Komisja przyjęła 30 maja 2016 r. nowe zasady powoływania i funkcjonowania grup ekspertów, które działają w charakterze doradczym i zapewniają zewnętrzną wiedzę specjalistyczną w procesie kształtowania polityki. Decyzja przewiduje jednolity zestaw zasad mających na celu zwiększenie przejrzystości, zapobieganie konfliktom interesów oraz zapewnienie odpowiedniego składu takich grup, tak aby lepiej wyważyć reprezentowane przez nie interesy. Nowe przepisy są wiążące dla wszystkich służb Komisji.
Obecnie blisko 800 grup ekspertów doradza Komisji we wszystkich obszarach polityki. Członkowie grup ekspertów powoływani są jako osoby prywatne lub mogą reprezentować interesy państw członkowskich i państw trzecich, organizacji unijnych i międzynarodowych, przedsiębiorstw, związków zawodowych, społeczeństwa obywatelskiego, środowisk akademickich lub inne interesy.
Z pomocy grup ekspertów korzysta się w pracach nad nowym ustawodawstwem oraz aktami delegowanymi i wykonawczymi, przy wdrażaniu obowiązujących przepisów lub rozwijaniu strategicznych kierunków polityki w szerszym znaczeniu. Grupy te nie podejmują żadnych decyzji. Mogą jednak formułować opinie i zalecenia lub składać sprawozdania Komisji. Komisja i jej urzędnicy zachowują pełną niezależność, jeśli chodzi o sposób, w jaki uwzględniają wiedzę specjalistyczną i opinie grup ekspertów. Decyzje Komisji są zawsze podejmowane w ogólnym interesie Unii Europejskiej.
Komisja Junckera zobowiązała się do zwiększania przejrzystości we wszystkich obszarach swojej działalności. Współpraca z grupami ekspertów jest jednym z wielu sposobów, dzięki którym Komisja zdobywa zewnętrzne opinie i fachową wiedzę potrzebne do wsparcia swoich działań. Wśród innych użytecznych narzędzi uzupełniających dialog międzyinstytucjonalny z Parlamentem Europejskim i Radą znajdują się również: konsultacje społeczne, konsultacje z zainteresowanymi podmiotami, wysłuchania publiczne, konferencje i badania.
Horyzontalne ramy instytucjonalne dotyczące grup ekspertów wprowadzono po raz pierwszy w 2005 r. Po raz ostatni zaktualizowano je w 2010 r. Decyzja stanowi pozytywną odpowiedź na wiele sugestii Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich sformułowanych na podstawie dochodzenia przeprowadzonego z inicjatywy własnej. Uwzględnia również postulaty posłów do Parlamentu Europejskiego i przedstawicieli organizacji społeczeństwa obywatelskiego.
Pierwszy wiceprzewodniczący Komisji Frans Timmermans powiedział: - Przy opracowywaniu przepisów i strategii politycznych potrzebujemy wsparcia ekspertów zewnętrznych. Obywatele mają prawo oczekiwać, że proces ten będzie przebiegać w przejrzysty i wyważony sposób. Dzięki przyjętym środkom Komisja będzie mogła liczyć na rzetelną wiedzę specjalistyczną, unikając przy tym ryzyka konfliktu interesów. Opinia publiczna zyska zaś możliwość rozliczenia jej z tego. Decyzja jest wynikiem owocnych konsultacji z posłami do Parlamentu Europejskiego, Europejskim Rzecznikiem Praw Obywatelskich oraz przedstawicielami organizacji społeczeństwa obywatelskiego, którzy pełnią kluczową rolę w zapewnianiu przejrzystego procesu decyzyjnego w UE. To kolejny krok, który zmienia sposób działania Brukseli.
Zgodnie z nowymi przepisami służby Komisji będą miały obowiązek dokonywać wyboru wszystkich członków grup ekspertów w oparciu o publiczne zaproszenia do składania wniosków. Wyjątek stanowią eksperci reprezentujący państwa członkowskie, państwa trzecie oraz organy unijne i międzynarodowe. Zaproszenia te muszą być publikowane w rejestrze grup ekspertów oraz jasno określać kryteria wyboru, m.in. w odniesieniu do wymaganej wiedzy specjalistycznej i grup interesów, do których są skierowane. Komisja dołoży starań w celu zapewnienia zrównoważonej reprezentacji w grupach ekspertów pod względem: dziedzin wiedzy specjalistycznej, interesów, płci, pochodzenia geograficznego oraz mandatu. Dla zapewnienia bardziej wyważonego składu takich grup konieczne będzie zachowanie większej przejrzystości w procesie rekrutacji ich członków.
Zmienione zasady zwiększają dodatkowo przejrzystość prac takich grup, wprowadzając wyraźny wymóg, by służby Komisji udostępniały stosowną dokumentację, w tym porządki obrad, pełne protokoły spotkań i opinie ekspertów. Jeśli grupa ekspertów przyjmuje swoje stanowisko w drodze głosowania, opinię mniejszości ekspertów można również podać do wiadomości publicznej, o ile tego sobie życzą.
Zmienione przepisy znacznie poprawią zarządzanie konfliktami interesów w odniesieniu do ekspertów powoływanych jako osoby prywatne, od których oczekuje się, że będą działać w sposób niezależny i w interesie publicznym. Służby Komisji będą musiały przeprowadzić szczegółową ocenę, czy nie dochodzi do konfliktu interesów, na podstawie składanej przez eksperta standardowej deklaracji. Takie deklaracje o braku konfliktu interesów będą następnie publikowane w rejestrze grup ekspertów, co umożliwi kontrolę publiczną.
Zaktualizowany rejestr grup ekspertów został udostępniony online, zgodnie z nowymi wymogami dotyczącymi przejrzystości, i zapewni synergię z rejestrem służącym przejrzystości. Eksperci, którzy chcieliby reprezentować konkretne interesy lub organizacje, będą powoływani, jedynie jeśli są zarejestrowani w rejestrze służącym przejrzystości. Wymóg ten wejdzie w życie przed końcem 2016 r. i będzie stosowany z mocą wsteczną do wszystkich obecnych członków grup ekspertów.
Rejestr będzie miał również bardziej uporządkowany charakter dzięki wprowadzeniu nowej klasyfikacji członków grup ekspertów, co zwiększy jasność i przejrzystość. Inaczej niż do tej pory podmioty takie jak przedsiębiorstwa, organizacje pozarządowe i związki zawodowe będą kwalifikowane do innej kategorii niż podmioty publiczne. Aby umożliwić jeszcze lepszą kontrolę publiczną nad równowagą reprezentowanych interesów, stworzone zostaną również bardziej szczegółowe podkategorie.
Dalsze informacje:
Decyzja Komisji
Rejestr grup ekspertów
