Publicystyka - ngo.pl

Mieczysław Karłowicz urodził się w 1876 roku w leżącej na Wileńszczyźnie miejscowości Wiszniewo. Ojciec muzyka, Jan Karłowicz, był pionierem polskiej etnografii i muzykologii. Działalność naukową realizował w takich instytucjach, jak krakowska Akademia Umiejętności czy poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, a owocem jego działań były fundamentalne dla polskiej leksykografii słowniki: języka polskiego oraz gwar polskich. 

Na początku lat 80. XIX wieku, w związku z badaniami naukowymi Jana Karłowicza cała rodzina rozpoczęła kilkuletnią podróż po Europie, mieszkając m.in. w Pradze i Dreźnie. W trakcie podróży Mieczysław rozpoczął naukę gry na skrzypcach, którą kontynuował po powrocie do Polski i osiedleniu się w Warszawie w 1887 roku. Po zdaniu egzaminów maturalnych rozpoczął studia muzyczne w Berlinie, gdzie stworzył pierwsze wyróżniające się kompozycje w swoim dorobku artystycznym. Po powrocie do Warszawy w 1901 roku Karłowicz tworzy swoje najwybitniejsze dzieła – przede wszystkim sześć poematów symfonicznych (Powracające fale, Odwieczne Pieśni, Rapsodia Litewska, Stanisław i Anna Oświecimowie, Smutna opowieść oraz Epizod na maskaradzie).

W tym samym czasie rozpoczyna się jego działalność w Warszawskim Towarzystwie Muzycznym. Dzięki bezpiecznej sytuacji majątkowej (ojciec, zmarły w 1903 roku, pozostawił rodzinie duży spadek), Karłowicz nie musiał podejmować pracy zarobkowej, a całą swoją energię mógł przeznaczyć działaniu na rzecz stowarzyszenia. Po wyborze w skład zarządu, początkowo głównym polem jego aktywności było organizowanie amatorskiej orkiestry smyczkowej oraz praca edytorska przy przygotowywaniu monumentalnego tomu listów i dokumentów Niewydane dotychczas pamiątki po Chopinie, opublikowanego po polsku i po francusku.

Jednak pełnia jego poświęcenia dla spraw kulturalnych uwidoczniała się, gdy w Warszawie wybuchła debata na temat świeżo otwartej Filharmonii. Wbrew wygłaszanym w trakcie uroczystego otwarcia w 1901 roku obietnicom dotyczącym promocji młodej sztuki i budowy ambitnego programu, gmach Filharmonii coraz częściej stawał się miejscem popularnej i prymitywnej rozrywki. Decyzją dyrektora administracyjnego Aleksandra Rajchmana, w sali koncertowej zamontowany został kinematograf, a w programie muzycznym dominowały utwory łatwe i przystępne. Wywołało to gorącą dyskusję, w której głos zabierały wszystkie warszawskie autorytety.

Najbardziej aktywnym rzecznikiem przywrócenia Filharmonii ambitnej sztuce był właśnie Karłowicz – publikował liczne artykuły w gazetach, pisał listy protestacyjne, a nawet zdecydował się na samodzielne wydanie złośliwego pamfletu skierowanego przeciw dyrekcji. Efektem jego aktywnej działalności była z jednej strony dymisja Rajchmana, a z drugiej wybór na stanowisko dyrektora Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego w 1905 roku. Jednak w związku z licznymi podróżami po Europie oraz podjęciem studiów dyrygenckich w Lipsku szybko musiał z tej prestiżowej posady zrezygnować.

Jednocześnie Karłowicz realizował swoje górskie pasje – od powrotu do Polski niemal każde lato spędzał w Zakopanem, gdzie początkowo z zapałem uprawiał wspinaczkę, z czasem wzbogaconą o kolejną wielką fascynację: fotografię górską. W liście z 1906 pisał:

W 1907 roku przeprowadził się na stałe do Zakopanego. Był jednym z pionierów narciarstwa. Aktywnie działał w Towarzystwie Tatrzańskim, a od 1908 roku prowadził rozmowy z Mariuszem Zaruskim na temat potrzeby zawiązania zespołu ratowników, którego zadaniem byłoby ratowanie tatrzańskich turystów. 

Śmierć Karłowicza w lawinie podczas wyprawy na Małym Kościelcu w lutym 1909 roku była dla Zaruskiego bezpośrednim bodźcem do powołania do życia TOPR-u, Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.

Projekt "Miasto Społeczne Warszawa" jest realizowany przez Pracownię Badań i Innowacji Społecznych "Stocznia".