Publicystyka - ngo.pl

Wypalenie aktywistyczne jest specyficzną formą wypalenia zawodowego, które dotyka osób angażujących się społecznie i politycznie, ze względu na charakterystyczne warunki działania w aktywizmie. Stałe napięcie, przewlekły stres i zmęczenie współwystępują z opartym na osobistych wartościach i etycznych emocjach zaangażowaniem się tych osób w istotne przedsięwzięcia na rzecz sprawiedliwości i walki z przemocą.

Uniwersalna ważność spraw, na rzecz których działają te osoby oraz lekceważenie ich przez system państwowy motywuje do zaangażowania, ale nie sprzyja odpoczywaniu i wyznaczaniu granic codziennego działania adekwatnych do indywidualnych możliwości i stanu zdrowia. Nadmierne obciążenie zadaniami i odpowiedzialnością najczęściej jest dodatkowe do obciążenia pracą zarobkową, edukacją lub innymi codziennymi zobowiązaniami.

Środowisko działania aktywistycznego naznaczone jest napięciami społecznymi, brakiem pełnej akceptacji ze strony społeczeństwa na rzecz którego się działa, niedofinansowaniem, a także kulturą poświęcenia i przepracowywania się dla sprawy.

Bardzo istotne jest, by w zgodzie ze stanowiskiem naukowym postrzegać wypalenie aktywistyczne (oraz wypalenie zawodowe) jako problem wynikający przede wszystkim z uwarunkowań środowiska pracy, które nie sprzyja zdrowiu psychicznemu – a nie jako indywidualne uwarunkowanie bądź słabość osoby doświadczającej symptomów wypalenia.

Pod koniec 2021 roku Fundacja Stabilo rozpoczęła realizację projektu #DziałamyDlaZmiany (Aktywni Obywatele Fundusz Krajowy), którego celem jest poprawa warunków pracy i zwiększenie dobrostanu aktywistów i aktywistek w organizacjach pozarządowych i nieformalnych ruchach społecznych. Celem projektu jest między innymi zwiększenie świadomości społecznej na temat wypalenia i kryzysów psychicznych wśród osób angażujących się społecznie i politycznie. Na potrzeby tego projektu powstał raport dotyczący aktualnego stanu wiedzy o wypaleniu aktywistycznym i kryzysach psychicznych wśród osób angażujących się w aktywizm.

Raport powstał w oparciu o przegląd i analizę najnowszej literatury naukowej, a także materiałów popularno-naukowych, edukacyjnych i publicystycznych, zarówno aby upowszechnić wyniki najnowszych badań, jak również rozpoznać i przedyskutować luki w wiedzy i najważniejsze wątki obecne w dyskusji o zdrowiu psychicznym, która trwa w środowisku aktywistycznym.

Raport pokazuje na przykład, że choć żywa dyskusja w środowisku i aktualne badania opinii świadczą o wysokim poziomie stresu i zmęczenia wśród osób angażujących się oraz o powszechnym występowaniu napięcia emocjonalnego i objawów trudności psychicznych, to faktycznie nie dysponujemy rzetelną wiedzą o stanie zdrowia psychicznego tej grupy. Prawdopodobną przyczyną jest niewystarczający dostęp do systemu ochrony zdrowia psychicznego – niewiele osób zwraca się po profesjonalną pomoc psychologiczną i otrzymuje diagnozę.

W raporcie poza tematem wypalenia podejmowany jest wątek różnych kryzysów psychicznych i źródeł ryzyka dla dobrostanu osób zaangażowanych w aktywizm. Omawiane są systemowe, grupowe i indywidualne czynniki ryzyka występowania wypalenia aktywistycznego oraz okoliczności, które przed nim chronią. Raport zwraca uwagę na zobowiązanie organizacji pozarządowych i ruchów oddolnych do tworzenia takiego środowiska pracy i działania, które będzie chronić przed wypaleniem i kryzysami psychicznymi, zamiast im sprzyjać. Sformułowany jest także wniosek o konieczności działania na rzecz zwiększenia dostępu do świadczeń z zakresu ochrony zdrowia psychicznego dla osób zaangażowanych społecznie i politycznie, ze względu na ich ważną społeczną rolę.

Dodatkowo, raport identyfikuję poważną lukę w wiedzy i badaniach naukowych, które testowałyby skuteczność interwencji przeciwdziałających wypaleniu i wspierających radzenie sobie z tym doświadczeniem.

dr Joanna Grzymała-Moszczyńska –  psycholożka, trenerka, działaczka społeczna. Na co dzień pracuje w Instytucie Psychologii UJ, gdzie bada motywacje do angażowania się w aktywizm, a także mechanizmy powodujące, że ludzie wycofują się z takich działań. Współpracuje z grupami i organizacjami prowadząc badania społeczne i warsztaty dotyczące zrównoważonego aktywizmu. Współautorka książki „Walcz, protestuj, zmieniaj świat! Psychologia aktywizmu”.

dr Weronika Kałwak – psycholog, pracuje w Zakładzie Psychoprofilaktyki i Psychoterapii Instytutu Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie m.in. kieruje Laboratorium Badań Jakościowych. W swoich badaniach podejmuje różne zagadnienia z zakresu psychologii zdrowia, a szczególnie te dotyczące społecznych, kulturowych i etycznych aspektów powstawania wiedzy o zdrowiu i tworzenia się profesjonalnych praktyk związanych ze zdrowiem (np. diagnozowania i leczenia bólu, funkcjonowania oraz wparcia psychicznego wolontariuszy i aktywistów). Od 2019 roku zajmuje się głównie zagadnieniem konsekwencji kryzysu klimatycznego dla zdrowia psychicznego osób i społeczności.