Publicystyka - ngo.pl

Na początku marca 2025 r., w trakcie prezydenckiej kampanii wyborczej, kończy się kadencja Szefowej Krajowego Biura Wyborczego, minister Magdaleny Pietrzak.

Szef KBW jest – od strony organizacyjnej i finansowej – najistotniejszą osobą w procesie wyborczym. To KBW, a nie PKW dysponuje budżetem na organizację wyborów. Szef KBW kieruje pracami administracji wyborczej, odpowiada za  warunki organizacyjne, finansowe i techniczne wyborów czy referendów, z urzędu jest też Sekretarzem Państwowej Komisji Wyborczej.

Kandydować na stanowisko Szefa Krajowego Biura Wyborczego może osoba, która posiada polskie obywatelstwo, jest pełnoletnia, ma wyższe wykształcenie, posiada pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych, nie była skazana, nie należy do partii politycznej, nie prowadzi działalności publicznej niedającej się pogodzić z funkcją Szefa KBW oraz – daje rękojmię należytego pełnienia funkcji.

Zasady wyboru Szefa Krajowego Biura Wyborczego wynikają z przepisów Kodeksu wyborczego. Przewiduje on, że minister właściwy do spraw wewnętrznych przedstawia, po zasięgnięciu opinii Szefa Kancelarii Sejmu, Szefa Kancelarii Senatu oraz Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 3 kandydatów lub kandydatki Państwowej Komisji Wyborczej, która dokonuje wyboru Szefa Krajowego Biura Wyborczego. Kadencja Szefa KBW trwa 7 lat.

Organizacje społeczne, pracujące na rzecz demokratycznych wyborów, zabiegały o zorganizowanie otwartego konkursu na stanowisko Szefa KBW. Do tej propozycji przychylił się Tomasz Siemioniak, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji.

– Znajdujemy się w krytycznym momencie dla polskich wyborów. Rozwój technologiczny i kontekst geopolityczny wymagają poświęcenia większej uwagi regulacjom i stosowaniu prawa wyborczego, w szczególności w zakresie finansowania kampanii. Istnieje realne ryzyko zewnętrznej ingerencji w przebieg i bezpieczeństwo wyborów, a rosnąca polaryzacja polityczna w Polsce oraz wprowadzone w ostatnich latach nowelizacje Kodeksu wyborczego podważają zaufanie społeczne do administracji wyborczej, w tym do najwyższego organu wyborczego, jakim jest Państwowa Komisja Wyborcza – tłumaczy Róża Rzeplińska ze Stowarzyszenia 61, występująca w imieniu ekspertek i ekspertów organizacji społecznych ds. wyborów. – Koniecznym jest więc, aby nowy Szef Krajowego Biura Wyborczego był osobą posiadającą doświadczenie związane z organizacją wyborów, odpowiednie kompetencje (w tym menedżerskie) i przymioty. Dzięki otwartemu konkursowi oraz publicznemu wysłuchaniu, wybrana osoba posiądzie mocną legitymację, opartą na uznaniu jej niezależności i rzetelności przez szerokie grono polityczne oraz społeczne.

Otwarty konkurs na Szefa Krajowego Biura Wyborczego przeprowadza komisja rekrutacyjna powołana przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Elementami konkursu są:

1. ocena formalna zgłoszeń

2. ocena merytoryczna w oparciu o kwestionariusze zgłoszeniowe i rozmowy z kandydatami.

Członkowie Komisji Rekrutacyjnej:

1. Grzegorz Ziomek – Dyrektor Departamentu Administracji Publicznej w MSWiA, Przewodniczący Komisji

2. Urszula Mścichowska – Dyrektor Biura Ministra w MSWiA

3. Piotr Uszok – przedstawiciel strony samorządowej

4. prof. Andrzej Sokala – Dyrektor Centrum Studiów Wyborczych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu

5. dr Anna Frydrych-Depka – Fundacja Odpowiedzialna Polityka

6. Krzysztof Jakubowski – Fundacja Wolności.

Ocena kandydatów

Komisja rekrutacyjna po zapoznaniu się z kwestionariuszami zgłoszeniowymi oraz odbyciu rozmów kwalifikacyjnych przedstawia Ministrowi listę maksymalnie pięciu rekomendowanych kandydatów.

Wybór trzech kandydatów i opinie Kancelarii

Minister wybiera trzech kandydatów spośród rekomendowanych przez komisję rekrutacyjną oraz kieruje kandydatury do Szefów Kancelarii Sejmu, Senatu i Prezydenta, którzy opiniują każdego z trzech kandydatów lub kandydatek.

Wysłuchanie publiczne

Do udziału w wysłuchaniu publicznym zapraszanych jest trzech kandydatów lub kandydatek wskazanych przez Ministra. Gospodarzem procesu jest Kancelaria Senatu. Wszyscy zainteresowani i zarejestrowani na wysłuchanie obywatele oraz organizacje społeczne mają okazję osobistego poznania każdego z pięciu kandydatów i kandydatek oraz zadawania im pytań. Wysłuchanie jest transmitowane online. Kandydaci prezentują doświadczenie, kompetencje i przymioty w zakresie organizacji wyborów.

Wysłuchanie publiczne odbędzie się 11 lutego 2025 r. w Senacie. Do 7 lutego przedstawiciele i przedstawicielki organizacji społecznych mogą zgłaszać chęć udziału w tym wydarzeniu.

Weź udział w wysłuchaniu kandydatów na Szefa Krajowego Biura Wyborczego! >

Wskazanie trzech kandydatów lub kandydatek Państwowej Komisji Wyborczej

Minister, po zapoznaniu się z opiniami kancelarii, wskazuje Państwowej Komisji Wyborczej trzech kandydatów lub kandydatki.

Wybór Szefa KBW

Państwowa Komisja Wyborcza wybiera Szefa Krajowego Biura Wyborczego spośród kandydatów i kandydatek wskazanych przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

15 stycznia 2025 – zarządzenie wyborów prezydenckich na maj 2025 

16 stycznia 2025 – ogłoszenie otwartego konkursu

17 stycznia 2025 – posiedzenie konstytuujące komisji rekrutacyjnej

do 27 stycznia 2025 do g. 16.00 – termin na przesyłanie zgłoszeń kandydatów/ek

do 28 stycznia 2025 -– uzupełnienie braków formalnych

28 stycznia 2025 – posiedzenie komisji rekrutacyjnej - ocena zgłoszeń

29-30 stycznia 2025 – rozmowy kwalifikacyjne z kandydatami/tkami

30 stycznia 2025 – przekazanie Ministrowi SWiA listy kandydatów/tek

do 5 lutego 2025 – przekazanie trzech kandydatur do zaopiniowania przez Kancelarię Sejmu, Senatu i Prezydenta RP 

11 lutego 2025 – planowane wysłuchanie publiczne kandydatów w Senacie RP

do 12 lutego 2025 – termin na przesłanie opinii przez Kancelarię Sejmu, Senatu i Prezydenta RP 

do 14 lutego 2025 – przekazanie przez Ministra SWiA trzech kandydatur do Państwowej Komisji Wyborczej

do 28 lutego 2025 – wybór nowego Szefa KBW przez Państwową Komisję Wyborczą

4 marca 2025 – początek kadencji nowego Szefa KBW

do 24 marca 2025 – zgłaszanie do PKW utworzenia komitetów wyborczych

do 4 kwietnia 2025 – zgłaszanie do PKW kandydatów w wyborach na urząd Prezydenta RP

18 maja 2025–  wybory prezydenckie - I tura

1 czerwca 2025 – wybory prezydenckie - ew. II tura

*powyższe kalendarium ma charakter orientacyjny

Za co odpowiada szef Krajowego Biura Wyborczego?

• zarządza KBW, które zapewnia organizacyjne, administracyjne, finansowe i techniczne warunki przeprowadzania wyborów i referendów
• zapewnia obsługę organów i urzędników wyborczych
• z urzędu jest Sekretarzem Państwowej Komisji Wyborczej
• jest organem wykonawczym PKW.

*art. 157 par. 6,art. 187, art. 188 par. 1 i 2, art. 190 par. 1

Jakie ma uprawnienia?

• uczestniczy w posiedzeniach PKW z głosem doradczym,
• wnioskuje do PKW o nadanie KBW statutu ⇒ ma więc duży wpływ na jego treść
• określa organizację wewnętrzną jednostek organizacyjnych KBW oraz ich właściwość rzeczową, zachowując zgodność z nadanym przez PKW statutem
• powołuje i może odwołać urzędników wyborczych
• dysponuje budżetem na potrzeby wyborów, wyodrębnionymi w budżecie państwa w części dotyczącej KBW i rezerwy celowej przeznaczonej na wydatki związane z organizacją i przeprowadzaniem wyborów oraz referendów ⇒ dla PKW nie ma wyodrębnionej w budżecie osobno części
• przekazuje (sam lub za pośrednictwem dyrektorów Delegatur KBW) dotacje dla samorządów na wykonywanie zadań związanych z organizacją i przeprowadzeniem wyborów
• przedstawia PKW projekty uchwał, obwieszczeń i komunikatów urzędowych, a także wniosków i wyjaśnień oraz innych materiałów.

*art. 157 par. 6, art. 187, art. 188 par. 1, 4, 6, art. 191, art. 191a par. 1

Kto może zostać szefem KBW? 

Szef KBW:

• nie może należeć do partii politycznych
• nie może prowadzić działalności politycznej
• nie może być osobą skazaną prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe
• nie może prowadzić działalności gospodarczej czy innej nie dającej się pogodzić z pełnioną funkcją
• powinien być obywatelem polski 
• ⇒ brak ustawowych wymagań dotyczących wykształcenia, doświadczenia w zakresie wyborów czy zarządzania ludźmi

*art. 188 par. 5 Kw

Uprawnienia szefa KBW:

• prawo do mieszkania  służbowego, o ile osoba pełniąca funkcję Szefa KBW i jej małżonek nie dysponują innym lokalem w miejscowości, w której objęła ona stanowisko
• po zakończeniu kadencji przez 3 miesiące może pobierać wynagrodzenie
• otrzymuje wynagrodzenie wyliczone zgodnie z zasadami wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (w 2024 roku wynagrodzenie Szefa KBW, sumując wynagrodzenie bazowe i dodatek funkcyjny, wynosiło 16 tys. zł brutto).

*art. 190 par. 3 i przepisy innych ustaw)

• Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wskazuje trzech kandydatów
• kandydatów wskazanych przez Ministra opiniują szefowie trzech kancelarii: Sejmu, Senatu i Prezydenta ⇒ opinia nie ma dla ministra charakteru wiążącego
• Państwowa Komisja Wyborcza wybiera spośród przedstawionych trzech kandydatów i powołuje Szefa KBW
• jeśli ma uzasadnione zastrzeżenia do kandydatów, przedstawia je Ministrowi
• Minister wskazuje dwóch nowych kandydatów
• szefowie kancelarii Sejmu, Senatu i Prezydenta opiniują nowych kandydatów,
• PKW wybiera i powołuje ⇒ nie jest przewidziana możliwość zgłoszenia uzasadnionych zastrzeżeń w stosunku do nowych kandydatów
• PKW może odwołać Szefa KBW przed upływem kadencji, musi się to odbyć w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych.

*(art. 190 par. 2-2c)

Praktyka przed 2018 r.

Przed nowelizacją Kodeksu Wyborczego w 2018 r. wybór i powołanie Szefa KBW było wyłączną kompetencją PKW. Na początku 2018 r. po raz pierwszy przeprowadzono procedurę z udziałem ministra ds. wewnętrznych. 

*art. 190 par. 2-2c

Dokument przygotowany przez ekspertów organizacji społecznych ds. wyborów