Publicystyka - ngo.pl

REKOMENDACJE DO PROGRAMU ROZWOJU KULTURY WARSZAWY DO 2020

(diagnoza)

Brak powszechnie znanych priorytetów polityki kulturalnej jest zgłaszany zarówno przez pracowników UM, radnych, same organizacjie oraz niejednokrotnie krytykowany przez media.

(postulat)

(diagnoza)

Środowisko warszawskich NGO-sów od lat boryka się z tym samym, coraz większym problemem – brakiem lokali i przestrzeni do działania. Z jednej strony jest to topniejąca pula przestrzeni tzw. postindustrialnych, które zagarnięte zostały przez biznes (są burzone, np. Zakłady VIS lub przeznaczane na cele komercyjne). Z drugiej strony zaporę stanowią komercyjne ceny wynajmu – dotyczy to także lokali miejskich. Doprowadza to często do absurdów polegających na tym, że środki z dotacji przyznanej przez miasto w znacznej części wracają do kasy Miasta (pomniejszone o podatek VAT odprowadzany przez Miasto za wynajem lokali).

Doskwiera brak współpracy z instytucjami miejskimi, które często są niechętne inicjatywom pozarządowym lub traktują te inicjatywy tak samo jak komercyjne agencje artystyczne. Organizacja projektu kulturalnego w przestrzeni obwarowana jest skomplikowanymi i nieżyciowymi procedurami, przejście przez ten labirynt pozwoleń jest nieporównywalnie trudniejsze niż realizacja samego projektu.

(postulat)

Postulujemy zwiększenie dostępności infrastruktury kulturalnej, m.in. poprzez

• Uwzględnienie „elementu społecznego” w planowanych inwestycjach miejskich 

Postulujemy zapewnienie w planowanych inwestycjach kulturalnych w Warszawie (budowa nowych domów kultury, teatrów, bibliotek, centrów, zagospodarowywanie przestrzeni publicznych, np. nad Wisłą itp.) miejsca na działalność organizacji pozarządowych. Już na etapie projektowania i konsultacji należy uwzględnić miejsce dla NGO (np. w statucie). Może mieć to różne formy: umożliwienie prowadzenia działalności także sektora pozarządowego w danej placówce, przejęcia części zadań instytucji lub prowadzenia części lub całości obiektu.

• Uwzględnienie „elementu społecznego” w planowanych inwestycjach komercyjnych

Niezbędne jest wypracowanie możliwości egzekwowania od deweloperów i inwestorów dużych osiedli, zabudowy komercyjnej procentowego udziału inwestycji kulturalnych i socjalnych. Narzędziem mogą stać się plany zagospodarowania terenu, tzw. premia planistyczna. Rozwiązania, zapisane w prawie lokalnym, powinny zachęcać inwestorów do współpracy z organizacjami pozarządowymi w zakresie działalności kulturalnej.

• Ułatwienie dostępu do instytucji miejskich

Należy ułatwić dostęp do pomieszczeń, sal i scen instytucji kultury, które są niewykorzystywane lub niedostatecznie wykorzystywane (np. tzw. małe sceny w teatrach; sceny i zaplecze w miesiącach, kiedy instytucja nie prowadzi działalności; sale w domach kultury). Postulujemy wypracowanie ścieżki powierzenia instytucji kultury w zarząd organizacji pozarządowej; a także stworzenie listy nowych i obecnych instytucji, które mogłyby zostać przekazane. Instytucje kultury, które nie wykorzystują swojego potencjału, powinny być „zmuszone” do użyczenia części zasobów lokalowych organizacjom pozarządowym na projekty artystyczne pozytywnie zaopiniowane przez Miasto (np. w konkursie). W oczekiwaniach stawianych przez Miasto dyrektorom teatrów i placówek kulturalnych powinna być podkreślona współpraca z organizacjami pozarządowymi.

• Wypracowanie zasad wynajmu lokali miejskich

Zasady te wykorzystywałby możliwości wynajmu po cenach preferencyjnych przez NGO-sy lokali miejskich. Postulujemy przy tworzeniu "mapy kulturalnej Warszawy" wytyczenie rejonów, gdzie procent zasobów miejskich będzie musiał być przeznaczany dla NGO-sów na działalność kulturalną (np. rejony atrakcyjne turystycznie jak Nowe i Stare Miasto, centra dzielnic, jak np. Plac Narutowicza czy Plac Wilsona). Na wynajem będą się odbywały konkursy, przy których stawka wynajmu (minimalna) będzie stała, natomiast najważniejszym kryterium wyboru będzie wartość projektu. Podobnie jak w wypadku konkursu na wynajem kawiarni Nowy Świat, stworzona społeczna rada będzie ciałem doradczym dla Burmistrza czy Prezydenta.

Postulujemy wypracowanie zasad wyznaczania stawek czynszu w zakresie wynajmu lokali miejskich organizacjom pozarządowym. Jest częstym zjawiskiem, że dużą część środków z dotacji przeznaczają one na czynsze (płacony jest przy tym podatek VAT przez właściciela lokalu - Miasto).

3.         KULTURA A BIZNES

(diagnoza)

Jak przyznał to min. Zdrojewski w rozmowie z warszawskim sektorem kultury pozainstytucjonalnej, nie ma obecnie możliwości właściwego korzystania z zapisów ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym. Dlatego odwoływanie się do tych regulacji wydaje się mało realne i hamujące. Jednakże brak jakichkolwiek regulacji sprawia, że współpraca między podmiotami prywatnymi a organizacjami społecznymi i samorządem nie rozwija się w sposób zadowalający - jest jednostkowa, niekiedy przynosi rozczarowania (Koneser).

(postulat)

Należy stworzyć przejrzyste mechanizmy współpracy podmiotów biznesowych i artystów/organizacji kulturalnych na poziomie miasta poprzez m.in.

• uregulowanie współpracy z kulturotwórczymi klubami i kawiarniami – co jest obecnie bardzo prężnym trendem (np. realizacja projektów partnerskich; obecny system prawny zakłada wyłącznie sponsoring lub zakup usług)
• ułatwienie współpracy z biznesem poprzez m.in. stymulowanie współpracy z deweloperami, prywatnymi właścicielami, np. różnego rodzaju zniżki w zamian za  dofinansowanie artystycznych obiektów małej architektury, udostępnianie lokali na projekty kulturalne,
• system nagradzania inicjatyw wspierających rozwój kultury, np. możliwość nagradzania sponsorów, którzy wsparli mniej nośne (czyli nie: chore dzieci czy też sport) przedsięwzięcia kulturalne - np. we współpracy z mediami wykreowanie swoistej mody na bycie mecenasem sztuki (dobrym przykładem są nagrody Ministra Kultury). Mogłoby to być jedno z zadań Społecznej Rady Kultury.

4.         KONSULTACJE

(diagnoza)

Założenia zawarte (i doprecyzowane w nowelizacji) ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie regulują współpracę sektora pozarządowego i administracji publicznej także w zakresie konsultacji. Dotyczy to także wytyczania obszarów priorytetowych dla całości polityki kulturalnej miasta.

(postulat)

Dlatego formułujemy postulat przeprowadzania szerokich i otwartych konsultacji, w tym także z grupami ekspertów, przed decyzjami w zakresie:

• nowych inwestycji kulturalnych (np. domów i centrów kultury)
• wprowadzania zmian w finansowaniu zjawisk/projektów kulturalnych lub w formach współpracy (w tym polityki lokalowej)
• wytyczania obszarów priorytetowych dla współpracy z sektorem kultury pozainstytucjonalnej (w programie współpracy)
• wytyczania zakresu zadań publicznych, będących przedmiotem konkursów dotacyjnych
• wytyczania zakresu "kalendarza imprez" - stale dofinansowywanych imprez cyklicznych

5.         MIERZENIE KULTURY

(diagnoza)

Obecnie nie są prowadzone systematyczne obserwacje, badania czy też monitoring, których wyniki pomogłyby na odpowiedzenie na pytania, czy pieniądze samorządu warszawskiego, przeznaczane na kulturę są wydawane sensownie i efektywnie (tj. czy przyczyniają się do rozwoju kultury i sztuki oraz czy wzmacniają "markę" Warszawy, czy służą mieszkańcom. ). Jedynie projekty organizacji pozarządowych są poddawane w kontroli - i to w zakresie finansowym (w sposób niezwykle drobiazgowy). Pozwala to wąskim zakresie (budżetu dla organizacji pozarządowych) ocenić biurokratyczną poprawność wydatkowania publicznych pieniędzy, lecz nie ich sensowność.

(postulat)

• Postulujemy, aby projekty kulturalne były  oceniane przez ciała eksperckie - i to ich opinia powinna być decydująca.
• Postulujemy stworzenie jednolitych kryteriów mierzenia zjawisk kulturalnych - instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych - dofinansowywanych z pieniędzy publicznych samorządowych. Kryteria te powinny wynikać z założeń polityki kulturalnej miasta oraz priorytetów przyjętych w perspektywie wieloletniej i na dany rok, a także innych zobowiązań miasta (z uwzględnieniem, że są różne kryteria dla różnych kategorii).
  Podczas opracowywania kryteriów powinny być wzięte pod uwagę:

• wartość dodana projektów (czy projekt jest na tyle nośny, że nie odnosi się wyłącznie sam do siebie, czy projekt (lub jego wariacje) będzie kontynuowany w przyszłości)

• ważność projektów dla wizerunku, "marki:" Warszawy (wynikającego z założeń strategicznych, np. metropolitarności, różnorodności kulturowej, nowoczesności))

• ekonomiczny aspekt projektów (w jakim stopniu samofinansujące się zjawiska kulturalne wymagają wsparcia finansowego z pieniędzy publicznych; czy wsparcie z pieniędzy publicznych jest "zwracane" mieszkańcom Miasta, np. poprzez bilety zniżkowe dla określonych grup społecznych, wspieranie miejsc pracy dla określonych grup.

• oglądalność (zróżnicowana dla projektów niszowych, artystycznych i popularnych oraz masowych), co wiąże się z monitoringiem projektów

• wartość artystyczna projektu i jego wartość społeczna (niebezpieczeństwem jest przesadne położenie nacisku na którykolwiek z tych kierunków)

6.         RÓWNE TRAKTOWANIE PUBLICZNYCH, SPOŁECZNYCH I PRYWATNYCH PODMIOTÓW KULTURY W KONTEKŚCIE ZADAŃ MIASTA

(diagnoza)

Jeśli najwyższym celem ma być realizacja zadań miasta i realizowanie polityki kulturalnej w sposób możliwie najlepszy, to nie można tworzyć podsystemów, których jedynym wyróżnikiem jest osobowość prawna podmiotu realizującego owe zadania.

(postulaty)

• Postulujemy, by Urząd Miasta przygotowywał w planie wieloletnim program finansowania instytucji, w którym zawarta byłby strategiczne założenia ile i jakich podmiotów miast dotuje iw jakim zakresie (ile teatrów, ile scen tańca, ile muzeów, domów kultury itp.). Powinien zostać stworzony podział środków na infrastrukturalne i merytoryczne/programowe.
• Pozostałe instytucje na równi z podmiotami pozainstytucjonalnymi starałyby się o środki na działalność programową w rozmaitych konkursach dotacyjnych ("programach operacyjnych"). Instytucje, które wskutek niskiego poziomu oferty przegrywałyby w konkursach, zobligowane byłyby do udostępniania przestrzeni tym, którzy maja dobre projekty/pomysły (wtedy miasto uzyskałoby sporo dodatkowej przestrzeni służącej realizacji zadań miejskich)
• Działania merytoryczne wszystkich podmiotów powinny być monitorowane.
• Podczas tworzenia planów (rocznych i wieloletnich) działań instytucji miejskich zalecane powinno być  udostępnianie lub współpracy z podmiotami zewnętrznymi. Współpraca między instytucjami a podmiotami zewnętrznymi powinna być ewaluowana.
• Instytucje powinny być wyposażone w rady powiernicze/programowe, w których obligatoryjnie powinni zasiadać przedstawiciele NGO-sów "kulturalnych", społeczności lokalnej, autorytety, artyści, twórcy, animatorzy kultury.

7.         RZECZNICTWO W ZAKRESIE ZMIAN W PRAWIE

(diagnoza)

Warszawa ma najbogatszą ofertę kulturalną w kraju oraz ma bogaty i stale ulepszany dorobek w zakresie modeli współpracy miedzy sektorem obywatelskim a samorządem. Warszawa ma doświadczenie, którym może się dzielić oraz potencjał do inicjowania zmian w legislacji, która hamuje rozwój kultury. Warszawa ma szanse, by strać się o rolę inicjatora zmian oraz by walczyć o wyjątkowe traktowanie w skali kraju (finansowanie, wsparcie pozafinansowe) oraz o realizowanie pilotażowych w skali kraju projektów.

(postulaty)

Postulujemy

• rozpoczęcie wspólnej pracy samorządowych polityków, urzędników i ludzi kultury (instytucjonalnej i pozainstytucjonalnej) na rzecz zmian w legislacji (np. zdiagnozowanie problemów prawnych i przygotowanie wspólnych propozycji do odpowiednich komisji sejmowych, do Ministerstwa Kultury)
• w celu usystematyzowania takiej współpracy korzystne byłoby powołanie sprawnej grupy roboczej (mogłoby to być jedno z zadań podzespołu Społecznej Rady Kultury)

ze swoim bogactwem ofert kulturalnej i dojrzałością obywatelską mieszkańców (patrz komisje dialogu społecznego) może przekazywać wypracowane dobre praktyki oraz może

8.         ZMIANY SYSTEMU FINANSOWANIA

(diagnoza)

System finansowania kultury nie odzwierciedla założeń i celów polityki kulturalnej, nie jest do końca przejrzysty i efektywny, choć należy przyznać, ze uczyniono zmiany w tym kierunku (np. internetowa księga dotacji dla NGOs - niestety dane do niej nie są dostarczane przez wszystkie biura). Nie do końca wydolny jest system przyznawania i "obsługi" dotacji. Innym nieprzejrzystym problemem, jest fakt, że nie ma publicznie dostępnej informacji na temat projektów, kupowanych jako usługi przez biura ( w tym Biuro Kultury), wydziały kultury, domy kultury. Prowadzi to do sytuacji, że oferty odrzucone przez zespoły opiniujące są finansowane w innym trybie, co podważa ideę konkursu i sens oceniania ofert przez zespoły.

(postulaty)

Postulujemy

• Wyłączenie z konkursów dotacyjnych przedsięwzięć artystycznych uznanych przez miasto za kluczowe i finansowanie ich w trybie zamówień publicznych lub przez instytucję miejską, która będzie miała zdefiniowaną rolę i przejrzyste zasady przepływu pieniędzy oraz jasną, znaną ścieżkę ubiegania się o jej wsparcie.
• Stworzenie rejestru zakupionych w formie usług projektów kulturalnych (analogicznego do internetowej księgi dotacji).
• Stworzenie możliwości ogłaszania konkursów na regranting, pilotażowo na małe projekty. Z jednej strony odciąży to Biuro Kultury, które dzisiaj „tonie w papierach”. Stworzy jednocześnie możliwość realizacji projektów przez małe stowarzyszenia, grupy artystów i niezależnych twórców i uproszczenie procedur, co obniży koszty obsługi konkursu, jak i projektów (obecnie zdarza się, że z powodu skomplikowanych formalności trzeba zatrudniać do małych projektów dodatkowe osoby). Nie bez znaczenia jest fakt, że monitoring i ewaluacja byłaby o wiele łatwiejsza, a za całość w stosunku do samorządu odpowiedzialna byłaby jedna organizacja.
• Stopniowe zrównywanie poziomu finansowania i dofinansowania porównywalnych projektów realizowanych przez instytucje kultury i organizacje pozarządowe. Idealnym wyjściem jest ogłaszanie konkursów na projekty, w których biorą udział i NGO-sy, i instytucje, spółki non-profit, a ekspercka komisja oceniająca wybiera najlepsze projekty.
• Uporządkowanie i uproszczenie procedur konkursowych (w tym klarowana definicja błędów formalnych, znany katalog kosztów kwalifikowanych, procedura oceniania i rozliczania itd.).

9.         PROFESJONALIZACJA

(diagnoza)

Warszawa jest liderem w zakresie dialogu między administracją a organizacjami pozarządowymi, także w zakresie kultury. Wynika to po części z otwartości i dobrej woli samorządu, a po części z tego, że ogólnie stan tego dialogu w Polsce w wielu gminach jest bardzo niedobry. Jest wiele procedur i zapisów prawnych na poziomie szczegółowym (np. o konsultacjach aktów prawnych), których obie strony nie są świadome, zatem niektóre dobre rozwiązania pozostają tylko na papierze lub są z niewiedzy wypaczane. Istnieje zatem potrzeba pogłębiania dialogu obu stron i dalszego wspólnego wypracowywania rozwiązań istniejących problemów. Przyczyni się to do profesjonalizacji ludzi zaangażowanych zawodowo w kulturę Warszawy. Uważamy, że stronami dialogu są m. in. urzędnicy, radni, liderzy, organizacje pozarządowe, niezależni twórcy, dziennikarze.

(postulaty)

• Postulujemy wpisanie do odpowiednich dokumentów prawa lokalnego zapisu:
  działania zmierzające do profesjonalizacji współpracy miasta z organizacjami pozarządowych, w tym: wymianę doświadczeń, organizację szkoleń, konferencji, prace badawcze i analityczne oraz rozpoczęcie prac nad wprowadzeniem systemu regrantingu
  
  
• Postulujemy stworzenie wspólnej platformy wymiany doświadczeń, poprzez:
  szkolenia dla urzędników, animatorów itd., dotyczące zmian legislacyjnych, nowych procedur, ewaluacji konkursów, budowania bazy ekspertów oceniających projekty etc.

• Postulujemy, by raz do roku na wspólnie organizowanej konferencji podsumowywana była współpraca, oraz upubliczniane plany i problemy na następny rok.

Alina Gałązka - Przewodnicząca Forum Dialogu Społecznego, Komuna Otwock

Aldona Machnowska-Góra - Prezydium Komisji Dialogu Społecznego ds. Kultury, Teatr Konsekwentny

Grzegorz Lewandowski - Przewodniczący Komisji Dialogu Społecznego ds. Kultury, Klubokawiarnia Chłodna 25