Publicystyka - ngo.pl

Spotkanie dotyczyło przybliżenia nowego instrumentu zwrotnego, którego celem jest odpowiedź na potrzeby przedsiębiorstw społecznych i podmiotów ekonomii społecznej w zakresie zakupu nieruchomości lub budowy niezbędnej do prowadzenia i rozwoju działalności gospodarczej. Wpisuje się ono między innymi w to, o czym mówiły osoby z przedsiębiorstw społecznych, które wzięły udział w pierwszym ogólnopolskim badaniu Stowarzyszenia Klon/Jawor, które dotyczyło także aspektów finansowych. Założenia pożyczki inwestycyjnej na zakup nieruchomości, stworzone przy współpracy Banku Gospodarstwa Krajowego, przedstawiła Dorota Bortnowska, przedstawicielka Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej.

Pożyczka będzie dostępna na rozwój działalności w przypadku przedsiębiorstw społecznych oraz dla podmiotów ekonomii społecznej świadczących usługi społeczne lub zdrowotne w społeczności lokalnej. Pożyczkę będzie można przeznaczyć na zakup budynku, lokalu, działki budowlanej oraz na remont, przy czym nie może ono być przeznaczone wyłącznie na sam remont – możliwe jest to tylko w przypadku kupna budynku lub lokalu, który go wymaga. Inną opcją jest zaciągnięcie pożyczki na budowę nieruchomości. Dostępne będą trzy formy nabycia nieruchomości – własnościowe, współwłasnościowe oraz w ramach spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Pożyczki nie będzie można za to wykorzystać na spłatę wcześniej zaciągniętego kredytu na zakup nieruchomości.

– mówiła Dorota Bortnowska.

Kwestią wartą wyjaśnienia jest też przeznaczenie nieruchomości, co jest istotne z punktu widzenia otrzymania pożyczki i utrzymania jej preferencyjnego charakteru. Przykładowo może ona być przeznaczona na cele mieszkaniowe, ale wyłącznie w ramach świadczenia usługi społecznej, w postaci mieszkań treningowych lub wspomaganych. Dostępny będzie również zakup nieruchomości na działce przeznaczonej – w ramach Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego – na cele rekreacyjne, pod warunkiem, że będą tam świadczone usługi społeczne lub zdrowotne, chociażby opieka wytchnieniowa, przez podmiot ekonomii społecznej. Natomiast przedsiębiorstwo społeczne, które działa w obszarze turystyki będzie mogło po prostu kupić taką nieruchomość w ramach rozwoju oferty. W przypadku podmiotu ekonomii społecznej w nieruchomości wymagane będzie świadczenie usług społecznych lub zdrowotnych.

Dorota Bortnowska przybliżyła też definicję usług społecznych lub zdrowotnych świadczonych w społeczności lokalnej, opartą na wytycznych Europejskiego Funduszu Społecznego. Są to więc na przykład usługi umożliwiające niezależne życie w ramach idei deinstytucjonalizacji, opieka wytchnieniowa, rodzinny dom pomocy, usługi opiekuńcze, usługi świadczone w ośrodkach wsparcia, w gospodarstwach opiekuńczych, usługi asystenckie, pielęgniarska opieka długoterminowa, paliatywna, hospicyjna, mieszkania treningowe czy mieszkania wspomagane oraz usługi dla dzieci i młodzieży w formach dziennych i środowiskowych. Katalog ten jest szeroki i dość otwarty.

Wśród warunków, które należy spełnić, by ubiegać się o pożyczkę znalazł się wymóg prowadzenia działalności gospodarczej przez co najmniej cztery lata i co najmniej trzy zamknięte lata obrotowe, a także posiadania wiarygodności kredytowej.

Z pożyczek – na które wstępnie zakłada się przeznaczenie około 50 milionów złotych – będzie można sfinansować 100% wartości inwestycji, bez dodatkowych opłat i prowizji (zostaną one naliczone tylko wtedy, jeśli pożyczkobiorca nie będzie wywiązywać się z umowy). Maksymalna kwota pożyczki to 2 miliony złotych, a maksymalny okres spłaty to 15 lat. Oprocentowanie w wysokości 3% ma być stałe w skali całego okresu finansowania. Ogólny okres karencji wynosi 6 miesięcy od podpisania umowy, może ona zostać wydłużona do 12 miesięcy w przypadku na przykład budowy nieruchomości. Obowiązkowe dla pożyczkobiorcy będzie też wniesienie zabezpieczenia rzeczowego o wartości równej kwocie udzielonej pożyczki. Poza tym wymogiem będzie ubezpieczenie nieruchomości, również w wysokości co najmniej wartości tejże nieruchomości.

– tłumaczyła Dorota Bortnowska.

W trakcie okresu spłaty pożyczki przedsiębiorstwo społeczne musi utrzymać swój status, a podmiot ekonomii społecznej świadczyć usługi społeczne lub zdrowotne w społeczności lokalnej. W przypadku, gdy warunki te nie zostaną spełnione, umowa nie zostanie wypowiedziana, za to zwiększy się oprocentowanie do poziomu stopy referencyjnej Komisji Europejskiej. Nieruchomość będzie można w czasie trwania pożyczki zbyć, ale wyłącznie po to, by ją spłacić.

Następnie przyszedł czas na komentarze i zadawanie pytań.

Paweł Romański ze Spółdzielni Socjalnej Inicjatywa z Puław uznał, że warunki pożyczki są tak uczciwe, że głupio byłoby z tego nie skorzystać. Tym bardziej, że o wiele trudniej jest uzyskać kredyt w bankach komercyjnych i spółdzielczych. Zapytał jednak o weryfikację wiarygodności kredytowej.

– Mowa o uprawdopodobnieniu możliwości spłaty pożyczki we wnioskowanym okresie. Pożyczki będą prawdopodobnie udzielane przez fundusze pożyczkowe, nieobjęte reżimem prawa bankowego. Będziemy starali się, by były to podmioty mające doświadczenie w ekonomii społecznej. Wszystko będzie zależeć od tego, jakie dokumenty finansowe będzie w stanie przedstawić przedsiębiorstwo społeczne lub podmiot ekonomii społecznej. Po prostu w jakiś sposób będzie trzeba wykazać to uprawdopodobnienie możliwości spłaty pożyczki – powiedział Michał Kopeć, Dyrektor Departamentu Programów Europejskich BGK i dodał:

O pożyczce rozmawiano również w kontekście pomocy de minimis. Wspomniano między innymi, że gdy jeden podmiot powoła do życia dwa przedsiębiorstwa społeczne, są one ze sobą powiązane i obejmuje je jeden limit pomocy de minimis. W związku z rosnącymi kosztami tworzenia miejsc pracy powoduje to bardzo szybkie jego osiąganie, a co za tym idzie, ograniczenie wielu możliwości, w tym zaciągnięcia pożyczki. Niewykluczone, że uda się to rozwiązać poprzez wyłączenie z pomocy de minimis środków publicznych przeznaczonych na reintegrację zawodową.

Z kolei Agnieszka Lange-Olszewska z Fundacji ProOmnis z Bydgoszczy zapytała o strukturę rat – czy są one stałe, czy można nimi manewrować, co mogłoby wpłynąć na wysokość pomocy de minimis. Michał Kopeć wyjaśnił, że jest możliwość, by początkowo mieć większe raty, a później mniejsze. I rzeczywiście wpłynie to pozytywnie na limit pomocy de minimis, ale jednocześnie będzie to niekorzystnie wpływało na wiarygodność finansową, bo oznacza to konieczność zapewnienia wyższych przepływów finansowych na wcześniejszym etapie spłaty pożyczki. Przyznał też, że istnieje opcja szybszego spłacenia pożyczki.

Zbyszek Prałat ze Stowarzyszenia na rzecz Spółdzielni Socjalnych zapytał o to, czy w zakupionej nieruchomości może być prowadzona reintegracja społeczna i zawodowa świadczona przez przedsiębiorstwa społeczne dla swoich pracowników. W przypadku podmiotu, który ma status przedsiębiorstwa społecznego jak najbardziej jest to możliwe. Wyraził on też wątpliwość, związaną z tym, że konieczność utrzymania statusu przedsiębiorstwa społecznego przez piętnaście lat spłacania pożyczki może być niekiedy sporym wyzwaniem. Okazało się, że jeżeli do tego dojdzie, to w przypadku dalszego realizowania usług społecznych lub zdrowotnych wszystko będzie w porządku.

W trakcie dyskusji kilka osób zgłosiło postulat, by ewentualnie zwiększyć maksymalną wysokość pożyczki. Wynika to chociażby z rosnących cen nieruchomości. Aleksandra Dmitruk, wicedyrektorka Departamentu Zarządzania EFS MRiPR powiedziała, że wstępna propozycja Ministerstwa kwoty pożyczki na poziomie 2 milionów złotych to efekt kompromisu po wstępnych konsultacjach omawianego instrumentu zwrotnego. Przyznała jednak, że zmiany w tym zakresie wciąż są możliwe.

Mariusz Andrukiewicz z Fundacji „Być Razem” w Cieszynie zwrócił uwagę na systemowy problem, polegający na tym, że jeżeli nieruchomość należy do jednostki samorządu terytorialnego, w grę wchodzi ustawa o gospodarce nieruchomościami. Jest w niej wyraźny zapis, że gmina może udzielić bonifikaty albo wręcz darowizny, jeżeli nie wystarcza środków na jej zakup. Tyle, że nie jest to możliwe w przypadku podmiotu, który prowadzi działalność gospodarczą, co praktycznie wyklucza przedsiębiorstwa społeczne. Konieczne więc byłoby zmienienie tego zapisu, a jak się okazało – jest szansa, że uda się to zrobić.

Aneta Żochowska, dyrektorka Fundacji Leny Grochowskiej zapytała, czy – w przypadku przedsiębiorstwa społecznego – działalność gospodarcza, która jest wymogiem w ubieganiu się o pożyczkę, musi być prowadzona w kupowanej nieruchomości. Dorota Bortnowska odpowiedziała, że nie, bo chodzi po prostu o to, by mieć tę działalność, co zwiększa wiarygodność finansową, a tym samym możliwość spłaty pożyczki.

W trakcie rozmowy zgłoszonych zostało więcej uwag, w tym i taka, by pomyśleć o bardziej preferencyjnych warunkach dla przedsiębiorstw społecznych i podmiotów ekonomii społecznej, które chcą zaciągnąć pożyczkę mniejszą niż 2 miliony złotych – mowa o na przykład niższym oprocentowaniu w takim przypadku. Karolina Cyran-Juraszek, Aleksandra Dmitruk i Michał Kopeć zapewnili, że wszystkie zostaną wzięte pod uwagę, tym bardziej, że jest jeszcze czas, by dopracować ostatecznie rozwiązania nowego instrumentu zwrotnego – miałby on wejść w życie na jesieni tego roku.

Druga część spotkania poświęcona była uwagom zebranych na temat współpracy z operatorami istniejących już instrumentów zwrotnych dedykowanych przedsiębiorstwom społecznych i podmiotom ekonomii społecznej. Wiele osób opowiedziało swoje historie związane z brakiem dialogu, otrzymywaniem sprzecznych komunikatów, niemożnością załatwienia różnych spraw. Przedstawiciele zarówno Ministerstwa, jak i BGK uważnie wysłuchali tych opowieści, obiecując, że zostaną przeanalizowane. Nie wykluczyli również stworzenia mechanizmu ewaluacji operatorów, by mieli oni świadomość, że będą podlegać ocenie.

Spotkanie zostało podsumowane podziękowaniami dla wszystkich osób, które przyjechały – nieraz z dalekich zakątków Polski – by wnieść do dyskusji konkretne uwagi i argumenty.

¹ https://www.sejm.gov.pl

Projekt „SAMO-ES. Samoorganizacja przedsiębiorstw społecznych jako odpowiedź na wyzwania społeczne” realizowany jest w partnerstwie, które tworzą Ogólnopolski Związek Rewizyjny Spółdzielni Socjalnych (lider), Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości Społecznej „Być Razem” z Cieszyna, Stowarzyszenie na rzecz Spółdzielni Socjalnych, Stowarzyszenie Klon/Jawor.

👉 Odwiedź nas: www.samo-es.pl.

Projekt „SAMO-ES – Samoorganizacja jako odpowiedź na wyzwania społeczne” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021–2027.