Jak budować relacje z osobami uchodźczymi 50+ z Ukrainy [patronat ngo.pl]
Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę” i Polskie Forum Migracyjne odpowiedziały na pojawiające się wyzwania społeczne związane z kryzysem uchodźczym osób w wieku 50+. Poprzez realizację programu „Nowe Relacje” organizacje stworzyły przestrzeń do innowacyjnych rozwiązań. Na bazie doświadczeń stworzyły raport z badań, którym dzielą się z każdym, kto chce realizować oddolne projekty integracyjne dla społeczności ukraińskiej.
Po eskalacji wojny w lutym 2022 roku z Ukrainy do Polski wjechało około dwunastu milionów osób, a około cztery miliony uzyskały podstawową pomoc humanitarną. Około milion sześćset tysięcy zawnioskowało o tymczasową ochronę. Blisko 5% to osoby w wieku 65+ i wiele kobiet powyżej pięćdziesiątego roku życia.
Jak w tej nowej wspólnej rzeczywistości odnalazły się polskie społeczności lokalne oraz uchodźczynie i uchodźcy z Ukrainy? Tu z pomocą przyszły dwie organizacje: Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę” i Polskie Forum Migracyjne, które we współpracy z HelpAge International i Fundacją Conrada N. Hiltona zrealizowały program grantowy „Nowe Relacje – Działania na rzecz Włączenia i Integracji Międzypokoleniowej Osób z Ukrainy z Doświadczeniem Uchodźczym”.
Głównym założeniem programu było wsparcie projektów na rzecz włączenia społecznego i adaptacji uchodźców oraz uchodźczyń wojennych z Ukrainy w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem osób w wieku 50+, w tym także osób z niepełnosprawnościami. W ramach programu zostało zrealizowanych 10 projektów w 10 różnych miastach w całej Polsce (od Żywca, Suwałk czy Świdnicy po Warszawę), które wspierały aktywności zapobiegające dyskryminacji, promowały wielokulturowość oraz opierały się na poszanowaniu autonomii i tolerancji.
„Najważniejsze, długofalowe procesy związane z włączeniem społecznym osób uchodźczych toczą się na poziomie lokalnym. Dzięki zrealizowanym w programie „Nowe relacje” działaniom w odmiennym typie miejscowości i społeczności lokalnych, mieliśmy okazję obserwować dynamikę i przebieg procesu w różnorodnych warunkach. Widzieliśmy też całą gamę wyzwań, jakie ów proces napotykał i wiemy, że realizacja tego programu była jednym z najbardziej pouczających doświadczeń w historii naszej organizacji” – mówi Marta Białek-Graczyk, prezeska Towarzystwa Inicjatyw Twórczych „ę”. „Zgromadziliśmy unikalną wiedzę o tym, co sprawdza się, a co nie w projektach integrujących i angażujących starsze osoby z Ukrainy. Temu procesowi towarzyszyło też badanie w działaniu – praktyk i doświadczeń – a ich efektem jest publikacja, którą właśnie się dzielimy” – dodaje.
„Po ponad 18 miesiącach od wybuchu wielkoskalowej wojny w Ukrainie i po doświadczeniu przyjęcia 1,6 miliona uchodźców wiemy, że seniorzy są grupą najbardziej narażoną na wykluczenie społeczne. Ich sytuacja jest często dramatyczna ze względu na trudne warunki bytowe i – niestety – dojmującą samotność. Budowanie przez nich tytułowych „Nowych Relacji” jest niezbędne dla włączenia społecznego, ale także jest najlepszą metodą profilaktyki zdrowia psychicznego” – mówi Karolina Czerwińska, dyrektorka programowa Fundacji Polskie Forum Migracyjne.
Powstały raport jest efektem przeprowadzonych badań jakościowych w każdym z dziesięciu projektów, w oparciu o techniki wywiadów pogłębionych oraz fokusów. W badaniu wzięło udział blisko sto osób – uchodźczynie z Ukrainy w wieku 50+, polskie seniorki i seniorzy, migranci z Ukrainy sprzed eskalacji wojny w 2022 roku i/lub z innych krajów, a także koordynatorki projektów, szefowie i szefowe organizacji realizujących, przedstawiciele administracji publicznej i innych, lokalnych NGO-sów oraz osoby reprezentujące wspólnoty religijne.
W publikacji znaleźć można m.in. charakterystykę osób uczestniczących w projektach, opisanie powstałych relacji społecznych oraz wskazanie tzw. szturchnięć, czyli zachęt wspierających pracę w kierunku integracji na poziomie lokalnym. Podsumowaniem jest wskazanie zagadnień do dyskusji, spis wyzwań w kontekście dalszego projektowania działań włączających oraz rekomendacje dla organizacji społecznych.
Współautorka raportu, doktor socjologii, adiunkt w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, ekspertka w Komisji ds. Osób Starszych w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich – Magdalena Rosochacka-Gmitrzak podkreśla: „Prezentowany raport pokazuje drogę, sposoby przechodzenia przez różne odsłony działań dla starszych-dorosłych Ukraińców i starszych-dorosłych Polaków w nowych miejscach do życia. Dziękujemy wszystkim dziesięciu organizacjom, które zaufały nam w realizacji „Nowych relacji” i umożliwiły wzajemne poznanie się. Mamy nadzieję, że raport będzie dla nas lekcją, jak lepiej działać razem”.
Wątki poruszane w raporcie dostępne są w również formie trzech podcastów i wideo podcastów. Premierowy odcinek „Kiedy starsze pokolenia uciekają przed wojną” dostępny jest na kanale YouTube Towarzystwa Inicjatyw Twórczych „ę” (https://bit.ly/NoweRelacjeYTodc1) oraz na Spotify w kanale Międzypokoleniowo (https://spoti.fi/45AmQ6W).
Raport w trzech językach (polskim, ukraińskim i angielskim) dostępny jest na stronie www.nowerelacje.org oraz www.e.org.pl.
