Publicystyka - ngo.pl

W gali zaprezentowano 27 finalistów w siedmiu kategoriach wyróżnionych ze względu na reprezentowane instytucje. Wśród nich nagrodzono cztery organizacje pozarządowe, także największa nagroda konkursu – Grand Prix i 10 000 zł – przyznano w tym roku przedstawicielom III sektora. Zdobyło ją przedsięwzięcie „Zakłady. Ursus 2014”, cykl wydarzeń społeczno-artystycznych zrealizowanych przez Stowarzyszenie im. Stanisława Brzozowskiego na terenie byłych Zakładów Mechanicznych Ursus.

Pozostałe organizacje nagrodzone Nagrodą WPEK:
I nagroda: Stowarzyszenie Pracownia Filmowa Cotopaxi, „Dom od środka”
II nagroda: Dział Edukacji Stowarzyszenia Nowe Horyzonty za projekt „Warszawska Akademia Filmowa”
III nagroda: Nowa Orkiestra Kameralna z projektem „Tworzę, więc jestem”

Stowarzyszenie im. Stanisława Brzozowskiego, powołane przez środowisko związane z pismem „Krytyka Polityczna”, działa od 2005 r. organizując w Warszawie i poza nią szereg wydarzeń społeczno-kulturalnych. W latach 2009-2012 Stowarzyszenie prowadziło Centrum Kultury Nowy Wspaniały Świat.

Projekt „Zakłady. Ursus 2014” zrodził się ze współpracy z Jaśminą Wójcik, społecznie zaangażowaną artystką i aktywistka miejską. Właśnie z nią oraz Izabelą Jasińską ze Stowarzyszenia zamieniliśmy kilka słów zaraz po otrzymaniu Nagrody.

Jaśmina Wójcik, artystka, animatorka kultury: – Projekt zrealizowano na terenach dawnych Zakładów Mechanicznych w Ursusie. Przedsięwzięcie trwało 3 dni (13-15 czerwca 2014 r.). Jego celem było podjęcie dialogu z historią i tożsamością dzielnicy, zintegrowanie jej mieszkańców oraz zaznajomienie innych warszawiaków z przeszłością i współczesnością terenów byłych ZPC Ursus.

W czasie tych dni dużo się wydarzyło, było wspólne malowanie, plenerowe kino ursuskie, kolacja sąsiedzka, pamiętnik mówiony i oczywiście kulminacyjne wydarzenie: parada traktorów.

Izabela Jasińska, Stowarzyszenie im. Stanisława Brzozowskiego: – Tak, właśnie przejazd traktorów z Placu Defilad na tereny Zakładów okazał się najbardziej spektakularnym i najlepiej zapamiętanym przez mieszkańców wydarzeniem.

Ogromnym zainteresowaniem cieszył się też Kongres Rysowników, polegający na plenerowym malowaniu na ogromnych płótnach, ustawionych na terenie Energetyki Ursus, kiedyś fabrycznej elektrowni. Do akcji zaprosiliśmy mieszkańców i mieszkanki dzielnicy, uczniów okolicznych szkół, ogólnie mówiąc: społeczność lokalną. Wspólnie z animującymi Kongres artystami, takimi jak Paweł Althamer, Agnieszka Szreder, mieszkańcy opowiadali obrazami o swoich uczuciach związanych z nieczynną już fabryką traktorów i dzielnicą, w której na co dzień mieszkają. Na zakończenie Kongresu uczestnicy mogli zabrać fragment wielkiego obrazu do domu i ludzie chętnie tak robili.

J. W.: – Najbardziej zależało nam tym, aby przyciągnąć na ten teren byłych pracowników, ale też historią Zakładów chciałyśmy zainteresować mieszkańców Ursusa, którzy nigdy w tej fabryce nie pracowali. Obecnie teren dzielnicy podzielony jest przez deweloperów, prywatnych właścicieli, a byli pracownicy Ursusa zostali jakby pominięci, na uboczu tej nowej rzeczywistości. Dla nas ważne były ich historie i pamięć tego miejsca. Chcieliśmy je ożywić.

I. J.: – Jak najbardziej. Mieszkańcy i dawni pracownicy Ursusa przyszli bardzo chętnie, niektórzy odwiedzili swój dawny zakład pracy po raz pierwszy po wielu latach, ponieważ, jak mówili nam podczas spotkań, opuszczona i sukcesywnie wyburzana fabryka budzi w nich przykre wspomnienia. Po prostu to było w ich życiu bardzo ważne miejsce i nie chcieli patrzeć na rozwalające się hale. To, że ożywiliśmy zakłady, było dla wielu okazją do powrotu, okazją do wspomnień. My same dzięki temu poznałyśmy wiele historii związanych z Ursusem.

I. J: – To instalacja, którą Jaśmina zrobiła w ramach projektu „Zakłady. Ursus 2014”. Jaśmina miała pomysł na nagrywanie wspomnień byłych pracowników i pracownic Ursusa, żeby ocalić te opowieści od zapomnienia. Pierwsza część wspomnień złożyła się na Spacer Akustyczny prowadzący przez dawne tereny pofabryczne, podczas którego opowieści te były odtwarzane z głośników.

Pamiętnik Mówiony to kontynuacja tego pomysłu. Ustawiliśmy box, w którym kolejne osoby mogły nagrać swoje wspomnienia. Przez trzy dni historie te odtwarzane były przez głośniki na terenie Energetyki. Dla mnie to najpiękniejsza część naszego projektu.

J. W.: – Z całym przekonaniem mogę powiedzieć, że ta trzydniowa impreza stała się punktem wyjścia do dalszych działań. Podczas ostatniego dnia zorganizowaliśmy Kolację Sąsiedzką, podczas której wsłuchiwaliśmy się w głosy mieszkańców, starliśmy się dowiedzieć od nich co, w kontekście dawnych Zakładów, jest dla nich najistotniejsze. Wśród różnych kwestii powtarzała się jedna: apel o upamiętnienie tego miejsca.

Mając na uwadze ten głos, włączyliśmy się bardzo czynnie w obronę kolekcji Fabryki Ursus, która była wystawiona na sprzedaż przez Polski Holding Obronny. Stworzyliśmy wspólny front nie tylko z mieszkańcami Ursusa, ale szerzej – z warszawiakami. Uruchomiliśmy petycję on-line, pod którą zebraliśmy 2600 podpisów z, nie waham się powiedzieć, całego świata. I osiągnęliśmy sukces! Prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz zdecydowała się na wykupienie tej kolekcji. Oznacza to, że pozostanie ona w dzielnicy i stanie się zaczynem upamiętnienia losów pracowników.

I. J: – Dla nas bardzo ważne jest to, że udało się zbudować w dzielnicy koalicję na rzecz upamiętnienia zakładów Ursus, że miasto Warszawa wykazuje wolę, aby powołać jakiś rodzaj instytucji upamiętniającej dzieje fabryki.

Mamy poczucie, że uruchomiliśmy w Ursusie społeczną energię wokół temat upamiętnienia zakładów i jako strona społeczna jesteśmy zainteresowani współtworzeniem planowanej instytucji, jej programu, modelu działania, mając w perspektywie takie rozwiązania, jak partnerstwo publiczno-społeczne lub inne formy współprowadzenia przy udziale lokalnej społeczności.

To bardzo ważne, aby Muzeum Ursusa (jak je roboczo nazywamy) stało się miejscem integracji lokalnej społeczności i odpowiadało na jej potrzeby. Oczyma wyobraźni widzimy w Ursusie nowoczesne centrum dziedzictwa kultury przemysłowej.

J. W.: – Bardzo proszę: zapraszamy 21 listopada o 12.00 na kładkę przez urzędem dzielnicy w Ursusie na inaugurację naszego najnowszego projektu: „Ursus – spacer w czasie”. Będzie to aplikacja do pobrania na telefon lub tablet umożliwiająca wirtualne zwiedzenie zakładów. Przewodnikami będą sami pracownicy, całość wzbogacą materiały archiwalne, filmy, kroniki. Nie zabraknie też wspomnień najmłodszych mieszkańców dzielnicy.

J. W. i I. J.: – Zaskoczeniem! To było wielkie wyzwanie, ale i ogromna przygoda. Dziękujemy wszystkim, którzy nam w tym przedsięwzięciu pomogli – mieszkańcom i mieszkankom Ursusa, wydziałowi kultury Urzędu w Ursusie, Energetyce Ursus, firmie Diamond Business Park Ursus, Stowarzyszeniu Skoro, Biuru Kultury Miasta Stołecznego Warszawy oraz właścicielom traktorów marki Ursus, które z całej Polski przyjechały na naszą paradę.

Zespół projektu Zakłady. Ursus 2014: Izabela Jasińska, Pat Kulka, Igor Stokfiszewski, Jaśmina Wójcik

Projekt Zakłady. Ursus 2014 był nominowany również w konkursie Konkurs S3KTOR 2014