Publicystyka - ngo.pl

Zgodnie z art. 24f ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym, radni nie mogą:

• prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której uzyskali mandat,
• a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.

Podobna zasada zapisana jest w art. 25b w przypadku samorządu powiatowego (radni do samorządu powiatowego) oraz w art. 27b w przypadku samorządu wojewódzkiego (radni do sejmiku wojewódzkiego).

Jeśli radny lub radna podczas sprawowania swojego mandatu pełnią jedocześnie funkcje zarządczą w organizacji, która prowadzi działalność gospodarczą – jest to przesłanka powodującą wygaśnięcie mandatu radnego.

Jeśli radny lub radna przed rozpoczęciem sprawowania mandatu pełnili funkcję zarządczą w organizacji, są zobowiązani do rezygnacji z tej funkcji w ciągu trzech miesięcy od dnia złożenia ślubowania na radnego lub radną. Niewypełnienie tego obowiązku stanowi podstawę do wygaśnięcia mandatu.

Zgodnie z art. 44 Kodeksu cywilnego mieniem jest własność i inne prawa majątkowe, np. użytkowanie wieczyste, użytkowanie, służebności, wierzytelności, majątkowe prawa autorskie, wynalazcze.

Mienie komunalne zostało określone w art. 43 ustawy o samorządzie gminnym jako własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw. Mieniem komunalnym (gminnym) jest nie tylko mienie należące bezpośrednio do gminy, ale także mienie należące np. do przedsiębiorstw komunalnych.

Większość sądów przyjęła bardzo szeroką i restrykcyjną interpretację pojęcia „z wykorzystaniem mienia komunalnego”.

Uznaje się, że „wykorzystanie mienia komunalnego” odnosi się do wszystkich przypadków wykorzystania mienia gminy - zarówno odpłatnie, jak i nieodpłatne oraz stale, jak i okresowo (wyrok NSA z dnia 4 września 2008 r., sygn. akt II OSK 702/08).

Zakaz dotyczy każdego rodzaju majątku komunalnego i każdego tytułu prawnego.

Sądy uznały za niedozwolone, w kontekście art. 24f ustawy o samorządzie gminnym, świadczenie usług, za które jest wypłacane wynagrodzenie. Zdaniem sądu takie „wynagrodzenie jest ekwiwalentem świadczenia na rzecz gminy, a zatem jest realizacją należności pochodzącej z praw majątkowych gminy wyrażonej w pieniądzu” (wyrok NSA z dnia 24 listopada 2014 roku, syg. akt. II OSK 2892/14).

Przy czym nie ma znaczenia:

• że w danej fundacji czy stowarzyszeniu działalność gospodarcza ma jedynie charakter poboczny i jej prowadzenie służy uzyskaniu środków finansowych na realizację działań statutowych.
• że organizacja nie dopełniła obowiązków i nie zgłosiła faktu prowadzenia działalności gospodarczej do Krajowego Rejestru Sądowego. Liczy się sam fakt prowadzenia takiej działalności, a nie dokonanie stosowanego wpisu.
• czy zarządzając daną organizacją radny lub radna otrzymują jakiekolwiek korzyści, np. w postaci wypłaty wynagrodzenia. Wystarczy, że pełnią taką funkcję nieodpłatnie.

Należy zauważyć, że są również wyroki mniej restrykcyjne. Jednak stanowiska w nich prezentowane określane są jako mniej popularne, a tym samym działanie w oparciu o tego typu interpretacje obarczone jest dużym ryzykiem.

Na przykład w jednym z wyroków Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że „zorganizowanie przez stowarzyszenie, którego prezesem jest radny, jednodniowej, incydentalnej uroczystości, w czasie której sprzedawany jest alkohol w budynku stanowiącym mienie komunalne, z której to dochód przeznaczony jest na cele charytatywne, nie może być uznane za wykonywanie przez radnego działalności gospodarczej, a w związku z tym nie wyczerpuje dyspozycji art. 24f ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym i nie skutkuje wygaśnięciem mandatu.”  (wyrok NSA z dnia 27 czerwca 2013 roku, sygn. akt II OSK 1194/13).

Tekst opracowany na podstawie materiału przygotowanego przez Monikę Trzcińską dla Poradnika.ngo.pl.