na organizacjach pozarządowych, liczba organizacji deklarujących pobieranie opłat od uczestników w ramach działalności odpłatnej stale rośnie. Według raportu „Zysk nie tylko społeczny. Działalność ekonomiczna organizacji pozarządowych” Stowarzyszenia Klon/Jawor z 2018 roku deklaruje 36% organizacji. Jest to spora różnica w stosunku do działalności gospodarczej, którą zadeklarowało 11% organizacji i co istotne, tutaj liczba ta nie zmienia się od lat. Można więc zaryzykować stwierdzenie, że organizacje pozarządowe coraz chętniej wykorzystują działalność odpłatną pożytku publicznego do pozyskiwania środków na działania.
Zatem od czego zacząć?
W przypadku gdy zakładamy organizację pozarządową, jedyne co trzeba zrobić, aby móc pobierać opłaty od uczestników naszych działań, jest informacja o tym w naszym nowym statucie. Nie każdy jednak o tym pamiętał. Co w sytuacji, gdy nasz statut takiego zapisu nie posiada? Opcje są dwie. Po pierwsze możemy go zmienić. Oczywiście zmiana statutu wiąże się z dokonaniem zmian w KRS. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie zawiera jednak zapis, że działalność odpłatną organizacje pozarządowe „określają w statucie lub w innym akcie wewnętrznym”. Oznacza to, że można przyjąć wewnętrzną uchwałę, bez potrzeby zmiany statutu. Ten prosty zapis sprawia jednak organizacjom sporo kłopotów. Pojawiają się pytania, jak taki akt wewnętrzny ma wyglądać? Jak go przyjąć?
Wzór uchwały i lista pierwszych kroków
W ramach projektu Bank Rozwiązań (BaR) proponujemy organizacjom pozarządowym i innym podmiotom uprawnionym do prowadzenia działalności odpłatnej pożytku publicznego wzór takiego aktu wewnętrznego, który odpowiedni organ może w organizacji przyjąć. Uchwała taka powinna zawierać informację jaki organ ją przyjmuje oraz określić przedmiot prowadzonej działalności odpłatnej. Wzór wspomnianej uchwały to nie tylko wzór do podpatrzenia, ale gotowe narzędzie do wypełnienia pół wraz z komentarzami co w danym polu należy wpisać. Przyjęcie uchwały przez organizację jest jednoznaczne z wdrożeniem działalności odpłatnej pożytku publicznego.
To jednak nie wszystko. Aby wiedzieć, jak się zabrać za przyjęcie dokumentu, opracowaliśmy checklistę składającą się z punktów „do odhaczenia” poszczególnych etapów wdrażania. Do niej zaś opracowaliśmy instrukcję, która omawia po kolei wszystkie punkty. Checklista i instrukcja mają charakter uniwersalny w takim stopniu, jakim dało się im go nadać. Wiadomo, że inaczej funkcjonują stowarzyszenia, które składają się z minimum trzech organów wewnętrznych, a inaczej fundację posiadające nierzadko tylko zarząd. Instrukcja zawiera różne opcje i stara się je wyjaśniać kiedy którą powinniśmy zastosować. Z pewnością narzędzie to może pomóc zaplanować proces wdrożenia działalności odpłatnej pożytku publicznego w organizacji, a wzór uchwały pozwala rozwiać wątpliwości co do kształtu takiego dokumentu.
Wszystkie wymienione dokumenty znaleźć można na stronie Centrum PISOP, w zakładce Bank Wiedzy i Rozwiązań – pisop.org.pl/bank-rozwiazan.
Piotr Kotlarek – doradca Centrum PISOP w zakresie powstawania i wspierania organizacji pozarządowych oraz grup nieformalnych. Specjalista w obszarze współpracy organizacji pozarządowych i jednostek samorządu terytorialnego.
Artykuł jest częścią projektu pn. Bank Rozwiązań (BaR).
Projekt Bank Rozwiązań (BaR) jest realizowany przez Stowarzyszenie Centrum PISOP w ramach Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030. Głównym celem projektu jest stworzenie narzędzi, które usprawnią funkcjonowanie sektora pozarządowego, w tym we współpracy z jednostkami samorządowymi i przedsiębiorstwami. Efekty pracy ekspertów dostępne są na stronie: pisop.org.pl/bank-rozwiazan.
Źródło: Centrum PISOP
