Publicystyka - ngo.pl

Ustawa weszła w życie po 14 dniach od dnia publikacji - 28 października 2017 roku. Powołała do życia nowe instytucje, przeniosła kompetencje, poważnie zmieniła ustawę o pożytku. Minął rok.

(...) państwo polskie będzie aktywnie działać na rzecz zwiększania zaangażowania obywateli i organizacji obywatelskich w życiu publicznym, zwiększania liczby inicjatyw oddolnych i lokalnych oraz poprawy instytucjonalnej zdolności organizacji obywatelskich do realizacji ich misji.
(końcowy fragment preambuły do ustawy o NIW-CRSO)

Po pierwsze Przewodniczący i Komitet

Ustawa o Narodowym Instytucie Wolności – i w tytule i w treści dominuje Instytut. Dlaczego zaczynamy opis ustawy od Komitetu, a właściwie od jego Przewodniczącego? Bo formalnie stoi on wyżej – jest w tej chwili najważniejszym rządowym organem mającym się zajmować organizacjami pozarządowymi.

Jest też najważniejszym organem dla samego Instytutu. To Przewodniczący Komitetu powołuje i odwołuje dyrektora Instytutu, jego zastępców, a także większość członków Rady Instytutu i przewodniczącego Rady. Ustawa daje więc Przewodniczącemu Komitetu ogromne i niemal wyłączne kompetencje w kształtowaniu NIW-u.

Przewodniczący stoi na czele Komitetu do Spraw Pożytku Publicznego. Komitet to ciało rządowe w 100 procentach. W jego skład wchodzą głównie ministrowie reprezentowani przez sekretarza stanu lub uczestniczący w pracach osobiście. Jaki jest naprawdę skład osobowy Komitetu oraz jak wyglądają jego prace? BIP Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (podstrona poświęcona Komitetowi) nie podaje tych informacji. Komitet spotkał się przez rok 3 razy. Ustawa obliguje go do przedstawiania Radzie Ministrów rocznych raportów z działalności.

Po drugie Instytut i jego Dyrektor

Instytutem zarządza Dyrektor. Wspiera go Rada Instytutu. Pięciu na jedenastu członków Rady to przedstawiciele organizacji pozarządowych. NIW jest agencją wykonawczą w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.

Stworzenie dwóch nowych podmiotów, Instytutu z Dyrektorem i Przewodniczącego z Komitetem, posłużyło do przeniesienia kompetencji, czyli opisanych w ustawie o pożytku zadań spoczywających na administracji centralnej, związanych z realizacja ustawy. Przed wejściem w życie przepisów o Narodowym Instytucie Wolności (i od początku działania ustawy pożytkowej) kompetencje należały do ministra pracy („ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego”). Teraz rozdzielono je pomiędzy dwa nowe twory.

Przewodniczący przejął głównie kompetencje nadzorcze. Inicjuje więc kontrole organizacji pożytku publicznego. Przewodniczący kontroluje m.in.

• działalność odpłatną pożytku prowadzoną przez organizację i działalność gospodarczą, a także rachunkowe wyodrębnienie tych działalności,
• spełnianie przez OPP kryteriów zapisanych w art. 20-22 ustawy (artykuły te opisują jakie warunki należy spełnić, aby zarejestrować i utrzymać status pożytku),
• czy organizacja prawidłowo zbiera środki z 1% i czy prowadzi kampanię jednoprocentową zgodnie z przepisami ustawy.  

Choć formalnie nie tak ujmuje to ustawa, wydaje się, że to właśnie bliżej Instytutu (a nie Przewodniczącego i specjalnie stworzonego Departamentu Społeczeństwa Obywatelskiego) powstają projekty aktów prawnych i programów „wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego” – programów, których NIW jest realizatorem.

Po czwarte rozporządzenia

Nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego zawarta w ustawie o NIW, nie spowodowała zmian w zasadach zlecania zadań publicznych. Nie wprowadzono też zmian merytorycznych w innych elementach ustawy pożytkowej. Nowelizacja miała charakter kompetencyjny. Jednak zaplanowano wydanie ponownie wszystkich rozporządzeń do ustawy o działalności pożytku – dotychczasowe miały utracić moc 12 miesięcy po wejściu w życie ustawy.

Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.