Publicystyka - ngo.pl

Magda Dudkiewicz: – Na pewno wartością dla nas nie jest ujednolicenie organizacji. Bogactwo trzeciego sektora leży w jego różnorodności. Chodzi raczej o odnalezienie meta-wartości, które określą nasze wspólne zaangażowanie. Są to na przykład wrażliwość społeczna, aktywność, umiejętność spojrzenia na swoją działalność w szerszej perspektywie – nie tylko jako działanie na rzecz kogoś lub czegoś, ale dla dobra wspólnego. Taką wartością jest też samoorganizacja, w miejsce roszczeniowości. Oczywiście, czasem zorganizowanie się pozwala na sformułowanie określonego roszczenia, ale nie powinno pojawiać się w zamian. Nie mówię już o takich oczywistych wartościach moralnych, jak uczciwość, rzetelność, transparentność.

Rzecz w tym, abyśmy – jako sektor – zgadzali się, że są wśród nas osoby różniące się opiniami i wyznawanymi wartościami, czasem nawet skrajnie. Oraz, że – dopóki ktoś nie łamie obowiązującego prawa – stanowimy jedno środowisko. Od organizacji pro-life po organizacje pro-choice. Oczywiście, one nigdy się nie dogadają w w odniesieniu do stawianych sobie celów, określonych wartości. Ale uważam, że jesteśmy w stanie wypracować dokument, który na pewnym metapoziomie nas połączy, bo mamy wspólne inne wartości – np. otwarcie na różnorodność i mamy wspólne interesy, np. dobre relacje z innymi sektorami, czy przyjazne prawo.

M.D.: – Określenie „prawdziwy społecznik” nie jest może najlepsze, źle się kojarzy. Samo słowo „społecznik” się zdewaluowało, ale nie ma lepszego zamiennika. W tym wyzwaniu chodzi jednak o to, aby wskazać na pewną postawę i zdolność do patrzenia dalej niż na czubek własnego nosa, czy też „nosa” swojej organizacji. Świadomość, że może ja, moja organizacja musimy się nieco „przesunąć”, aby ktoś inny mógł działać. Takiego myślenia brakuje na przykład, moim zdaniem, w tym, co organizacje robią z mechanizmem 1%. Tutaj ewidentnie jest granie tylko na swoją organizację, a nie na dobro wspólne. Społecznik powinien widzieć organizacje w szerszym społecznym kontekście. Tym się różni od działacza organizacji pozarządowej. Nie każdy działacz jest społecznikiem, ale też nie każdy społecznik jest działaczem pozarządowym, bo wielu z ich nie działa w organizacjach.

„Działania sprzyjające otwieraniu się organizacji na nowe idee, nowe rozwiązania i nowych ludzi” – to jedna z propozycji, które mają się przyczynić do tego, że organizacje będą szkołą działań obywatelskich. Co obecnie blokuje takie otwieranie się i co może pomóc w osiągnięciu tego celu?

M.D.: – To jest próba odpowiedzi na kilka problemów. Z jednej strony wiemy, że w organizacjach często brakuje młodej, świeżej kadry, ale z drugiej strony – organizacje nie zawsze chcą dopuszczać do głosu tych, którzy myślą może nieco inaczej o otaczającej nas rzeczywistości. Czasem objawia się to np. w trudnych relacjach organizacji z grupami nieformalnymi.

Niewątpliwie warto do działań w organizacjach dopuszczać młodą krew. Ale trzeba być też ostrożnym, aby nie wpaść w pułapkę innowacji. To jest szczególnie niebezpieczne w myśleniu projektowym, w którym czasem nie jest ważne czy to, co wpiszemy do wniosku będzie mądre czy głupie, ważne aby było innowacyjne. Nierzadko dzieje się to kosztem starych, dobrze sprawdzonych metod działania. Aby organizacja była otwarta na zmiany musi mieć świadomość, co robi dobrze, a co jej nie wychodzi, co można poprawić, uzupełnić, czasem nawet istotnie zmienić. Wtedy może świadomie i odpowiedzialnie otworzyć się na innych.

Ze zjawiskiem „zamknięcia” się pozarządowego środowiska mam do czynienia osobiście, w pracy redakcji kwartalnika „Trzeci sektor”. Gdy ktoś mnie pyta, kogo warto zapytać o opinię na ten czy inny temat – często łapię się na tym, że odsyłam do powtarzającego się kręgu osób. Dlatego bardzo sobie cenimy, gdy uda nam się pozyskać do współpracy nowych autorów, często osoby, o których nigdy nie słyszeliśmy. Ale takie otwarcie się nie jest łatwe. Wiąże się z ryzkiem i trudnościami, nigdy nie wiadomo, co z tego wyniknie. Bo jeśli kogoś znamy, to wiemy w czym jest dobry, a gdzie może nawalić. Jest to wiedza szczególnie cenna, gdy na przykład realizujemy jakiś projekt i zwyczajnie trzeba dotrzymać terminów i rozliczyć pieniądze.

Przypuszczam, że podobnie jest w każdej organizacji. Jednak powinno się podejmować próby, aby wyjść poza „zaklęty” krąg znanych sobie ekspertów, wolontariuszy, pracowników. I ciągle szukać nowych osób, pomysłów i idei potrzebnych organizacji do działania w społeczności lokalnej. I być otwartym, gdy pojawią się sami, wcale przez nas nie szukani, bo to z jednej strony wyzwanie, ale także szansa i tak naprawdę dowód na wiarygodność organizacji.

M.D.: – Rozumiem przez to właśnie działania organizacji na rzecz środowiska, otoczenia. To zarówno otwarcie na nowe osoby, które mogą przyjść od organizacji z własnymi pomysłami na nowe działania, ale też otwarcie się komunikacyjne. Organizacje mało dbają o swoją rozpoznawalność w środowisku. Wychodzą z założenia, że robią tyle dobrego, że wszyscy powinni o tym wiedzieć. Ale skąd? Organizacja funkcjonująca jako centrum obywatelskie powinna właśnie być otwarta: gotowa przyjąć każdego i podyskutować o jego pomysłach. Nawet, jeśli mieliby się potem rozejść. Nawet, jeśli nam zapisy statutowe nie pozwalają pomóc w realizacji takich pomysłów, to przecież zawsze możemy przekierować kogoś gdzie indziej, podpowiedzieć, gdzie może iść ze swoim problemem, czy swoim pomysłem. Do tego oczywiście potrzebna jest pewna świadomość wspólnoty środowiska.

M.D.: – Cały czas w pracach nad Strategią próbujemy połączyć wodę z ogniem. Staramy się, aby dokument ten powstawał w sposób maksymalnie partycypacyjny, ale w końcu ktoś, czyli Zespół Redakcyjny, bierze odpowiedzialność za to, co się w nim znajdzie.

Poświęciłam sporo czasu na przenalizowanie materiałów, które spłynęły z regionów. Tam było bardzo wiele opinii i pomysłów, nierzadko wzajemnie sprzecznych. Stworzyłam na tej podstawie gigantyczne SWOT-y – biorąc pod uwagę rekomendacje zapisane w tych materiałach i odnosząc je do obszarów, które wyznaczyliśmy jako Zespół Redakcyjny. Te obszary także się zmieniały. Początkowo było ich więcej, ale po analizach okazało się, że niektóre zagadnienia się pokrywają. W tym sensie – uważam więc, że materiały wypracowane przez regiony odnalazły się w Założeniach. Nie mam wyrzutów sumienia, że pracujemy za mało partycypacyjnie. Obserwuję sektor od 20 lat i uważam, że jest to pierwsza próba na taka skalę stawiająca na wspólne wypracowanie stanowiska sektora.

M.D.: – Po to właśnie robi się konsultacje – aby wprowadzać zmiany. Jednak po zebraniu różnych opinii i ich zestawieniu, znowu dojdziemy do takiego punktu, w którym jako Zespół Redakcyjny będziemy podejmować decyzje, co z tych uwag zostaje, a czego nie możemy wziąć pod uwagę. Zależy nam, aby powstał dokument spójny i zrozumiały dla „świata zewnętrznego”. Mam nadzieję, że ta Strategia nas – jako sektor – będzie jakoś scalać, na ile to jest możliwe. Ale równocześnie powinien być to dokument zrozumiały dla administracji, dla biznesu, dla uczniów w gimnazjum.

Według mnie hasło „Sektor III dla Polski” jest tutaj kluczowe. W materiałach regionalnych, które opracowywałam pojawiały się dwa rodzaje sformułowań: „wsobne” – rekomendujące pewne działania samego sektora oraz „zewnętrzne” – mówiące, co musi się zdarzyć otoczeniu, aby organizacjom działo się lepiej. Z różnych dotychczasowych doświadczeń widać, że im bardziej sektor sam może coś przeprowadzić, zmienić – tym lepiej. Większy wpływ na naszą realną działalność ma to, co sami możemy zrobić, taka wewnątrzsterowność wszystkim nam wyjdzie na dobre.

Dudkiewicz: Społecznik powinien widzieć organizacje w szerszym społecznym kontekście.