Publicystyka - ngo.pl

Krzysztof Michałkiewicz, wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej: – Trudno mi to potwierdzić. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej prawie od zawsze współpracuje z sektorem pozarządowym. Wiele organizacji działa na rzecz osób w trudnej sytuacji życiowej, na rzecz osób starszych, z niepełnosprawnościami itd., więc w sposób naturalny ten kontakt jest może częstszy niż w przypadku innych resortów.

Chodzi nam jednak o to, aby współpraca z organizacjami pozarządowymi toczyła się we wszystkich sektorach. Sfer działalności pożytku publicznego jest wiele i w każdym resorcie partnerem w realizowaniu szeregu zadań powinien być sektor pozarządowy. Zależy nam, aby we wszystkich ministerstwach powstawały programy współpracy z organizacjami pozarządowymi.

K.M.: – Wcześniej urzędy centralne miały fakultatywną możliwość tworzenia tego typów dokumentów. Wpisanie obowiązku ich przyjmowania do ustawy było odpowiedzią na oczekiwanie ze strony sektora pozarządowego. Miało to zmotywować albo zachęcić resorty do tworzenia programów. Mam nadzieję, że taki właśnie efekt przyniesie ta zmiana i współpraca z sektorem pozarządowym stanie się ważnym elementem działań resortów, a prace nad programami ruszą.

K.M.: – Sądzę, że to następuje. Oczywiście ten proces przebiega w różnych miejscach z różną szybkością. Są jednak resorty, których funkcjonowanie trudno sobie wyobrazić bez współpracy z sektorem pozarządowym. Myślę o edukacji, o zdrowiu, o sporcie. Wynika to często ze specyfiki ich zadań. Każdy z nich ma jednak własną dynamikę, jeśli chodzi o rozwój współpracy z sektorem pozarządowym. To normalne. Ale jeśli popatrzymy z dalszej perspektywy, to widać, że organizacje pozarządowe stają się w coraz większym stopniu partnerem dla administracji – samorządowej, ale także rządowej.

K.M.: – Oczywiście, chcielibyśmy wzmocnić Radę, która została ostatnio powołana. Poszerzyć ją o przedstawicieli większej liczby środowisk pozarządowych, które dosyć dynamicznie rozwijają się poza Warszawą, bo przecież nie tylko stolica jest silnym centrum aktywności obywatelskiej. Mamy liczne przykłady ruchów miejskich, aktywności w środowiskach wiejskich i w małych miastach. To jest nowy proces, który także powinien znaleźć odzwierciedlenie w składzie RDPP.

Ważnym tematem jest przyszłość Rady. Wraz z rozwojem i zmianami w sektorze organizacji pozarządowych, powinny się zmieniać także sformalizowane instytucje współpracy, w tym Rada Działalności Pożytku Publicznego. Mamy w tej chwili instytucje dialogu, takie jak Rada Dialogu Społecznego, w którą się przekształciła Komisja Trójstronna ds. Społeczno-Gospodarczych, czy Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego. Wydaje się, że w tym samym kierunku powinna pójść także RDPP. A z czasem te różnego rodzaju podmioty powinny wspólnie stworzyć pole do dialogu obywatelskiego. Oprócz dialogu społecznego i dialogu między samorządami a rządem brakuje na pewno miejsca dla dialogu obywatelskiego. To jest przyszłość i uważam, że w tym kierunku powinniśmy zmierzać.

K.M.: – Zobaczymy. W konkretnych zapowiedziach rządu, w expose pani premier Beaty Szydło, nie zostało to wprost sformułowane. Są to cele, które sobie stawiamy. Na pewno rozłożymy to w czasie i na pewno będzie się to działo w dialogu z sektorem pozarządowym. Instytucjonalne umocowanie czy wzmocnienie RDPP powinno mieć miejsce.

K.M.: – Na pewno wprowadzenie 1% okazało się sukcesem. Z roku na rok coraz więcej obywateli decyduje się przekazać część swojego podatku organizacjom pożytku publicznego. Często wskazując konkrety cel. Jest to na pewno sposób na większe zaangażowanie obywateli w sektor pozarządowy i w aktywność obywatelską. Zmiany, które nastąpiły, są wynikiem dyskusji z trzecim sektorem i oczekiwań samych organizacji. To, co udało się uzgodnić i co znalazło akceptację, zostało zapisane w ustawie. Pozostałe zagadnienia wymagają dalszych dyskusji, np. ułatwienie innym grupom obywateli partycypowania w przekazywaniu 1%. Myślę tu o emerytach i rencistach. Oczywiście wymaga to zaangażowania Ministra Finansów. Sądzę, że razem z organizacjami pozarządowymi będziemy starali się go przekonać, że warto rozszerzać bazę podatników, którzy mogą przekazywać 1% na rzecz organizacji pożytku publicznego.

K.M.: – Wydaje mi się, że dla wielu osób to, że mogą zbierać albo uczestniczyć w zbieraniu środków finansowych na leczenie swojego przyjaciela czy członka rodziny jest sprawą, którą warto docenić. Musimy na to patrzeć także od tej strony. Nie możemy wylać dziecka z kąpielą i odebrać nadziei ludziom, którzy troszczą się o swoich najbliższych.

Na pewno potrzebna jest większa transparentność. Organizacje korzystają z pieniędzy przekazanych im przez obywateli, więc dostęp do informacji, co z tymi pieniędzmi się dzieje, jak są one wykorzystywane, co się udało dzięki nim zrealizować, powinien być zapewniony w pełnym zakresie.

K.M.: – Na pewno Fundusz Inicjatyw Obywatelskich spełnił pokładane w nim nadzieje. Cieszy się on ogromną popularnością. Pozwolił wielu organizacjom zacząć realizować ambitne zadania, nauczył ich budowania programów i szukania źródeł finansowania. Jest to ogromny sukces.

Chcielibyśmy bardzo, żeby środki z FIO trafiały w większym zakresie do najsłabszych, najmniejszych, najbardziej oddalonych od centrum organizacji. Jest to ważna sprawa. Chcemy dać szansę także tym, którzy niekoniecznie mają dostęp do ekspertów czy do podmiotów przekazujących dotacje dla organizacji pozarządowych, a chcieliby realizować lokalne programy.

Wyrazem tego są na przykład przepisy o inicjatywie lokalnej. Swego czasu, jako poseł, pierwszy zgłaszałem propozycję wprowadzenia tych zapisów do ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Sądzę, że także zmiany w ustawie Prawo o stowarzyszeniach, które dają stowarzyszeniom zwykłym podmiotowość prawną, ułatwią finansowanie działalności organizacji pozarządowych.

To, o co pani pyta, jest innym zagadnieniem, wymagającym jeszcze dalszej dyskusji. Jakieś „drugie” FIO może by się przydało, ale rozmowy na ten temat nie będą łatwe. Ministerstwo Finansów lubi mieć budżet scalony, więc wszystkie dodatkowe fundusze są im nie na rękę. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w ostatnich ośmiu latach, pod rządami koalicji PO-PSL, miał być dwukrotnie likwidowany albo przekształcany. Mieliśmy też kiedyś niezależny podmiot Fundusz Pracy. Teraz jest on tylko rachunkiem w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Jest to więc temat, o którym można rozmawiać. Dobrze, że się dyskutuje. Warto myśleć o nowych funduszach, ale nie jest to łatwe.

K.M.: – Oczywiście, że da się połączyć i trzeba to zrobić. W ustawie o rachunkowości zresztą już zostały wprowadzone zmiany, które pozwalają z dniem 1 stycznia małym organizacjom pozarządowym, osiągającym przychód do 100 tys. zł na prowadzenie uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów. Transparentność i przejrzystość powinny być czymś oczywistym dla organizacji. Jeżeli korzystają ze środków publicznych czy prywatnych, to powinny pokazywać, jak są one wydawane, jakie cele są realizowane, jaka jest ich efektywność. To jest zobowiązanie organizacji wobec tych, którzy im powierzyli swoje pieniądze.

K.M. – Uproszczenie jest możliwe, ale to skomplikowanie często wynika z czegoś innego. Wiele organizacji realizuje zadania zlecane im przez samorządy, co związane jest z konkretnymi umowami i wymaganiami. To z tych umów wynika, że muszą się z przekazanych im pieniędzy rozliczyć. Moim zdaniem problem polega na tym, że nie przygotowaliśmy małych organizacji, aby sprostały takim wymaganiom. Zabrakło informacji czy doradztwa, jak mają to robić. Często z tego powodu dobre chęci zamieniały się w duże kłopoty. Ktoś poświęcał swój czas, robił dużo dobrego, ale zapomniał, że trzeba wziąć rachunki, faktury i później nie był w stanie rozliczyć się z dotacji. Dla kogoś oczywiste było, że gdy szedł z dziećmi na lody, to wyciągał pieniądze i płacił w kawiarni. A później musiał się tłumaczyć, że tych pieniędzy nie ukradł. W księgowości potrzebne są dokumenty finansowe.

Możemy więc mówić o upraszczaniu, tylko musimy pamiętać też o konsekwencjach. Jeżeli podejmuję się dużych zadań, a przecież przy projektach europejskich organizacje przyzwyczaiły się do korzystania z dużych pieniędzy, to muszę się liczyć także z tym, że wiąże się to z koniecznością przejrzystego rozliczenia, gromadzenia dokumentów finansowych. W Wiedniu kiedyś prezentowano mi program małych grantów dla organizacji pozarządowych. Elementem tego programu było kompleksowe wsparcie dla organizacji, która otrzymywała pomoc w przygotowaniu wniosku od strony formalnej, a po jego zatwierdzeniu także w realizacji i rozliczaniu. Tego w Polsce brakuje. Urzędnik rozlicza, kontroluje i tyle.

K.M. – Na szczęście.

K.M. – Rzeczywiście, w pewnej chwili skończą się pieniądze z funduszy europejskich. Dotyczy to i samorządów, i sektora pozarządowego. Dla wielu może być to szok, gdy pieniądze z Unii Europejskiej przestaną płynąć i na wiele projektów, które w tej chwili dzięki nim są realizowane, nie będzie źródeł finansowania. Ważne jest, żeby organizacje wzmacniały swój potencjał, kompetencje i były przygotowane do konkurencji o środki na rynku, na którym źródła finansowania są ograniczone. Tylko najlepsze projekty i organizacje, które są w stanie je zrealizować będą mogły te środki zdobywać.

K.M. – Rynek usług społecznych, socjalnych zaczyna być atrakcyjny. Widać to wyraźnie przy problemach demograficznych, przy starzejącym się społeczeństwie. Rozwija się tzw. srebrna gospodarka, czyli różnego rodzaju usługi i produkty dla osób starszych. Uważam, że tutaj regulacje administracyjne są niemożliwe. To widać także na rynku usług w ramach pomocy społecznej. Mamy przecież prywatne domy pomocy społecznej, prywatne agencje opiekuńcze, z którymi organizacje, prowadzące tego typu instytucje, muszą konkurować. Dla osób, które są w trudnej sytuacji jest jeszcze oferta sektora ekonomii społecznej, który mam nadzieję, będzie się rozwijał.

Mam też nadzieję, że w coraz szerszym zakresie będą stosowane klauzule społeczne, czyli ułatwienia w dostępie do zleceń i umów na świadczenie usług przez podmioty, tworzone przez osoby, które z różnych powodów mają problemy z odnalezieniem się na otwartym rynku pracy. Wierzę, że dzięki podmiotom ekonomii społecznej będą mogły wrócić na ten rynek i podjąć wysiłek reintegracji ze społeczeństwem.

K.M. – Na pewno jednym z takich wyzwań jest rozwój wolontariatu w Polsce. W zmieniającym się społeczeństwie, szczególnie starzejącym się, pojawią się ludzie, którzy opuszczą rynek pracy, będą mieli sporo wolnego czasu i mogą go poświęcić na pracę na rzecz innych, na dzielenie się swoimi doświadczeniami, swoją wiedzą. Uważam, że to jest wspaniałe.

Druga rzecz, która wydaje mi się ważna, a której mi brakuje w Polsce, to wychowanie do aktywności obywatelskiej, do działalności wolontariackiej. Czymś oczywistym w programach wychowawczych realizowanych w szkołach powinno być włączanie młodzieży w różnego rodzaju działania wolontariackie. Uważam, że szkoły przykładają do tego zbyt małą wagę.

A z okazji Nowego Roku życzę wszystkim, którzy angażują się w działalność organizacji pozarządowych, aby mieli z tego jak najwięcej satysfakcji i poczucia, że jest to ważna część naszej codziennej aktywności.

Dowiedz się, co ciekawego wydarzyło się w III sektorze. Śledź wydarzenia ważne dla NGO, przeczytaj wiadomości dla organizacji pozarządowych.
Odwiedź wiadomosci.ngo.pl.

Michałkiewicz: Życzę wszystkim, którzy angażują się w działalność organizacji pozarządowych, aby mieli z tego jak najwięcej satysfakcji.