Publicystyka - ngo.pl

W ubiegłym roku niespotykana dotąd liczba osób ubiegających się o ochronę międzynarodową w Europie okazała się istotnym sprawdzianem dla wspólnego europejskiego systemu azylowego i obszaru Schengen. Komisja Europejska szybko podjęła środki w celu zareagowania na kryzys, i nadal współpracuje w państwami członkowskimi i partnerami z państw trzecich, aby zarządzać przepływami osób, chronić granice Europy i zaradzić przyczynom leżącym u źródła tej presji migracyjnej. Rok 2016 będzie kolejnym ważnym rokiem na drodze do stworzenia systemu azylowego opartego na solidarności i sprawiedliwym podziale odpowiedzialności.

Pierwszy wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej Frans Timmermans powiedział: „Tylko razem możemy wyjść z tego kryzysu. W 2016 r. musimy osiągnąć wyraźne i wymierne wyniki, jeśli chodzi o odzyskanie kontroli nad nielegalnymi przepływami migrantów i naszymi granicami, a proces ten musi się rozpocząć w najbliższych tygodniach i miesiącach. Aby to zrealizować, UE jako całość musi podjąć te wysiłki; należy przyjąć wnioski przedłożone przez Komisję oraz w pełni wdrożyć podejście uzgodnione w 2015 r. Musimy zagwarantować, że hotspoty będą w pełni operacyjne oraz że osoby przybywające zostaną poddane należytej rejestracji obejmującej pobieranie odcisków palców. Będzie to dotyczyć również wtórnych przepływów. Musimy uruchomić program relokacji i zapewnić powrót osób, które nie posiadają prawa pobytu w Europie. Powinniśmy również zacieśnić współpracę z państwami trzecimi, aby zaradzić podstawowym przyczynom tego kryzysu oraz zahamować napływ migrantów, jak również usprawnić proces powrotów i readmisji. W 2016 r. musimy przywrócić normalne funkcjonowanie strefy Schengen, a żeby to osiągnąć, musimy zapewnić, aby państwa członkowskie nie czuły potrzeby wprowadzania kontroli na granicach wewnętrznych ani przedłużania obowiązywania takich kontroli. Komisja podejmie wszelkie niezbędne działania, aby tak się stało. Ponadto będziemy myśleć perspektywicznie i podejmiemy odważne kroki, aby nasz system azylowy był efektywny w przyszłości oraz aby wesprzeć zrównoważone zarządzanie przepływami migracyjnymi”.

Komisarz europejski Dimitris Avramopoulos dodał: „W 2016 r. znajdujemy się na rozdrożu. Decyzje i działania, które wspólnie podejmujemy, będą miały wpływ na kształt Unii w przyszłości - ponieważ obecnie stawką jest dokładnie to, co określa nas jako Unię. Z jednej strony musimy pilnie zrealizować zadania związane z punktami hotspot, relokacją, powrotami, europejską strażą graniczną i normalizacją strefy Schengen. Z drugiej jednak strony musimy być odważni i patrzeć w przyszłość. Dlatego też Komisja prowadzi intensywne prace nad przeglądem systemu dublińskiego, programem stałego przesiedlenia oraz kompleksowym pakietem dotyczącym legalnej migracji i integracji. Nie możemy stracić z oczu szerszej perspektywy”.

Europejski program w zakresie migracji

Jeszcze przed objęciem urzędu w listopadzie 2014 r. Komisja Junckera uznała migrację za jeden z dziesięciu priorytetów politycznych. W 2015 r. podjęliśmy natychmiastowe działania, aby rozwiązać najpilniejsze kwestie i ratować życie osób usiłujących przedostać się do Europy drogą morską, a jednocześnie określiliśmy kompleksową strategię w celu lepszego zarządzania migracją we wszystkich jej aspektach.

Aby zareagować na kryzys, w dniu 13 maja Komisja przedłożyła Europejski program w zakresie migracji. Dwa tygodnie później, 27 maja, Komisja przedstawiła pierwszy pakiet dotyczący realizacji tego programu, obejmujący wnioski w sprawie relokacji 40 000 osób z Grecji i Włoch, przesiedlenia 20 000 osób spoza UE, plan działania UE przeciwko przemytowi migrantów oraz potrojenie środków finansowych i sprzętu wykorzystywanego w operacjach poszukiwawczych i ratowniczych na morzu. Aby wesprzeć państwa członkowskie w rejestracji migrantów, przedłożono również wytyczne w sprawie odcisków palców.

W dniu 9 września Komisja Europejska przedstawiła drugi pakiet dotyczący realizacji programu. Pakiet obejmował wnioski dotyczące relokacji dodatkowych 120 000 osób ubiegających się o azyl z państw członkowskich narażonych na szczególną presję migracyjną, stały kryzysowy mechanizm relokacji, europejski wykaz bezpiecznych państw pochodzenia, plan działania dotyczący powrotów i podręcznik powrotów oraz wniosek dotyczący utworzenia funduszu powierniczego na rzecz Afryki o łącznym budżecie wynoszącym 1,8 mld euro. We wrześniu w Grecji i Włoszech rozpoczęto wdrażanie podejścia „Hotspot”, przy wsparciu Komisji oraz agencji Frontex i EASO. W październiku dokonano pierwszych relokacji, choć nadal jest jeszcze wiele do zrobienia, aby osiągnąć uzgodnione wartości docelowe.

Środki budżetowe

Pod względem wsparcia budżetowego Komisja zaproponowała już korekty w swoich budżetach na lata 2015 i 2016 skutkujące zwiększeniem środków przeznaczonych na kryzys uchodźczy o 1,7 mld euro. Oznacza to, że w latach 2015 i 2016 Komisja przeznaczy niemal 10 mld euro na działania związane z tym kryzysem. W ramach procedury przyśpieszonej Parlament Europejski oraz państwa członkowskie w Radzie wyraziły zgodę na przedstawiony przez Komisję zmieniony budżet. Państwa członkowskie zobowiązały się do wyasygnowania krajowych środków finansowych, odpowiadających finansowaniu UE dla UNHCR, Światowego Programu Żywnościowego i innych właściwych organizacji (500 mln euro), regionalnego funduszu powierniczego UE dla Syrii (500 mln euro) i nadzwyczajnego funduszu powierniczego dla Afryki (1,8 mld euro).

Zarządzanie przepływami migracyjnymi

Aby lepiej zarządzać przepływami migracyjnymi i powstrzymać falę osób przybywających do Europy, Komisja podjęła szereg środków wraz z partnerami z państw trzecich.

Ponieważ sytuacja na szlaku zachodniobałkańskim stała się krytyczna, przewodniczący Juncker zwołał posiedzenie przywódców państw leżących na tym szlaku, które odbyło się 25 października. Przy tej okazji uzgodniono 17-punktowy plan działania, ponadto co tydzień odbywają się wideokonferencje między Komisją a uczestniczącymi państwami, aby zapewnić skuteczną realizację działań następczych (dotychczas zorganizowano 11 wideokonferencji).

W dniu 15 października uzgodniliśmy wspólny plan działania z Turcją, który został uruchomiony na szczycie UE-Turcja w dniu 29 listopada. Plan działania jest częścią kompleksowego programu współpracy opartego na podziale odpowiedzialności, wzajemnych zobowiązaniach i osiąganiu wyników. W dniu 24 listopada Komisja złożyła wniosek w sprawie Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji, aby koordynować całkowity wkład UE w wysokości 3 mld euro, przeznaczony na wsparcie Syryjczyków objętych ochroną czasową oraz społeczności przyjmujących uchodźców w Turcji. W dniu 15 grudnia Komisja złożyła wniosek w sprawie programu dobrowolnych przyjęć ze względów humanitarnych, który ma być realizowany wraz z Turcją i będzie skierowany do osób wysiedlonych na skutek konfliktu z Syrią.

Aby wzmocnić współpracę i zlikwidować przyczyny leżące u źródła kryzysu, 12 listopada w Valletcie odbył się szczyt głów państw i szefów rządów z UE i Afryki. W konsekwencji pod koniec 2016 r. wdrożony zostanie wykaz konkretnych działań. Na tym samym posiedzeniu oficjalnie uruchomiono fundusz powierniczy UE na rzecz Afryki, dysponujący wkładem ze środków finansowych UE w wysokości 1,8 mld euro.

Pakiet dotyczący granic

W dniu 15 grudnia Komisja przedstawiła pakiet dotyczący granic składający się z istotnego zestawu środków w celu zabezpieczenia granic zewnętrznych UE, bardziej skutecznego zarządzania migracjami oraz ochrony swobody przemieszczania się wewnątrz strefy Schengen. Komisja zaproponowała utworzenie europejskiej straży granicznej i przybrzeżnej, co ma wzmocnić uprawnienia Frontexu. Pakiet obejmował również wnioski dotyczące europejskiego dokumentu podróży do celów powrotu nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich oraz programu dobrowolnych przyjęć ze względów humanitarnych osób wysiedlonych na skutek konfliktu w Syrii, który to program ma być realizowany we współpracy z Turcją.

W 2016 r. w szczególności podejmiemy wysiłki, aby osiągnąć wyraźne i wymierne wyniki, wdrożyć uzgodnione środki, a ponadto kontynuować kształtowanie naszych przyszłych strategii, w tym poprzez jak najszybsze przyjęcie wniosków zapowiedzianych przez Komisję. Konieczne są zbiorowe działania na szczeblu europejskim.

W 2016 r. Unia Europejska musi wzmóc działania w następujących obszarach:

• relokacje: z liczby 160 000 osób, którą ustaliła Rada we wrześniu, dotychczas relokowano jedynie 272 osoby. Aby osiągnąć zadowalające wyniki w kwestii relokacji, zarówno państwa członkowskie pierwszej linii, jak i państwa członkowskie, do których relokowane mają być osoby potrzebujące, muszą szybko wdrożyć dwie decyzje w sprawie relokacji, w szczególności poprzez zgłaszanie oraz zwiększanie liczby miejsc dostępnych od zaraz do celów relokacji, jak również przyjmowanie osób relokowanych;

• przesiedlenia: na podstawie informacji otrzymanych od państw członkowskich i państw stowarzyszonych, w ramach systemu w 2015 r. przesiedlonych miało być 5 331 osób. Pod koniec ubiegłego roku Komisja otrzymała potwierdzenie, że skutecznie przesiedlono jedynie 779 osób. Do końca 2017 r. przesiedlone mają zostać 22 504 osoby;

• podejście „Hotspot”: z pięciu punktów hotspot ustanowionych w Grecji, tylko jeden jest w pełni operacyjny (Leswos). Z sześciu punktów hotspot ustanowionych we Włoszech, dotychczas tylko dwa są operacyjne (Lampedusa i Trapani). W pełni operacyjne punkty hotspot są niezbędne do przeprowadzenia relokacji;

• powroty: Europa musi zwiększyć odsetek powrotów do swoich krajów pochodzenia osób, które nie posiadają prawa pobytu w Europie, poprzez wdrożenie planu działania w sprawie powrotów oraz dokonanie postępów, jeśli chodzi o umowy o readmisji i negocjacje w tej kwestii;

• Schengen: priorytetem na 2016 r. powinien być powrót do normalnego funkcjonowania strefy Schengen, aby państwa członkowskie nie musiały w ramach wyjątku wprowadzać kontroli na granicach wewnętrznych ani przedłużać ich obowiązywania;

• jeśli chodzi o europejską straż graniczną i przybrzeżną, Parlament i Rada muszą pilnie zakończyć negocjacje w tej sprawie, do czego w grudniu zobowiązała się Rada Europejska.

Kolegium omówiło również dalsze inicjatywy niezbędne w obliczu obecnego kryzysu. Wydarzenia ostatniego roku pokazały, że system dubliński w swojej obecnej postaci jest niestabilny. Jak zapowiedziano we wrześniu ubiegłego roku, w ramach prac na rzecz jednolitego systemu azylowego Komisja przygotuje reformę systemu dublińskiego. Aby ograniczyć wykorzystywanie nielegalnych szlaków, Komisja przygotowuje również pakiet środków dotyczących legalnej migracji, w tym reformę dyrektywy w sprawie niebieskiej karty. Zaproponowane zostaną również środki wspierające integrację.

Do końca 2016 r. Komisja przedstawi dalszy pakiet w sprawie przemytu migrantów. Zalecenie Komisji w sprawie programu dobrowolnych przyjęć ze względów humanitarnych, który ma być realizowany wraz z Turcją, należy uzupełnić o działania terenowe, jak również o bardziej ustrukturyzowane ramy przesiedlenia. W marcu Komisja przedłoży wniosek mający na celu zapewnienie zbiorowego europejskiego podejścia w przyszłości.

Wymiar zewnętrzny powinien skupiać się na współpracy z państwami trzecimi, zlikwidowaniu podstawowych przyczyn kryzysu i w szczególności na zahamowaniu przypływu nielegalnych migrantów do Europy oraz wspieraniu powrotu osób, które nie mają prawa do ochrony międzynarodowej. Partnerstwa i współpraca z kluczowymi państwami pochodzenia, tranzytu i docelowymi nadal będą przedmiotem szczególnej uwagi, czego świadectwem jest proces chartumski i proces z Rabatu, prowadzony przez Afrykę i UE dialog w kwestiach migracji i mobilności, proces budapeszteński oraz proces praski.

Przyszłe potrzeby finansowe zostaną poddane ocenie przy okazji przeglądu śródokresowego wieloletnich ram finansowych.

Dodatkowe informacje: