Publicystyka - ngo.pl

24 lutego nastąpił atak sił zbrojnych Rosji na terytorium Ukrainy, inwazja na skalę niespotykaną od II wojny światowej. Niemal tego samego dnia rozpoczął się systematyczny exodus ludności cywilnej, uciekającej przed wojną, zniszczeniami i głodem. Uchodźcy, liczeni już teraz w milionach, trafili, i nadal napływają, przede wszystkim do Polski, swojego najbliższego pod względem nie tylko geograficznym sąsiada.

Obywatele Polski na nieszczęście wschodnich mieszkańców Europy zareagowali  błyskawicznie, oferując uchodźcom dach nad głową, pomoc materialną oraz finansową. Takiego poruszenia, dobroczynności oraz charytatywnego zrywu nie obserwowaliśmy u nas od wielu, wielu lat. Zbiórki prowadzane przez osoby prywatne, samorządy oraz organizacje pozarządowe mnożą się i spotykają z olbrzymim społecznym odzewem. Ukraińcy mogą liczyć na naszą pomoc oraz wsparcie, wyrażone na dziesiątki sposobów, nie tylko symbolicznych.

Coraz liczniej jednak pojawiały się głosy, podnoszące fakt, iż podczas gdy na wysokości zadania stanęli polscy obywatele, władze i rząd nie zajęli się dostatecznie kwestią uchodźczą, zrzucając ciężar opieki nad uciekającymi z Ukrainy na barki społeczeństwa, NGOsów oraz samorządów.

Sytuacja uległa pewnej poprawie 12 marca 2022 roku, kiedy to sejm uchwalił specustawę o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Oprócz praw, przysługującym obywatelom Ukrainy, uciekającym przed wojną, specustawa wprowadza również nowelizację ustawy o języku migowym i innych środkach komunikowania się. Nowelizacja ta jest zgodna z zapisami Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, która mimo upływu już 15 lat od jej podpisania i 10 od ratyfikacji, nadal nie została wdrożona w Polsce ani implementowana w polski system prawny.

Co przynosi nowelizacja i dlaczego jest istotna nie tylko dla obywateli Ukrainy? Co wspólnego ma z Konwencją ONZ?

Wprowadzana 12 marca specustawa rozwiązuje wiele problemów prawnych oraz organizacyjnych, związanych z legalnym przebywaniem uchodźców z Ukrainy na terytorium Polski. Dzięki niej zdołano opanować chaos, który nieuchronnie towarzyszyć musi napływie ludności, w liczbie w tej chwili ponad dwóch milionów, a także zdołano usystematyzować sytuację prawną przybyłych do Polski Ukraińców.

Zapisy specustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa pozwalają obywatelom zza wschodniej granicy legalnie przebywać w Polsce, podejmować legalną pracę zarobkową oraz zakładać działalność gospodarczą na tych samych zasadach, co obywatele polscy. Co więcej, na mocy Ustawy uchodźcom z Ukrainy przysługuje prawo do zarejestrowania się jako osoba bezrobotna albo poszukująca pracy, do otrzymywania świadczenia rodzinnego i wychowawczego oraz do świadczeń pieniężnych i niepieniężnych z pomocy społecznej. Dzięki specustawie uchodźcy z Ukrainy objęci są bezpłatną opieką medyczną, a ich dzieci mogą kontynuować naukę w polskich szkołach.

Ustawodawcy, wprowadzając nowym aktem prawnym również nowelizację ustawy o języku migowym i innych środkach komunikowania się, pomyśleli o szczególnej grupie uchodźców, czyli o osobach g/Głuchych, którym, ze względu na trudności komunikacyjne, dużo ciężej jest odnaleźć się w obcym kraju. Sprawdźmy, co dokładnie zmienia nowelizacja.

Zanim pochylimy się nad zapisami nowelizacji ustawy o języku migowym i innych środkach komunikowania się, warto zdać sobie sprawę, że trudności, doświadczane przez g/Głuchych uchodźców z Ukrainy, których liczbę szacuje się na około dwa tysiące, są wielorakie.

Po pierwsze, PJM oraz Ukraiński Język Migowy to dwa zupełnie różne systemy językowe: g/Głuchy Polak nie dogada się zatem z g/Głuchym Ukraińcem, a bardzo niewielu, zarówno Polaków i Ukraińców z niepełnoprawnością słuchu, zna System Języka Migowego, będący w istocie sztucznym tworem i językiem stworzonym przez osoby słyszące.

Co więcej, język polski jest nie tylko językiem obcym zarówno dla pełnosprawnych Ukraińców, jak i osób g/Głuchych z Ukrainy, co oczywiste, lecz również dla… g/Głuchych obywateli polskich. Bardzo często nie są oni w stanie czytać ani pisać w języku polskim, zatem popularna, wydawałoby się, strategia, pojawiająca się w trakcie komunikacji między osobami słyszącymi a g/Głuchymi, polegająca na próbach porozumienia się za pomocą pisania kartek, nie będzie skuteczna. 

Omawiana nowelizacja wychodzi naprzeciw potrzebom g/Głuchych obywateli Polski oraz Ukrainy, poprzez wprowadzenie możliwości dofinasowania ze środków PFRON kursów:

• języka polskiego,

• PJM (Polski język migowy),

• SJM (System językowo-migowy),

• SKOGN (sposoby komunikowania się osób głuchoniewidomych).

Na mocy nowelizacji możliwe będzie również skorzystanie z tłumacza-przewodnika.

Zapisami nowelizacji ustawy o języku migowym i innych środkach komunikowania się objęta została bardzo szeroka grupa osób. Z dofinasowania kursów będą mogły bowiem skorzystać osoby doświadczające trwale lub okresowo trudności w komunikowaniu się, członkowie ich rodzin oraz osoby posiadające stały lub bezpośredni kontakt z osobami, mającymi trudności w komunikowaniu się. Wszyscy wyżej wymienieni będą mogli starać się o sfinansowanie kosztu szkolenia ze środków PFRON.

Nowelizacja ustawy o języku migowym i innych środkach komunikowania się jest zgodna z zapisami Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych i przyczynia się w znaczny sposób do zaimplantowania jej przepisów. Potrzeba wdrożenia Konwencji jest tym bardziej paląca, że w tym roku mija 15 lat od jej podpisania przez Polskę i 10 od jej ratyfikacji. Czas, wydawałoby się, dość długi, by włączyć zapisy Konwencji w obowiązujący w naszym kraju system prawny; tymczasem w wielu sferach pozostają one martwe.

Dzięki nowelizacji ustawy o języku migowym i innych środkach komunikowania się osobom z niepełnosprawnością słuchu zapewnione zostanie pełne i równe korzystanie z praw człowieka i podstawowych wolności na równi ze wszystkimi innymi obywatelami. Tym samym zostanie zrealizowany cel Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.

Jednak omawiana w niniejszym artykule nowelizacja to nie jedyny akt prawny, przyczyniający się do realizacji Konwencji i włączenia jej do obowiązującego prawa. W fazie prac jest bowiem projekt ustawy wdrażającej Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych o proponowanej nazwie "Ustawa o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami". Projekt realizowany jest w partnerstwie przez: Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, Polskie Forum Osób z Niepełnosprawnościami, Fundację Instytut Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Warszawski, Szkołę Główną Handlową w Warszawie oraz Fundację Naukową Instytut Badań Strukturalnych. W ramach projektu zostaną przeprowadzone następujące zadania:

1)      Analiza faktyczna sytuacji osób z niepełnosprawnościami.

2)      Przygotowanie projektu nowej ustawy wdrażającej Konwencję ONZ o prawach osób niepełnosprawnych w Polsce pn. Ustawa o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami, wraz z oceną Skutków regulacji i uzasadnieniem proponowanych rozwiązań.

3)      Przeprowadzenie konsultacji społecznych wypracowanego projektu ustawy wraz z Oceną Skutków Regulacji (OSR) i innych zmian legislacyjnych.

4)      Analiza uwag z konsultacji i dokonanie, w oparciu o wyniki konsultacji społecznych, ewentualnych modyfikacji pierwotnych projektów dokumentów.

5)      Przeprowadzenie procesu legislacyjnego projektu ustawy o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami i dokumentów towarzyszących.

6)      Upowszechnianie informacji na temat nowych rozwiązaniach legislacyjnych wynikających z ustawy o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami.

Już teraz szczególnie gorąco zapraszamy na konsultacje społeczne, dotyczę projektu Ustawy oraz jej zapisów, które odbywać się będą od czerwca do października 2022 roku. Spotkania będą miały zarówno ogólnopolski, jak i regionalny charakter i będą zakrojone na bardzo szeroką skalę. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego, będąca organizatorem konsultacji oraz ich prowadzącym, planuje przeprowadzenie 2 spotkań ogólnopolskich, 16 spotkań regionalnych, mających charakter tematyczny oraz 10 spotkań eksperckich. Podczas spotkań konsultacyjnych omawiane będą zapisy powstającej Ustawy, a także poruszane będą tematy i problemy, związane z OzN. Konsultacje mają stać się przestrzenią do wypowiedzi osób z niepełnosprawnościami i zgłaszania przez nie problemów, z którymi borykają się na co dzień 

Mamy nadzieję, że zarówno nowelizacja ustawy o języku migowym i innych środkach komunikowania, jak i Ustawa o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami, przyczyni się do pełnego wdrożenia Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, gwarantując im możliwość samodzielnego i niezależnego życia.