Publicystyka - ngo.pl

Nina Józefina Bąk: – Sklep Kooperatywy „Dobrze” to sklep ze zdrową żywnością, który wyróżnia się pod kilkoma względami. Po pierwsze jest to sklep spółdzielczy, co znaczy, że każdy członek i każda członkini współposiada to miejsce i może mieć wpływ na kierunek jego rozwoju. Nie mamy jednego właściciela, nie mamy szefa, zarządzamy nim kolegialnie. Nie jest to typowy sklep, bo naszym celem nie jest zysk, lecz zaspokajanie potrzeb naszych członków, członkiń oraz klientów. Potrzebą tą jest dostęp do zdrowej żywności.

W Warszawie rzeczywiście jest wiele miejsc, w których można kupić ekologiczną żywność, barierą jednak dla odbiorców wciąż są ceny. Te, które my oferujemy nie są tak wysokie, jak w sklepach ekologicznych, ale na pewno są wyższe niż te w dyskontach czy zwykłych sklepach spożywczych, gdzie żywność pochodzi najczęściej z giełdy na Broniszach. Wysokie ceny zdrowej żywności sprawiają, że staje się ona towarem luksusowym. Nie godzimy się na to. Uważamy, że dostęp do zdrowego jedzenia powinien być zdecydowanie szerszy. Dlatego też oferujemy stosunkowo niskie ceny produktów.

Nasz sklep to także odpowiedź na zjawisko zanikania drobnych sklepików na rzecz dyskontów typu Biedronka, która osiągając de facto pozycje monopolisty może dyktować niskie ceny na skupach żywności, oraz sklepów ekskluzywnych – windujących ceny żywności. Podobne zmiany dotykają także rolnictwa. Małych gospodarstw jest coraz mniej. Dominują te duże – zgarniające większość dopłat unijnych i monopolizujące rynek zbytu.

Dodatkowo doszło do absurdu, gdzie i w tych tanich, i tych ekskluzywnych sklepach „świeża” żywność jest importowana. U nas jabłka, gruszki, brokuły, pasternak jest lokalny. Sklep naszej kooperatywy jest krokiem w kierunku zmian, uświadamiania także ludziom samo zagadnienie. Przede wszystkim jednak, prowadząc naszą działalność, wspieramy drobne gospodarstwa. Żywność, jaką sprzedajemy w naszym sklepie, kupujemy bezpośrednio od polskich rolników.

N.J.B: – Nie. I to – przyznam – jest pewien kompromis. Zresztą pracujemy teraz nad nowymi kryteriami zaopatrzenia sklepu. Ale cóż: kawy od zapatystów, ryżu czerwonego czy fig nie uprawia się w Polsce. Pozyskujemy ten towar z hurtowni ekologicznych, ale gdzie się da szukamy lokalnych zamienników. Dlaczego? Odpowiedź jest prosta: produkty te cieszą się dużym zainteresowaniem klientów, „schodzą” najlepiej, co zapewnia bezpieczeństwo finansowe naszemu przedsięwzięciu.

N.J.B: – Zanim założyłam Stowarzyszenie Kooperatywa Spożywcza „Dobrze”, przez dwa i pół roku działałam w Warszawskiej Kooperatywie Spożywczej. „Dobrze” powstało w lipcu 2013 r. Sklep otworzyliśmy po roku działalności (sierpień 2014). Zanim otworzyliśmy sklep, działaliśmy na podobnych zasadach, jak inne kooperatywy. Przyjmowaliśmy zamówienia od naszych członków i członkiń, po czym je realizowaliśmy, kupując żywność od rolników, który następnie sprzedawaliśmy w naszej grupie, raz w tygodniu. Mieliśmy różne siedziby, które udostępniły nam zaprzyjaźnione organizacje: domek fiński, Bar Vega, Feminoteka Trzeba przyznać, że miało to swoje dobre strony – była to okazja do systematycznych spotkań członków i członkiń kooperatywy. Teraz, przy sklepie, ta działalność jest bardziej rozproszona i spotykamy się przy okazji innych naszych działań. No i teraz kupują u nas nie tylko członkowie i członkinie, ale także osoby spoza kooperatywy. Jednak oczywiście otwarcie sklepu przyniosło przede wszystkim pozytywny efekt. Po pierwsze, jest to stabilizacja. Ma ona znaczenie nie tylko dla naszej działalności, ale też dla rolników, od których pozyskujemy żywność. Teraz też będąc otwarci sześć dni w tygodniu staliśmy się dostępni dla większej liczby osób, mamy więcej i członków, i klientów.

N.J.B: – Obserwuję pełen przekrój społeczny, jeśli chodzi o naszych klientów. Łączy ich świadomość wagi zdrowego odżywania. Inni kupują tu, bo chcą wolą wspierać naszą społeczność, zamiast kolejną sieciówkę. W tym przypadku hasło „twoje pieniądze kształtują świat” jest realizowane.

N.J.B: – Ok. Sklep znajduje się przy ulicy Wilczej 29a, a więc w Śródmieściu. Jest otwarty jest od poniedziałku do piątku w godzinach 12.00-19.30 i w sobotę 11.30-15.30. Można u nas nabyć przede wszystkim warzywa i owoce, część z nich jest, rzecz jasna, sezonowa: ziemniaki, jabłka, gruszki, marchew, pietruszkę, topinambur, brukiew, czarną rzepę etc., a także kasze i ziarna z upraw certyfikowanych (np. trzy rodzaje soczewicy, ciecierzycę, kaszę jaglaną). Hitem jest baton Zmiany Zmiany, nierafinowany olej lniany czy daktyle suszone. Mamy także kawę fair trade od zapatystów, soki, jajka, mleczka roślinne i różne przetwory, suszone owoce.

Jeśli chodzi o dwa ostatnie z wymienionych produktów, to muszę powiedzieć, że bardzo trudno było nam tutaj znaleźć dostawców. Wynika to z prawa polskiego, które w zakresie przetwórstwa spożywczego jest najbardziej restrykcyjne w Unii Europejskiej. Polscy rolnicy nie mogą bowiem sprzedawać żywności przetworzonej domowymi sposobami. Jeśli chcą produkować na sprzedaż np. dżemy czy suszone jabłka, muszą założyć działalność gospodarczą i spełniać wyśrubowane normy sanepidowe, takie jak te dotyczące restauracji (czyli przede wszystkim wymagania dotyczące pomieszczeń, w których przetwarzana jest żywność).

N.J.B: – W samym prowadzeniu – nie. Cały czas się uczymy. Monitorujemy na bieżąco sytuację finansową i na razie nie mamy powodu do niepokoju. Problemy mieliśmy wcześniej, żeby w ogóle rozpocząć działania. Najpierw wyzwania związane z rejestracją (bo de iure jesteśmy stowarzyszeniem), a potem znalezienie miejsca. Kooperatywa „Dobrze” jest stowarzyszeniem, które prowadzi odpłatną działalność statutową. Nie prowadzimy działalności gospodarczej. My realizujemy cel, jakim jest dostarczanie ludziom zdrowej żywności po przystępnych cenach. Znając zasady przyznawania lokali NGO-som, podejmując decyzję o rejestracji jako stowarzyszenie, wiedzieliśmy, że kolejnym krokiem będzie najem lokalu z zasobów Warszawy na preferencyjnych warunkach. I tu zaczęły się schody.

O ile w ZGN Śródmieście po kilku spotkaniach, sytuacja i procedura okazały się jasne, o tyle w Urzędzie Dzielnicy nasz wniosek pierwotnie odrzucono. Co gorsza, nie dano nam żadnej odpowiedzi, uzasadnienia, nic! Musiałam pisać wniosek z prośbą o odpowiedź na nasz poprzedni wniosek. Z nieoficjalnych źródeł dowiedziałam się, że zostaliśmy potraktowani jak zwykła firma, mimo, że w trzech miejscach pisaliśmy, że nie prowadzimy działalności gospodarczej. Odbyłam wiele spotkań w ZGN i biurze dzielnicy, tłumacząc, na jakich zasadach będzie prowadzony sklep. W końcu się udało: mamy preferencyjną stawkę czynszu. Z tego, co wiem, to ZGN Śródmieście wstawił się za nami w Urzędzie Dzielnicy. Domyślam się, że to dlatego, że osoba, z którą tam kilkakrotnie rozmawiałam wiedziała, czym jest kooperatywa, jak działa. Mieliśmy szczęście. Trudno jednak nazwać to rozwiązaniem systemowym, skoro kryteria przyznawania lokalu dla NGO nie są jasne. My osiągnęliśmy nasz cel, nie znaczy to jednak niestety, że inni mają tu otwartą drogę.

Kolejnym wyzwaniem był remont pomieszczenia. Potrzebne środki – kilkanaście tysięcy – zebraliśmy przez kampanię fundraisingową na portalu polakpotrafi.pl. Potem mieliśmy miesiąc ciężkiej pracy, po kilkanaście godzin dziennie.

N.J.B: – Jak już mówiłam, jesteśmy stowarzyszeniem, ale dlatego, bo to była jedyna szansa na zdobycie lokalu, my określamy się jako kooperatywa albo spółdzielnia. Mamy teraz 90 członków i członkiń. Wszyscy członkowie kooperatywy, zgodnie z zasadami spółdzielczymi uczestniczą w niej: finansowo, poprzez pracę i udział w podejmowaniu decyzji. Wszyscy zobowiązujemy się do pracy na rzecz kooperatywy w wymiarze co najmniej trzech godzin w miesiącu oraz opłacania składek – minimum 25 zł miesięcznie, płatnych z góry za pół roku. Są to pieniądze na pokrycie kosztów stałych. Dzięki takiemu wsparciu, członkowie i członkinie kooperatywy mają specjalny cennik – kupują żywność „po kosztach”.

Jest nas dużo, co jest pewnym wyzwaniem z punktu widzenia zarządzania. Uczymy się demokratycznego zarządzania w tak licznej grupie. Mamy wspaniałą grupę koordynującą. Jakiś czas temu kilka osób wzięło na siebie bardzo dużo pracy i obowiązków, i zdecydowało się zarządzać realizacją poszczególnych zadań. Grupa jest otwarta, spotyka się co tydzień, a uczestnictwo w niej wymaga sporo zaangażowania. Oczywiście mamy też grupy robocze, spotkania strategiczne, walne, gdzie dyskutujemy i uwspólniamy nasze stanowisko.

Poza tym prowadzimy działalność edukacyjną, integracyjną. Mamy m.in cykl spotkań „Wartości nie tylko odżywcze”, który realizujemy z Instytutem Globalnej Odpowiedzialności. My gotujemy, oni dostarczają kontent.

N.J.B: – Różne. W grupie roboczej EDU-AKTYW chcielibyśmy rozwinąć działalność rzeczniczą dotyczącą zagadnienia dostępu do zdrowej żywności, zmian zachodzących w przemyśle spożywczym i rolnictwie. Co do strategicznych zmian, nie umiem odpowiedzieć za kolektyw. Na razie jesteśmy cały czas debiutantami i pionierkami. Uczymy się. Stabilizujemy.