Publicystyka - ngo.pl

Unijna polityka Europejskiego Zielonego Ładu to nic innego jak długoterminowa strategia, dzięki której Europa ma stać się pierwszym neutralnie klimatycznym kontynentem do 2050 r. Aby to osiągnąć, niezbędne jest przeprowadzenie szeregu reform, które przekształci Unię Europejską w bardziej nowoczesną, zasobooszczędną i konkurencyjną gospodarkę.

Cel wyznaczony na 2050 r. jest bardzo ambitny. Do tego czasu Unia Europejska ma stać się gospodarką, która osiągnie zerowy poziom emisji gazów cieplarniach oraz oddzieli wzrost gospodarczy od zużywania zasobów. Jak zapowiada Komisja Europejska – żadna osoba ani region nie pozostaną w tyle. Ten cel można osiągnąć tylko dzięki szczegółowemu planowi działań oraz odpowiedniemu wsparciu finansowemu dla nowych inwestycji. Przeprowadzana transformacja musi być przy tym sprawiedliwa, a także jak najszerzej sprzyjać włączeniu społecznemu.

Poszczególne strategie prezentowane w ramach Europejskiego Zielonego Ładu są skierowane nie tylko do władz państw członkowskich oraz ich regionów, czy wielkich przedsiębiorstw. Przede wszystkim mają one sprzyjać nam – obywatelom UE i jej mieszkańcom oraz powodować, że będziemy żyli w zdrowszej i bardziej zrównoważonej ekologicznie Europie. Strategie dotyczą różnych obszarów działań takich jak m.in. transportu publicznego i prywatnego, czy żywności, która trafia na nasze talerze. Ponieważ każdego dnia podejmujemy decyzje w tych dziedzinach, my również możemy przyczynić się do realizacji Europejskiego Zielonego Ładu i szybszego osiągnięcia celów klimatycznych postawionych przez Unię.

Szacuje się, że w 2017 r. w Unii Europejskiej ponad 950 tys. zgonów (jeden na pięć) zostało spowodowane niezdrową dietą skutkującą głównie chorobami układu krążenia i chorobami nowotworowymi(1). Co więcej, choć wzrasta również otyłość to aż 20 % produkowanej żywności jest marnotrawione (2). Oznacza to, że często jemy za dużo, źle albo po prostu kupujemy więcej niż jesteśmy w stanie spożyć.

Aby przeciwdziałać temu trendowi, Komisja Europejska wprowadziła w życie strategię "od pola do stołu", której celem jest stworzenie zdrowszego i bardziej zrównoważonego systemu żywnościowego w Europie. W jej ramach zostanie m.in. zmniejszona liczba stosowanych pestycydów chemicznych o 50% do 2030 r. (najniebezpieczniejsze z nich zostaną zmniejszone do 2023 r.), które skutkują zanieczyszczeniem gleby, powietrza i wody. Co więcej, taki sam skutek może wywoływać również nadmiar składników pokarmowych ponieważ wpływają one na różnorodność biologiczną i klimat na danym obszarze. Z tego powodu KE postawiła sobie również za cel zmniejszenie strat składników pokarmowych o co najmniej 50% nie dopuszczając przy tym do pogorszenia żyzności gleby oraz ograniczyć stosowanie nawozów o co najmniej 20% do 2030 r.

Bardzo aktualnym problemem jest nabywanie odporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, które są związane z ich stosowaniem w leczeniu zwierząt i ludzi. Szacuje się, że z tego powodu dochodzi do ok. 33 tys. zgonów w Unii Europejskiej (3). Z tego powodu Komisja zmniejszy do 2030 r. o 50 % sprzedaż środków przeciwdrobnoustrojowych przeznaczonych dla zwierząt utrzymywanych w warunkach fermowych oraz stosowanych w akwakulturze. Dodatkowo zostanie dokonany również przegląd aktualnie obowiązujących przepisów dotyczących dobrostanu zwierząt (w tym ich transportu) ponieważ zwiększenie ich dobrostanu nie tylko wpływa na ich zdrowie, ale także jakość żywności, zmniejsza zapotrzebowanie na leki oraz pomaga w zachowaniu różnorodności klimatycznej.

Celem Komisji jest także rozwinięcie rolnictwa ekologicznego i powiększanie rynku żywności ekologicznej. Ma ono nie tylko pozytywny wpływ na różnorodność biologiczną, lecz tworzy także miejsca pracy i przyciąga młodych rolników. W tym celu do 2030 r. co najmniej 25% wszystkich gruntów rolnych w UE ma zostać przeznaczone na rolnictwo ekologiczne, które wpłynie m.in. na podaż i popyt produktów ekologicznych.

Wszystkie powyższe cele mają przede wszystkim za zadanie stworzenie przyjaznego środowiska, które będzie sprzyjać zdrowemu odżywianiu poprzez wybór zdrowych i zrównoważonych produktów. Zdrowa dieta, którą podstawą są rośliny, zmniejsza ryzyko chorób zagrażających życiu oraz ogranicza wpływ systemu żywnościowego na środowiska. Co więcej, konsumenci muszą mieć także wiedzę oraz zostać poinformowani o właściwościach kupowanych przez siebie produktów. Z tego powodu Komisja Europejska zobowiązała się do opracowania ram etykietowania zrównoważonej żywności, które w sposób ujednolicony będą informowały o aspektach odżywczych, klimatycznych i społecznych produktów żywnościowych.

Istotnym elementem strategii jest także wsparcie finansowe badań naukowych i transformacji. Aż 10 mld euro zostanie przeznaczone na badania naukowe i innowacje w ramach programu "Horyzont Europa", które będą dotyczyły żywności, biogospodarki, zasobów naturalnych, rolnictwa, rybołówstwa, akwakultury i środowiska. Ponieważ transfer wiedzy ma zasadnicze znaczenie, zostanie przeprowadzone również szeroko zakrojone doradztwo dla rolników i przedsiębiorców.

Aby osiągnąć wszystkie zaplanowane przez Komisję Europejską cele klimatyczne i środowiskowe, unijny przemysł powinien opierać się głównie na gospodarce o obiegu zamkniętym (ang. circular economy). Ta koncepcja gospodarcza zakłada, iż wykorzystywane do produkcji materiały oraz surowce powinny pozostawać w gospodarce tak długo, jak jest to możliwe. Oznacza to, że gospodarka o obiegu zamkniętym jest odwrotnością gospodarki linearnej opierającej się na zasadzie: weź – wyprodukuj – zużyj – wyrzuć.

Gospodarka o obiegu zamkniętym dotyczy całego cyklu życia produktu. Zaczyna się już na etapie projektowania, przebiega poprzez produkcję, konsumpcję i zbieranie odpadów oraz sięga aż ich zagospodarowaniu. Odpady mają istotne znaczenie dla gospodarki o obiegu zamkniętym. Przede wszystkim ich wytwarzanie jest minimalizowane, a jeśli już powstają na którymś z etapów cyklu życia, powinny być one traktowane jako surowce wtórne i wykorzystywane np. dla innych celów.

Polityka gospodarcza opierająca się na gospodarce o obiegu zamkniętym stanowi duży i zarazem niewykorzystany potencjał przez przemysłowców, rolników, a także konsumentów. Obecnie tylko 12% surowców wtórnych trafia z powrotem do gospodarki(4). Co więcej, wiele wytwarzanych produktów zbyt łatwo się psuje, a ich ponowna naprawa jest nieopłacalna. Z tego powodu w marcu 2020 r. Komisja Europejska przyjęła nowy plan działań na rzecz zrównoważonego wzrostu gospodarczego, który zmierza do przekształcenia unijnej gospodarki w gospodarkę o obiegu zamkniętym(5). Przede wszystkim jego celem jest podjęcie działań w czterech obszarach: wzmocnienie pozycji konsumentów; zapewnienie, aby zrównoważone produkty stały się normą; skupienie się na sektorach, które wykorzystują najwięcej zasobów oraz mają zarazem wysoki potencjał zastosowania obiegu zamkniętego; a także zmniejszenie ilości odpadów.

Priorytetem jest przede wszystkim ograniczanie i ponowne wykorzystywanie materiałów, zanim zostaną one poddane recyklingowi. Taka polityka "zrównoważonych produktów" wprowadzana jest w pierwszej kolejności w sektorach, które uznaje się za zasobochłonne np. przemysł odzieżowy, elektronika, budownictwo, czy tworzywa sztuczne. Z tego powodu nowe modele biznesowe powinny opierać się na wynajmowaniu towarów i usług, co wpływa na zmianę struktury konsumpcyjnej przez odejście od produktów jednorazowych lub o ograniczonym użytku. Co więcej, Komisja chce także zaproponować środki mające zapewnić, że do 2030 r. wszystkie opakowania w UE będą nadawały się do ponownego wykorzystania lub recyklingu. W tym zakresie bardzo ważna jest świadomość konsumencka. Z tego powodu należy wzmacniać pozycję konsumentów i zapewniać, że będą oni mieli dostęp do wiarygodnych informacji dotyczących trwałości produktów, możliwości ich naprawy i wpływu na środowisko, co pozwoli na dokonywanych świadomych i zrównoważonych wyborów konsumenckich.

Każdego dnia podejmujemy wiele decyzji, które mają wpływ na środowisko. To co i gdzie kupujemy, jakie produkty i towary wybieramy, jak z nich korzystamy… to wszystko wpływa nie tylko na jakość naszego życia, ale również przyszłość Ziemi.

Zmiany powinny zaczynać się również od naszych małych gospodarstw domowych. Częstym problemem, któremu sami jesteśmy sobie winni, jest ilość marnowanej przez nas żywności. Zgodnie z raportem "Nie marnuj jedzenia 2020", przeprowadzonego przez Federację Polskich Banków Żywności, to konsumenci – czyli my – są największymi marnotrawcami jedzenia. Kupujemy o wiele za dużo niż zdołamy zjeść; wyrzucamy produkty z przekroczoną datą ważności bez sprawdzenia ich jakości; przygotowujemy zbyt duże ilości jedzenia… Aż 65,2% badanych wskazało, że wyrzuca żywność ze względu na jej zepsucie.

Aby przeciwdziałać tej tendencji, potrzebna jest edukacja. Z tego powodu Punkt Informacji Europejskiej Europe Direct – Wrocław przygotował specjalny krótki przewodnik o tym, co robić aby żyć w bardziej ekologicznie zrównoważonej Europie. Dowiecie się z niego m.in. jak kupować i przechowywać jedzenie, aby się nie psuło; jak wykorzystywać resztki, aby ich nie wyrzucać; oraz co uprawiać w domu, aby zminimalizować ilość wyrzucanych opakowań. 

Przewodnik został przygotowany jako swego rodzaju uzupełnienie webinarium: szanUjE – nie marnUjE, podczas którego Sylwia Majcher – edukatorka edukologiczna i autorka książek w duchu zero waste – rozmawiała z Agnieszką Maniewską (Foodsharing Wrocław), Emilią Chmurą (Gospodarstwo rolne M. Sznajder) oraz Michałem Czekajłem i Tomaszem Hartmanem (Food Think Tank) o sposobach na niemarnowanie jedzenia i wrocławskich dobrych praktykach w tym zakresie.

Jeśli masz dodatkowe pytania dotyczące unijnej polityki Europejskiego Zielonego Ładu, a także chcesz się dowiedzieć innych informacji o Unii Europejskiej, zachęcamy do kontaktu telefonicznego oraz mailowego z Punktem Informacji Europejskie Europe Direct-Wrocław, którego biuro mieści się na parterze w budynku wrocławskiego Centrum Wspierania Organizacji Pozarządowych Sektor3. Nasze działania realizujemy poprzez  konsultacje i doradztwo dla obywateli na tematy związane z Unią Europejską, jak również uczestnictwo w wydarzeniach lokalnych i prowadzenie stoisk informacyjnych. Zapraszamy!