Publicystyka - ngo.pl

Aktywizująca polityka społeczna w Polsce związana z podejmowaniem działań na rzecz podniesienia poziomu zatrudnienia promująca ideę „pracy zamiast zasiłku”, implementowana do takich rozwiązań jak Centra Integracji Społecznej (CIS) – wprowadzone ustawą z dnia 13 czerwca 2003r. o zatrudnieniu socjalnym[1] była jednym z fundamentów, na którym został oparty projekt Fundacji Internationaler Bund Polska „Organizacja procesu reintegracji zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym – wymiana doświadczeń kadry edukacyjnej”.

W ujęciu problematyki pracy z osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym w Niemczech filarem tym prezentowanym przez partnera niemieckiego - Internationaler Bund była polityka socjalna związana ze specjalnym programem walki z bezrobociem - HARTZ IV.

Reformy Hartz IV (Arbeitslosengeld II/zasiłek dla bezrobotnych II) obowiązują od 1 stycznia 2005. Dla wielu mieszkańców Niemiec jest to ostatnia deska ratunku – pakiet zasiłków wypłacanych dla bezrobotnych, którzy przez długi czas nie mogli znaleźć dla siebie zatrudnienia.

Otrzymać go mogą wszyscy ci, którzy trafiają na bezrobocie bez oszczędności, lub pracują, ale mają za małe dochody. Wtedy państwo dopłaca brakująca część sumy potrzebną by osiągnąć minimum socjalne. Stąd możliwa stała się na przykład praca w Niemczech za jedno euro na godzinę. Brakującą różnicę dopłaca Hartz IV.

Bardzo duże zaangażowanie w proces reintegracji zawodowej bezrobotnych na terenie wschodnich landów w tym Brandenburgii przejawia Internationaler Bund, które to stowarzyszenie było partnerem zagranicznym projektu.

W Polsce wraz z pojawieniem się ustawy o zatrudnieniu socjalnym coraz częściej mówi się w kontekście przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu o takich terminach, jak: ekonomia społeczna, przedsiębiorczość społeczna, spółdzielczość socjalna, kontrakt socjalny oraz „rynek usług reintegracji społecznej i zawodowej”. Terminy te, podobnie jak w innych krajach UE, wpisały się na trwałe w praktykę polskiej polityki społecznej. Tworzą one z innymi propozycjami prawno - ekonomicznymi nowy model polityki społecznej, związany z przewartościowaniem dotychczasowej idei „państwa opiekuńczego”[2].

Centra Integracji Społecznej są ośrodkami wsparcia i pomocy dla osób, którzy podlegają wykluczeniu społecznemu i ze względu na swoją sytuację życiową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych. Wykluczenie społeczne to sytuacja powodująca ubóstwo oraz uniemożliwiająca lub ograniczająca uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym i rodzinnym.

Realizujący projekt dostrzegli również związek między terapią i pracą socjalną oraz z drugiej strony działaniami w zakresie aktywizacji zawodowej i subsydiowania różnych form zatrudnienia. Najbardziej skuteczne i efektywne są, bowiem polityki i działania, skupione na upodmiotowieniu jednostek, tak by zwiększać ich zdolności, zasoby i optymalizować możliwości[3]. W związku, z czym przeprowadzono wizyty studyjne w instytucjach takich jak Agentur für Arbeit i Job Center we Frankfurcie nad Odrą, gdzie specjaliści omówili niemiecki model aktywizacji zawodowej i różnorodnych form wsparcia oferowanych osobom bezrobotnym.

Funkcjonujące w Polsce Centra Integracji Społecznej są instytucjami integracji społecznej, które zostały utworzone w większości przez osoby związane z szeroko pojętą pomocą społeczną i tym obszarem ekonomii, którą nazywamy ekonomią społeczną.

Z uwagi na ważnej pozycję CIS w lokalnym systemie rozwiązywania problemów społecznych ważne jest, aby osoby pracujące z uczestnikami Centrum posiadały podobną wiedzę, umiejętności i kompetencję, co umożliwił w pewnej skali projekt Fundacji Internationaler Bund Polska. Projekt pozwolił, nie tylko na wymianę doświadczeń, ale również na tworzenie pewnego standardu pracy z osobami biorącymi udział w zajęciach CIS. Projekt może także wpłynąć na szersze zainteresowanie się tym modelem pracy z osobami znajdującymi się w trudnej sytuacji. Uczestnicy CIS są nierzadko blisko wykluczenia społecznego, ale są równie blisko też tego, by zostać jak ich nazwał prof. Marek S. Szczepański „profesorami biedy”. Ci ludzie w sposób perfekcyjny potrafią wykorzystać wszystko to, co oferuje im pomoc społeczna. Znają przepisy, potrafią pisać skargi i zażalenia, zdobywać pieniądze z różnych źródeł. Nie opłaca im się podejmować pracy, maja, bowiem świadomość, że mogą zdobyć nieporównywalnie większe pieniądze znacznie mniejszym nakładem sił.

Uczestnicy projektu poznali również niemieckie organizacje realizujące działania dla społeczności lokalnych, wymienić tu można np.:

• Jugendmigrationsdienst Frankfurt (Oder) Młodzieżowe Centrum Migracyjne we Frankfurcie nad Odrą, które prezentowało różnorodność form wsparcia dla młodych imigrantów (osób zagrożonych wykluczeniem społecznym) w ich integracji językowej, edukacyjnej, zawodowej i społecznej.
• KUBUS Kommunalberatung und Service GmbH

KUBUS to firma działająca od 1927r. Świadcząca usługi doradcze, usługi eksperckie, i usług dla lokalnych usługodawców i infrastruktury komunalnej.

Od 2002 roku KUBUS jest zaangażowany w realizację zadań wynikających z programu Hartz I-IV ze względu na projekty integracji zawodowej osób długotrwale bezrobotnych (młodzieży i dorosłych)

• Wichern Diakonie Frankfurt (Oder) e.V. Hospiz Frankfurt (Oder), gdzie są realizowane działania na rzecz osób starszych i niepełnosprawnych.
• Zeuthener Akademie für Weiterbildung GmbH (ZAK) - ZAK to nowoczesna instytucja edukacji założona w 1991r. posiadająca ofertę różnych szkoleń, przekwalifikowania zawodowe i rozwój osobisty. ZAK dostosowuje swoją ofertę opierając się na obserwacji rynku pracy i procesów rozwoju społecznego.
• Internationaler Bund - FIZ Neuenhagen FIZ Neuenhagen działający od 1993 roku w obszarze edukacji zawodowej oraz pracy z młodzieżą było jedną z kluczowych instytucji jakie uczestnicy projektu mieli możliwość odwiedzić podczas wizyt studyjnych. Wyjątkowy charakter tej instytucji polega na wszechstronnym oddziaływaniu na młodzież i młodych dorosłych, którzy są uczestnikami szkoleń w ramach procesu rehabilitacji zawodowej. Oferta szkoleniowa w Neuenhagen
  i okolicznych miejscowościach prowadzone przez Internationaler Bund obejmują 30 zawodów.

Prawie coroczna nowelizacja ustawy o zatrudnieniu socjalnym w Polsce, wynikająca z doskonalenia tego modelu reintegracji społecznej i zawodowej pozwoliła na opracowanie ram działalności Centrów Integracji Społecznej, które stały się „inkubatorami” dla niektórych form podmiotów ekonomii społecznej, w szczególności spółdzielczości socjalnej. Instytucje tworzące CIS-y zarówno z Tychach, Jaworznie i Strzelcach Opolskich często podejmują trud animowania działań związanych z szeroko pojętą promocją ekonomii społecznej oraz jej instrumentów wśród lokalnej społeczności oraz przedstawicieli samorządu lokalnego i instytucji pomocy społecznej.

W obliczu rosnących potrzeb społecznych i coraz większej liczby osób znajdujących się w trudnej sytuacji powodującej zagrożenie wykluczeniem społecznym, następuje ograniczenie możliwości utrzymania solidarności społecznej, a podwyższenie wiedzy, kompetencji i umiejętności osób pracujących z grupami zagrożonymi wykluczeniem społecznym nabiera nowego znaczenia, stanowiąc ważny kierunek działania.

Szeroko rozumiana wymiana doświadczeń jest dzisiaj w Polsce i Unii Europejskiej sprawą zasadniczej wagi, a liczne inicjatywy w tym obszarze związane m.in. z projektami Programu „Leonardo da Vinci” mają umożliwić wszystkim specjalistą permanentne podnoszenie wiedzy, kompetencji i umiejętności. Ten cel osiągnięty zostanie jedynie wtedy, gdy kształcenie nie będzie ograniczać się do edukacji formalnej, ale obejmie całe życie i będzie dostosowywać się do indywidualnych potrzeb osobistych i zawodowych.

Warto w tym miejscu zauważyć, że w realizację koncepcji „uczenia się przez całe życie” angażują się nie tylko systemy edukacji, ale wiele ważnych inicjatyw jest bowiem efektem wspólnych działań partnerów społecznych, jak to miało miejsce w przypadku projektu „Organizacja procesu reintegracji zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym – wymiana doświadczeń kadry edukacyjnej”, gdzie uczestnikami projektu poza pracownikami CIS-ów byli również przedstawiciele OPS i PUP.

Rola wymiany doświadczeń kadry edukacyjnej zasługuje jednak na szczególną uwagę, ponieważ – jak stwierdzono w badaniach – w różnych formach edukacji przez całe życie uczestniczą te osoby, dla których dotychczasowe kształcenie okazało się wartościowym doświadczeniem[4].

Dotychczasowa praktyka pokazuje, iż dobre przykłady, funkcjonowania Centrów Integracji Społecznej z Tychów, Jaworzna i Strzelec Opolskich, mające charakter uregulowań wewnętrznych procesów funkcjonowania tych podmiotów, można udoskonalić w ramach wymiany doświadczeń ponadnarodowych.

[1] Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz.U. z 2003 r. Nr 122, poz. 1143), zwana dalej ustawą o zatrudnieniu socjalnym.

[2] J. Auleytner, Księga Ubogich, IX Konwencja Ruchu przeciw Bezradności Społecznej, Warszawa,17 października 2009 roku, s. 34

[3] World Summit for Social Development, 6-12 March 1995, United Nations, part I: Copenhagen Declaration on Social Development, pragraph 7.

[4] V. Reding, Komisarz, Dyrekcja Generalna ds. Edukacji i Kultury, Uczenie się przez całe życie: rola systemów edukacji w państwach członkowskich Unii Europejskiej, Warszawa 2002, s. 5.