Publicystyka - ngo.pl

Przez ponad rok zespół badawczy Fundacji CentrumCSR.PL weryfikował deklaracje 227 największych firm z 16 kluczowych branż pod kątem 12 wskaźników kluczowych dla odpowiedzialności biznesu – od praw człowieka przez raportowanie społeczne do eliminacji korupcji. Sprawdził, czy są świadome wpływu swoich działań na ludzi i środowisko i czy informują opinię publiczną o podejmowanych w tym zakresie działaniach.

Zebrane dane zestawiła z krytycznymi komentarzami ekspertów, którzy wskazują m.in. na patologie współczesnego rynku pracy, nadużycia w handlu, asymetrię w dostępie do informacji, problemy z przestrzeganiem praw człowieka czy ochroną środowiska. Pod lupą znalazły się koncerny takie jak Biedronka, Chevron czy Play.

Do analizy włączone zostały branże, które pozostawały dotąd na uboczu problematyki społecznej odpowiedzialności – specjalne strefy ekonomiczne czy spółki komunalne.

To pierwsze tak duże niekomercyjne badanie, które objęło całą Polskę. Efektem monitoringu jest 130-stronicowy, bogato ilustrowany raport, który kompleksowo oddaje oblicze odpowiedzialności polskiego biznesu.

Interesariusze firm – klienci, kontrahenci oraz organizacje społeczne – uzyskują tylko takie dane, jakimi chce podzielić się biznes. CSR w Polsce jest oparty na monologu firm zamiast na dialogu z interesariuszami. Dlatego CSR w Polsce jest kompletnie pozbawiony wiarygodności.

Rozdźwięk pomiędzy deklaracjami firm a ich praktyką działania jest olbrzymi. Organizacje społeczne i związki zawodowe nie widzą w CSR narzędzia do rozwiązywania swoich problemów. Korporacje swobodnie i w zależności od własnych potrzeb definiują swoją społeczną odpowiedzialność. CSR powinien być oparty na standardach i weryfikowalnych danych, będąc połączeniem dobrowolnych działań i regulacji na szczeblu krajowym i międzynarodowym.

Jak wynika z naszego raportu firmy wciąż nie są gotowe do ujawnienia danych w zakresie przeciwdziałania korupcji, praw człowieka czy globalnego łańcucha dostaw. Spora część z nich jeszcze w tym roku zostanie objęta obowiązkiem sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju. Jak chcą się do tego przygotować, skoro ekspertów ds. CSR zatrudnia zaledwie 22,4% z nich?

Przez wiele lat uważano, że promotorami społecznej odpowiedzialności biznesu są wielonarodowe korporacje, dla których stanowi ona przede wszystkim strategię zarządzania. Dziś okazuje się, że to nieprawda. Dostępność materiałów publikowanych przez międzynarodowe korporacje w Polsce jest nieporównywalnie mniejsza niż w krajach Europy Zachodniej. Żadnych danych w zakresie CSR nie publikują potentaci, tacy jak BSH, Fiat, Accor czy IKEA Industry.

Monitorowane firmy najczęściej ignorują polskich interesariuszy stwierdzeniami, że „nikogo to nie interesuje”, utrwalając w świadomości odbiorców pogląd, że społeczna odpowiedzialność to jedynie działania sponsorskie oraz filantropia. Publikowane informacje są mało konkretne, ubogie w jasne deklaracje i pozbawione weryfikowalnych danych. Cechuje je wybiórczość i fragmentaryczność.

Raport opisuje m.in. przykład Amazona, inwestora który skorzystał z pomocy publicznej, a nie udostępnia nawet swoich danych kontaktowych.

Polskie firmy stają się coraz bardziej otwarte na międzynarodowe rynki. Zwiększa się przez to ryzyko związane z globalnym łańcuchem dostaw. Gigant branży odzieżowej, firma LPP (właściciel marki Reserved) przekonał się o tym na własnej skórze po tragedii w kompleksie Rana Plaza w Bangladeszu, gdzie szyto m.in. jego ubrania.

Szkoda, że dopiero taki impuls w połączeniu z presją społeczną (bojkot konsumencki) zmusił go do podjęcia działań na rzecz poprawy warunków pracy jego podwykonawców.

Rozdźwięk między teorią a praktyką dostrzegamy również w innych sektorach – np. w bankowym, który wypadł bardzo korzystnie w naszym zestawieniu. Każda z przebadanych przez nas instytucji posiada informacje na temat CSR w swoim serwisie firmowym. Każda też deklaruje troskę o prawa człowieka. Prawie 90% deklaruje chęć walki z korupcją, a ponad 80% publikuje swój kodeks etyczny.

Nie mamy wątpliwości, że problemy tej branży – „frankowicze” czy brak dostępu w Polsce do etycznych produktów finansowych – nie zostaną rozwiązane przez działania charytatywne banków i uprawiany przez nie na masową skalę sponsoring.

Najgorzej w naszym monitoringu wypadły Specjalne Strefy Ekonomiczne, w których inwestorzy otrzymują wielomilionowe wsparcie w postaci subwencji i zwolnień podatkowych. SSE stanowią enklawy, w których swoje siedziby lokują dziesiątki międzynarodowych firm.

Spółki zarządzające strefami nie publikują żadnych kodeksów etycznych, polityk CSR, ani raportów społecznych. Nawet w „najlepszej” kategorii – obecności tematyki społecznej odpowiedzialności biznesu na ich stronach internetowych – informacje umieściły tylko 3 z 14 stref. Ich działalność balansuje na granicy zgodności z regulacjami unijnymi. Nikt nie sprawdza, czy ich istnienie przynosi lokalnym społecznościom więcej strat niż korzyści.

Rolą organizacji pozarządowych, ale i całego społeczeństwa obywatelskiego jest sprawdzanie tego, co kryje się pod szumnymi deklaracjami firm. Biznes niechętnie poddaje się osądowi obywatelskiemu – nie chce wchodzić w projekty nad którymi nie ma kontroli. Obecność ważnych dla nas informacji z zakresu społecznej odpowiedzialności biznesu na stronach internetowych pozwala na obywatelski monitoring działań przedsiębiorstw.

Pojawienie się tej tematyki na witrynach korporacyjnych to dopiero pierwszy krok na drodze do prowadzenia biznesu przyjaznego ludziom i środowisku. Bez niego biznes nie zrobi jednak następnego, a społeczeństwo nie będzie mogło go skutecznie rozliczać z jego deklaracji.