Publicystyka - ngo.pl

Ustawa o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz ustawy o fundacjach przyjęta została przez Sejm w sierpniu 2015 r. Mija rok obowiązywania nowych przepisów. Przypominając wybrane z nich, dziś koncentrujemy się na specjalnym trybie udostępniania informacji publicznej, który zapisano w ustawie o działalności pożytku, chcąc ułatwić organizacjom wywiązywanie się z ich obowiązków.

Organizacje pozarządowe korzystające z pieniędzy publicznych muszą udostępniać informację

Obowiązek udostępniania informacji przez organizacje pozarządowe istniał jeszcze przed omawianą nowelizacją. Decydowała o nim ustawa z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, która w art. 4 wymieniała "podmioty (...), które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym" jako zobowiązane do udostępniania informacji publicznej. Jednak zarówno sam obowiązek, jak i sposób wywiązywania się z niego przez organizacje pozarządowe budził wątpliwości, a niejednokrotnie był kontestowany (zobacz: Gdzie jest wasz BIP?).

Nowelizacja ustawy o działalność pożytku nie pozostawia już wątpliwości. Organizacje muszą udostępniać informację publiczną. Jest to zapisane w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie w nowych (dodanych w 2015 r.) artykułach 4a, 4b i 4c.

Kto podlega obowiązkowi udostępniania informacji publicznej

Obowiązek udostępniania informacji dotyczy organizacji wykonujących zadania publiczne lub dysponujących publicznym majątkiem. Wykonywanie zadań najczęściej będziemy rozumieć jako wykonywanie zadań zleconych (czyli takich, na których realizację organizacja otrzymała środki np. wygrywając w konkursie ogłoszonym przez samorząd). Art. 4a wymienia organizacje pozarządowe (definiuje je ta sama ustawa o pożytku w art. 3 ust. 2) oraz podmioty z art. 3 ust. 3 czyli organizacje kościelne, spółdzielnie socjalne i spółki non-profit.

Art. 4a. Organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, z wyłączeniem stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego, które:

1) wykonują zadania publiczne, lub

2) dysponują majątkiem publicznym

- udostępniają informację publiczną na zasadach i w trybie określonym w niniejszej ustawie.

Jak udostępniana jest informacja publiczna

W ustawę o działalności pożytku wpisano trzy dopuszczalne formy, którymi może posłużyć się organizacja pozarządowa. Standardowo może ona prowadzić stronę BIP (Biuletyn Informacji Publicznej). Ta forma nie jest specyficzna dla organizacji. Ustawa o dostępie do informacji publicznej właśnie w ten sposób nakazuje administracji publicznej (samorządom, ministerstwom) udostępniać informację.

Jednak wymagania dotyczące BIP-ów nie są dla wszystkich organizacji łatwe do spełnienia (zobacz: Czy można zwyczajnie spełnić obowiązek prowadzenia BIP?). Dlatego zgodnie z nowelizacją informacja publiczna może być przez organizację ogłaszana również na jej stronie internetowej (czyli bez konieczności tworzenia nowej strony, którą byłby BIP organizacji).

Udostępniać można też informację na wniosek osoby zainteresowanej. Osoba taka zwraca się do organizacji, a ta umożliwia jej wgląd w wybrane dokumenty w siedzibie czy też przesyła kopię. To również standardowa możliwość z ustawy o dostępie do informacji publicznej. Artykuł 4b dopuszcza, aby była to jedyna zastosowana forma. Przepis daje wybór między BIP-em, stroną internetową i udostępnieniem na wniosek.

Art. 4b. Udostępnianie informacji publicznej następuje:

1) poprzez ogłaszanie informacji publicznej w Biuletynie Informacji Publicznej na zasadach, o których mowa w ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. z 2014 r. poz. 782 i 1662 oraz z 2015 r. poz. 1240), albo

2) poprzez ogłaszanie informacji publicznej na stronie internetowej organizacji pozarządowych oraz podmiotów, o których mowa w art. 4a, albo

3) na wniosek na zasadach, o których mowa w ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.



Art. 4c. W zakresie nieuregulowanym w niniejszej ustawie do udostępniania informacji publicznej stosuje się przepisy ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.

Organizacja realizowałaby jednak wyższy standard udostępniania informacji, gdyby udostępnianie na wniosek dotyczyło tylko takich danych, których publikacja w BIP czy na stronie internetowej jest trudna, albo niecelowa. Może się też okazać, że takie wyjątkowe potraktowanie formy trzeciej bardziej się opłaca. Publikując więcej na stronie unikniemy po prostu niepotrzebnych wniosków (np. z prośbą o statut).

Jaki zakres informacji - wątpliwości pozostały

Najtrudniejszym elementem dyskusji o informacji publicznej w organizacjach był zawsze zakres umieszczanych (udostępnianych) danych. Zresztą NGO nie różnią się tu niczym od innych podmiotów. Omawiana nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie niewiele w tę dyskusję wnosi.

Podstawowy zestaw informacji, które organizacja zamieszcza na stronie lub w BIP wynika z ustawy o dostępie do informacji (głównie z art. 6 ust. 1 p. 2). Trudno więc wyobrazić sobie taką stronę bez informacji o składzie zarządu i innych organów, bez aktualnego statutu, wyczerpujących danych adresowych i kontaktowych, dobrego opisu realizowanych programów i zasad uczestnictwa, godzin otwarcia i dostępności siedziby, bez rocznych sprawozdań. To zestaw obowiązkowy nie tylko ze względu na dostosowanie się do wymagań ustawodawcy, ale również z punktu widzenia dobrego pijaru i polityki informacyjnej organizacji (na co zresztą zwolennicy BIP-ów w NGO często zwracali uwagę).

Uniwersalnego zestawu nie ma. "Katalog informacji, które powinny być publikowane jest uzależniony od rodzaju wykonywanych zadań publicznych lub gospodarowania majątkiem publicznym" (fragment odpowiedzi Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji na pytanie portalu ngo.pl w sprawie prowadzenia BIP przez organizacje).

Jak tłumaczył Krzysztofa Izdebskiego na jesieni 2015 r. w komentarzu dla ngo.pl, wejście w życie przepisów nowelizacji "nie pozostawia wątpliwości, że wskazane w niej organizacje pozarządowe są podmiotami zobowiązanymi do udostępnienia informacji publicznej". Dlatego też "organizacje powinny przygotować się na większe zainteresowanie sposobem gospodarowania przez nie majątkiem publicznym". Po roku nie powinny być już zaskoczone ani tym, że ktoś w ogóle od nich wymaga udostępnienia informacji, ani też tym o jaki zakres danych występuje.

Wykonujesz zadania publiczne? Musisz udostępniać informację

Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.