Publicystyka - ngo.pl

Magdalena Arczewska: – Dostrzec można dwie zasadnicze tendencje. 

Pierwsza dotyczy schematu ścieżki kariery w organizacjach pozarządowych, o którym możemy się dowiedzieć z różnych badań, między innymi Ewy Giermanowskiej i Ewy Bogacz-Wojtanowskiej. Badania te potwierdzają powszechną wiedzę o tym, jak często wygląda zaangażowanie ludzi w działania organizacji: ktoś przychodzi do trzeciego sektora z jedną z wielu możliwych motywacji, na początku działa jako wolontariusz, następnie, jeśli się sprawdzi, zaczyna pracować w projekcie, potem zostaje koordynatorem, niekiedy jego kierownikiem, czasami wchodzi do zarządu organizacji. I często dochodzi do szklanego sufitu: okazuje się, że nie ma szansy na umowę o pracę na czas nieokreślony, w efekcie nie może wziąć kredytu, jego zarobki nie są na tyle wysokie i stabilne, by myśleć o finansowym zabezpieczeniu rodziny. Mimo zaangażowania i pasji, zaczyna szukać pracy gdzie indziej lub praca sama go znajduje – czy to ze strony biznesu czy administracji publicznej.

Okazuje się, że niestabilność finansowa organizacji sprawia, że ludzie, którzy zdobyli w niej duże doświadczenie, wiedzę i kompetencje, odchodzą i wykorzystują je gdzie indziej ze względu na inne życiowe cele.

Z drugiej strony, z badań, które robiłam wśród organizacji rzeczniczych, działających na rzecz praw człowieka i grup mniejszościowych, wynika, że osoby pracujące w tych organizacjach uznają właśnie kapitał ludzki za źródło ich siły. A pamiętajmy, że dla podobnych organizacji nadeszły trudne czasy z powodu niesprzyjającego klimatu politycznego, co niekiedy przekłada się również wprost na kondycję ekonomiczną. Takie organizacje są w stanie przetrwać właśnie dzięki ludziom, wiedzy eksperckiej, kompetencjom profesjonalistów i profesjonalistek. Często są to jednak osoby, które łączą działalność społeczną z pracą w innych miejscach – na przykład prawnicy i prawniczki, którzy są aktywni jako radcy prawni, a jednocześnie nie chcą, zwłaszcza obecnie, odchodzić z organizacji. Dotyczy to też ekspertów, którzy, owszem, zaczynają częściowo działać gdzie indziej, pisząc ekspertyzy, robiąc badania i tak dalej, ale jednak praca w organizacji daje im tak silne poczucie identyfikacji i tożsamości oraz tak dużą satysfakcję, że decydują się wciąż ją wykonywać.

M.A.: – Nie obserwuję takiego zjawiska na dużą skalę. Jednocześnie nie oznacza to wcale, że jest różowo.

Wśród działaczy i działaczek organizacji, o których mówimy, jest bardzo duże wypalenie, a także poczucie zagrożenia. O ile to pierwsze pojawiało się zawsze, o tyle drugie widać w badaniach od niedawna.

Wiele osób nie ma poczucia stabilności, widzi, że prawo może być intepretowane dość dowolnie na niekorzyść organizacji, jeśli takie będzie zapotrzebowanie polityczne, co może prowadzić do oskarżeń, zniesławień czy na przykład odebrania jej środków. Organizacje widzą te przypadki i w efekcie zmieniają także swoje strategie finansowe. Wiele z nich z założenia przestaje aplikować o pieniądze publiczne, bo nie dają im one wcale poczucia bezpieczeństwa, a niekiedy wręcz przeciwnie – nawet jeśli postępują zgodnie z prawem i umową dotacyjną, może ona zostać rozwiązana albo mogą się pojawić insynuacje pod ich adresem ze strony mediów czy nawet innych organizacji. Dlatego NGO szukają pieniędzy gdzie indziej – między innymi za granicą, ale także zwracają się bezpośrednio do obywateli i obywatelek.

Organizacje zaczynają się profesjonalizować w kwestiach pozyskiwania środków i budowania długofalowych strategii finansowych. Swoją drogą, tego też nie zrobią osoby bez doświadczenia – podobne strategie muszą tworzyć profesjonaliści. Inaczej to się nie uda. Były organizacje, którym wydawało się to łatwiejsze, niż jest w rzeczywistości, i które ponosiły porażkę. Taka sytuacja buduje więc także samoświadomość organizacji – dzięki temu lepiej wiedzą, co mogą, a czego nie. Wiedzą, że nie wystarczy zrobić jednej zbiórki, tylko że muszą skrupulatnie budować zaplecze finansowe – bazę stałych darczyńców.

M.A.: – W organizacjach, które badałam, owo poczucie misji jest niezwykle silne. Kiedy jest ona podważana czy atakowana, wśród pracowników i pracowniczek często wręcz rośnie mobilizacja i poczucie, że warto i trzeba robić to, co robią. Wypalenie i zmęczenie często nie wystarcza, by w takim momencie zrezygnować z działań, które zresztą potrafią dawać tym większą satysfakcję, im trudniej jest je realizować: świadczyć pomoc, doradztwo, chronić osoby dyskryminowane i tak dalej. Co więcej, badani i badane sugerują wręcz, że tego się od nich obecnie oczekuje: że to właśnie organizacje staną w obronie osób czy społeczności dyskryminowanych. I choć działacze i działaczki na ogół nie chcą iść na barykady, tylko wykonywać merytorycznie swoją pracę, to od osób, które wspierają, słyszą niekiedy: „kto jak nie wy ma bronić naszych praw?”.

M.A.: – Jestem głęboko przekonana, że wiele organizacji, które świadomie przekształcają wspomniane strategie budowania swoich budżetów, odchodząc od korzystania ze środków publicznych, tworząc za to bazę stałych darczyńców i poszukując sponsorów, ostatecznie wyjdzie na tym korzystnie.

Same organizacje także zauważają plusy tego, że uniezależniają się od administracji publicznej.

Bądźmy szczerzy – niepublicznych programów, które mogą zapewnić organizacjom spore i w miarę stałe finansowanie, jest bardzo niewiele. Są już jednak organizacje, które z pieniędzy zbieranych co miesiąc są w stanie na przykład sfinansować biuro. Możliwość utrzymania się na tym podstawowym poziomie już cieszy, bo pozwala zachować misję i podstawową stabilność działania niezależnie od koniunktury politycznej i kalendarza konkursowego.

M.A.: – Bardzo daleka. To zapewne kwestia nawet nie kilku, lecz kilkunastu lub kilkudziesięciu lat. Ale idziemy w dobrym kierunku. Dla wielu organizacji obecna sytuacja stała się sygnałem, by uniezależniać się od środków publicznych. Na dłuższą metę może to przynieść korzyści, bo scenariusze na przyszłość mogą być bardzo różne. Trzeba być na nie gotowym.

Magdalena Arczewska jest socjolożką i prawniczką, pracuje jako adiunkt w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Jest trenerką, badaczką i ewaluatorką z kilkunastoletnim doświadczeniem w pracy w Polsce i za granicą. Specjalizuje się w badaniach dotyczących polityki społecznej oraz współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi na szczeblu rządowym i samorządowym. Jest redaktorką naczelną Kwartalnika „Trzeci Sektor” oraz członkinią Zarządu Stowarzyszenia Sędziów Rodzinnych w Polsce.

Dowiedz się, co wydarzyło się w III sektorze. Śledź wydarzenia ważne dla NGO, przeczytaj wiadomości dla organizacji pozarządowych.
Odwiedź serwis wiadomosci.ngo.pl.

Wśród działaczy i działaczek organizacji, o których mówimy, jest bardzo duże wypalenie, a także poczucie zagrożenia.