Ustawa o zmianie ustawy o spółdzielniach socjalnych uchwalona została w grudniu ubiegłego roku. Przepisy weszły w życie z ostatnim dniem marca 2018 r. Zobacz, na czym polegają ułatwienia w zakładaniu i prowadzeniu spółdzielni socjalnych.
Grafika: Grzegorz Laszuk
Przypomnienie: NGO tworzą spółdzielnie socjalne
W pewnych obszarach spółdzielnie socjalne zrównane są z organizacjami pozarządowymi. Mogą m.in. prowadzić odpłatną i nieodpłatną statutową działalność pożytku na zasadach określonych w ustawie o pożytku, a także korzystać z pomocy wolontariuszy (również na zasadach z ustawy pożytkowej). Mogą też konkurować z fundacjami i stowarzyszeniami w konkursach na realizacje zadań publicznych.
Łatwiej na starcie. Trzy osoby zakładają spółdzielnię socjalną
Od 31 marca 2018 r. do założenia spółdzielni socjalnej potrzebne są trzy osoby. Spółdzielnie zakładają osoby fizyczne lub osoby prawne (w tym NGO). Kiedy robią to osoby fizyczne, wystarczy, że będzie ich troje. Wcześniej – przed opisywaną nowelizacją – na początku musiało się zebrać pięć osób. Jednak nadal jest tak, że spółdzielnia docelowo jest podmiotem, gdzie współpracuje ze sobą co najmniej pięciu członków.
Chodzi o osoby wymienione w art. 4 ust. 1 ustawy, czyli osoby bezrobotne, osoby, o których mówi ustawa o zatrudnieniu socjalnym (w art. 2 pkt 1a i 1b), niepełnosprawne, osoby do 30. roku życia oraz po ukończeniu 50. roku życia, bez zatrudnienia i posiadające status osoby poszukującej pracy. Opisana tu lista z art. 4 ust. 1 w wyniku nowelizacji wzbogaca się o trzy nowe kategorie: opiekunów niepełnosprawnych, poszukujących pracy i osoby usamodzielniane, czyli opuszczające placówki opiekuńcze, rodziny zastępcze itp.
Spółdzielnie socjalne to nie tylko wykluczeni
Wchodzące w życie wiosną 2018 r. przepisy to kolejna nowelizacja z serii wprowadzających ułatwienia na początku życia spółdzielni. W 2006 r. wszyscy członkowie założyciele spółdzielni socjalnych musieli być osobami wykluczonymi (osobami bezrobotnymi, osobami niepełnosprawnymi oraz osobami opisywanymi przez ustawę o zatrudnieniu socjalnym). Następnie poszerzono krąg założycieli o osoby niezagrożone wykluczeniem, pod warunkiem, że nie stanowią one więcej niż 50% ogólnej liczby założycieli. W 2015 r. poszerzono listę wykluczonych (z art. 4 ust. 1). W nowelizacji z 15 grudnia 2017 r. zmniejsza się liczbę osób wymaganą do założenia spółdzielni, przy czym wydaje się, że już bardziej zmniejszyć się tej liczby nie da. Nowelizacja dodaje też nowych wykluczonych.
Charakter ułatwień mają też zmiany dotyczące tych członków spółdzielni, którzy nie są osobami wykluczonymi. Poprzednio ustawa przewidywała, że takie osoby współtworzą spółdzielnię ponieważ posiadają specjalne kwalifikacje, których brak innym założycielom. Właśnie zlikwidowano ten wymóg – nowelizacja uelastycznia zasady uzyskiwania członkostwa w spółdzielniach przez osoby niezagrożone wykluczeniem społecznym.
Łatwiej (bo z udziałem mniejszej liczby wykluczonych) będzie też zakładać spółdzielnie działające w określonym zakresie, np. świadczące usługi pomocy społecznej, pomoc niepełnosprawnym czy opiekujące się dziećmi do lat trzech.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy „Przedmiotem działalności spółdzielni socjalnej jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków oraz pracowników spółdzielni socjalnej”. Przed nowelizacją artykuł ten wymieniał tylko członków. Takie włączanie pracowników następuje jeszcze w innych miejscach ustawy (np. w art. 2 ust. 3 wymieniającym kolejne obszary działalności spółdzielni).
Konsorcja spółdzielni socjalnych
Wraz z nowelizacją pojawiają się przepisy regulujące zawieranie konsorcjów między spółdzielniami socjalnymi (a także spółdzielniami i innymi podmiotami). W praktyce testowano już podobne działania. Autorom nowelizacji chodziło o to, żeby przedstawić wzorzec, stworzyć dla tych działań ramy prawne, spopularyzować ten sposób współpracy między spółdzielniami.
Spółdzielnie socjalne konkurują na rynku z innymi podmiotami gospodarczymi. Spółdzielnie tworzone są przy dużym udziale osób wykluczonych – to osoby, które wcześniej (z różnych powodów) rynek odrzucił – nie jest im więc łatwo konkurować z firmami. Konsorcjum łączy siły spółdzielni w celu realizacji konkretnych przedsięwzięć. Zwiększa ich potencjał finansowy i organizacyjny.
Przepisy o konsorcjach zawiera artykuł 15b. Wyjaśnia on cele tworzenia konsorcjów i kto może przystąpić do konsorcjum. Oprócz spółdzielni socjalnych mogą to być m.in. organizacje pozarządowe (w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie), jeśli prowadzą warsztaty terapii zajęciowej, zakłady aktywności zawodowej, centra lub kluby integracji społecznej. W art. 15b wyliczono także elementy, które powinna zawierać umowa konsorcjum spółdzielczego.
Zgodnie z art. 15b ust. 2 „Konsorcjum spółdzielcze może ubiegać się o udzielenie zamówienia na zasadzie wspólnego występowania w zamówieniach publicznych oraz zapytaniach ofertowych, do których nie stosuje się przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych".
ustawa o spółdzielniach socjalnych w AKTY PRAWNE poradnik.ngo.pl (wersja z opisanymi zmianami)
Projekt ustawy o zmianie ustawy o spółdzielniach socjalnych był obszerny – w uzasadnieniu (zobacz na stronach sejm.gov.pl) wymieniono i scharakteryzowano 28 zmian, pomijając przy tym zmiany porządkujące czy doprecyzowujące. Powyżej nie opisaliśmy więc wszystkich elementów nowelizacji, a tylko jej (naszym zdaniem) najważniejsze fragmenty.
Nowelizacja zmienia też inne ustawy m.in. ustawę o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych i ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. W zmienianych ustawach poszerzono możliwości korzystania przez spółdzielnie socjalne z funduszy opisanych w tych aktach.
Na wcześniejszych etapach prac opisywaliśmy projekt w wiadomościach:
Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.
Źródło: inf. własna (poradnik.ngo.pl)
