Publicystyka - ngo.pl

Jak prawidłowo wydatkować otrzymane z 1,5% pieniądze? Powinna to wiedzieć każda OPP korzystająca z alokacji. Zasady są proste i wszystkie znajdują się w zasięgu ręki: w ustawie o pożytku i w statutach OPP. Ale niekiedy problemy stwarzają podatnicy, którzy potrafią "kreatywnie" wykorzystać tzw. cel szczegółowy.

Jeśli środki wpłynęły na konto danej organizacji pożytku, to właśnie ta OPP jest odpowiedzialna za wydanie tych środków na działalność pożytku publicznego określoną w jej statucie. 

Przepisy nie przewidują procedury zwrotu środków z 1,5% do urzędu skarbowego. Trudno też domniemywać, czy osoba przekazująca 1,5 pomyliła się w numerze KRS organizacji, czy celu szczegółowym.

Aby organizacja pożytku mogła przekazać środki z 1,5% na rzecz innych placówek (przez siebie nieprowadzonych, ale wskazanych w celu szczegółowym), to taka możliwość musi wynikać z jej statutu. Jeśli statut organizacji nie przewiduje takiej działalności, to nie można tego zrobić. 

Jeżeli natomiast takie przekazanie jest zgodne ze statutem OPP i jednocześnie jest działalnością pożytku publicznego - można dokonać przekazania środków. W takie sytuacji warto sporządzić umowę z podmiotem, któremu OPP przekazuje środki z 1,5% i określić w niej na co te środki mają być wykorzystane.

Organizacja pożytku, która znajdzie się w podobnej sytuacji do tej opisanej w pytaniu, może też skontaktować się z podmiotem błędnie wskazanym w celu szczegółowym i uświadomić go o zaistniałej sytuacji. Być może podmiot ten w kolejnej kampanii zadba o bardziej jednoznaczny przekaz do swoich sympatyków, co pomoże im prawidłowo wskazywać cele szczegółowe i unikać błędów. Oczywiście dotyczy to wyłącznie podmiotów, które również są organizacjami pożytku uprawnionymi do zbierania 1,5%.

Skoro środki z 1,5% wpłynęły do konkretnej organizacji pożytku, został wskazany jej nr KRS, to ta organizacja jest odpowiedzialna za prawidłowe wydatkowanie pieniędzy i musi się z tego wydatkowania rozliczyć w swoim sprawozdaniu. Organizacja, do której wpłynęły środki z 1,5% przeznacza je na działalność pożytku publicznego określoną w statucie organizacji. 

Cel szczegółowy wskazany w deklaracji jest pomocniczy, nie ma jednak w przepisach zobowiązania do zwrotu środków, jeśli organizacja z przyczyn obiektywnych nie może zrealizować celu szczegółowego.

Więcej o charakterze celu szczegółowego i zobowiązaniu, które cel szczegółowy nakłada bądź nie nakłada na OPP, piszemy jeszcze w dalszej części artykułu.

Organizacja pożytku publicznego wydatkuje środki z 1,5% na swoją działalność statutową, będącą jednocześnie działalnością pożytku publicznego. Działalnością pożytku publicznego może być też wspieranie osób fizycznych, np. w ramach działalności na rzecz osób niepełnosprawnych, czy w ramach pomocy społecznej. Jeśli osoby przekazujące 1,5% dopisały cel szczegółowy, to organizacja powinna wydatkować środki zgodnie z tym wskazaniem, ale przede wszystkim - wydatkowanie to musi realizować działalność pożytku publicznego tej OPP. 

Przepisy nie określają szczegółowego sposobu wydatkowania środków z 1,5%, w tym przekazywania ich osobom fizycznym. Czasem przekazanie odbywa się jako darowizna, czasem jest to np. sfinansowanie zakupów czy usług - nie ma zamkniętego katalogu możliwych form realizacja wskazania z celu szczegółowego. 

Organizacje wydatkują środki zgodnie ze statutem i wewnętrznymi dokumentami, np. posługując się swoimi regulaminami czy określonymi procedurami. Mogą też (i jest to z pewnością dobra praktyka) podpisywać umowy z osobami, dla których prowadzą subkonta. W takiej umowie powinno być określone jak środki są przekazywane.

Jeśli organizacja przekazuje środki z 1,5% konkretnym osobom w postaci darowizn, to osoby otrzymujące te darowizny mogą być zobowiązane do zapłacenia podatku od darowizn. 

Więcej o przekazywaniu środków przez organizacje na rzecz osób prywatnych w PORADNIK.NGO.PL: Pomoc udzielana przez organizacje osobom prywatnym.

Rubryka "cel szczegółowy" w zeznaniach podatkowych jest najczęściej wykorzystywana przez podatników do wskazywania subkont – czyli w sytuacji, kiedy OPP zbiera środki na wsparcie konkretnych osób (niekiedy placówek). Ale może być też wykorzystana w inny sposób i trudno tu przewidzieć efekt kreatywności podatników. Informacje, co zostało wpisane przez przekazującego jeden procent jako cel szczegółowy, spływają do OPP do końca września. 

Niekiedy te informacje mogą być dla organizacji pożytku kłopotliwe. Podatnicy wskazują w celu szczegółowym inne sposoby wykorzystania 1,5% niż te, które praktykuje organizacja. Mogą też zwyczajnie popełniać pomyłki: np. wskazywać subkonto, którego nie ma, albo placówkę, której OPP nie prowadzi (jak w pytaniu z początku tekstu).

Problem ten dostrzegamy nie od dziś. Prosiliśmy o jego wyjaśnienie Departament Społeczeństwa Obywatelskiego w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Poniżej przypominamy pytania redakcji i odpowiedzi z departamentu. 

Nasza korespondencja miała miejsce w 2020 roku, ale wydaje się nadal aktualna, ponieważ nie nastąpiła żadna zmiana w przepisach regulujących ZASADY wydatkowania środków z alokacji - zmieniła się (wzrosła do 1,5) sama wartość procenta, ale zasady nie.

Pyt. 1

Podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych może, na zasadach i w trybie określonym w przepisach odrębnych, przekazać 1 proc. podatku obliczonego zgodnie z odrębnymi przepisami na rzecz wybranej przez siebie organizacji pożytku publicznego. Wynika to z art. 27 ust. 1 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (dalej: UDPPW). 

Według reguły znajdującej oparcie w tej ustawie (art. 27), otrzymane przez organizację pożytku publicznego środki finansowe pochodzące z 1 proc. podatku dochodowego od osób fizycznych mogą być wykorzystane wyłącznie na prowadzenie działalności pożytku publicznego. Wynika stąd, że wspomniane środki mają charakter środków publicznych, a ich celem jest wsparcie działalności pożytku publicznego prowadzonej przez organizacje pożytku publicznego. Podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych może przekazać 1 proc. swojego podatku dochodowego od osób fizycznych na rzecz określonej organizacji pożytku publicznego, która jest do tego uprawniona na zasadach wynikających z UDPPW. Nie jest to jednak jego darowizna, podatnik nie ma więc uprawnienia do rozliczania organizacji z wykonania jego wskazania. Tym samym, chociaż podatnik w swojej deklaracji podatkowej może wskazać cel szczegółowy, to jego wskazanie nie jest wiążące dla organizacji pożytku publicznego. Środki te bowiem muszą zostać wykorzystane wyłącznie na prowadzenie działalności pożytku publicznego, zaś to organizacja pożytku publicznego – znając swoją sytuację i potrzeby realizowanej działalności pożytku publicznego – wykorzystuje te środki w sposób uzasadniony tymi potrzebami.

Organy administracji publicznej weryfikują, czy środki pochodzące z 1 proc. podatku dochodowego od osób fizycznych otrzymane przez OPP zostały wykorzystane zgodnie z ww. ogólną zasadą wynikają z UDPPW. Nie kontrolują natomiast, czy zostały wydatkowane na wskazany cel szczegółowy, środki te bowiem nie mają charakteru dotacji celowej i nie podlegają rozliczeniu na zasadach wynikających z ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Warto zwrócić jednak uwagę, że w przypadku wydatkowania przez organizację pożytku publicznego środków finansowych pochodzących z 1 proc. podatku dochodowego od osób fizycznych w sposób niezgodny z UDPPW, stwierdzonego w wyniku kontroli przeprowadzonej np. przez naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celno-skarbowego, Dyrektor Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego wydaje decyzję zobowiązującą organizację pożytku publicznego do zwrotu nieprawidłowo wydatkowanych środków, określając kwotę podlegającą zwrotowi i termin, od którego nalicza się odsetki. Środki te są przekazywane na rzecz Funduszu Wspierania Organizacji Pożytku Publicznego.

Pyt. 2

W odniesieniu do drugiego pytania informujemy, że przedmiotem kontroli Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego w obszarze 1 proc. podatku dochodowego od osób fizycznych, jest m.in. badanie prawidłowości wydatkowania tych środków przez organizacje pożytku publicznego. W myśl art. 27 ust. 2 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie ww. środki mogą być wydatkowane wyłącznie na prowadzenie działalności pożytku publicznego, w sferze zadań określonych w art. 4 tej ustawy, celów statutowych oraz zakresu przedmiotowego ww. działalności danej organizacji. W przypadku udzielania przez organizację wsparcia podopiecznym lub innym podmiotom kontrola obejmuje zgodność udzielanej pomocy z przyjętymi w danej regulacjami wewnętrznymi (np. regulaminami wsparcia). W toku kontroli weryfikowana jest także prawidłowość wypełnienia rocznego sprawozdania merytorycznego z działalności, które jest publikowane na stronach internetowych danej organizacji i zamieszczane w bazie sprawozdań prowadzonej przez Narodowy Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, w zakresie informacji odnoszących się do 1 proc., w tym także jedna z rubryk dotycząca celów szczegółowych, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych (pkt III.3.3.4 sprawozdania). 

W świetle powyższego zgodnie z przepisami środki pochodzące z 1 proc. podatku dochodowego od osób fizycznych – w przypadku wątpliwości co do wskazania zawartego w celu szczegółowym – powinny być wykorzystane wyłącznie na działalność pożytku publicznego danej organizacji w sposób szczegółowo opisany powyżej.