Prawa wyborcze osób z niepełnosprawnościami – wszystko, co warto wiedzieć przed wyborami 2023!
Prawa wyborcze osób z niepełnosprawnościami różnią się w zależności od kraju i jego ustawodawstwa. Obejmują m.in. zasady dotyczące dostępności oraz udogodnienia, które ułatwiają udział w głosowaniu. Wybory parlamentarne już 15 października 2023. Pamiętaj, że Twój głos ma znaczenie! Nie wiesz, jakie uprawienia Ci przysługują? Przeczytaj o najważniejszych prawach wyborczych osób z niepełnosprawnościami.
Prawa wyborcze osób z niepełnosprawnościami - wszystko, co warto wiedzieć przed wyborami 2023
Wybory 2023. Jakie uprawnienia mają osoby z niepełnosprawnościami?
Uprawnienia osób z niepełnosprawnościami w wyborach 2023 to jednocześnie obowiązki dla gmin. Należą do nich m.in. możliwość głosowania korespondencyjnego lub przez pełnomocnika czy prawo do uzyskania pełnej informacji wyborczej. Kodeks wyborczy przewiduje też udogodnienia, które ułatwiają udział w wyborach, takie jak prawo do bezpłatnego transportu czy wyboru dostosowanego lokalu w obwodowej komisji wyborczej. Poniżej dowiesz się, jak skorzystać z każdego z uprawnień oraz znajdziesz wzory wniosków.
Głosowanie korespondencyjne
Osoby z niepełnosprawnościami, a także wyborcy, którzy najpóźniej w dniu wyborów ukończyli 60. rok życia, mają prawo skorzystać z możliwości głosowania korespondencyjnego. Dotyczy to jednak wyłącznie głosowania w kraju.
Głosować korespondencyjnie mogą wyborcy posiadający orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu, w tym także wyborcy posiadający orzeczenie organu rentowego o całkowitej niezdolności do pracy, niezdolności do samodzielnej egzystencji, zaliczeniu do I lub II grupy inwalidów, a także osoby о stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny.
Zamiar głosowania korespondencyjnego trzeba zgłosić komisarzowi wyborczemu do 2 października lub do 10 października w przypadku kwarantanny czy izolacji w dniu wyborów.
Można zrobić to ustnie, pisemnie, elektronicznie, a także telefonicznie, przy czym ostatnia opcja nie dotyczy 60-latków.
Wniosek powinien zawierać:
- nazwisko i imię
- numer PESEL wyborcy
- oznaczenie wyborów, których dotyczy zgłoszenie
- adres, na który ma być wysłany pakiet wyborczy
- kopię aktualnego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności
- opcjonalnie wniosek o nakładkę w alfabecie Braille’a na kartę do głosowania.
Kopertę zwrotną odbierze listonosz. można też odnieść ją do placówki Poczty Polskiej, a w dniu głosowania – osobiście do obwodowej komisji wyborczej.
Prawo do bezpłatnego transportu do lokalu wyborczego i transportu powrotnego w gminie, w której w dniu wyborów nie funkcjonuje gminny przewóz pasażerski
Osoby z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, a także te, które najpóźniej w dniu wyborów (czyli 15 października) ukończą 60 lat, mogą wnioskować w urzędzie miasta lub gminy o bezpłatny transport do i z lokalu wyborczego.
To uprawnienie przysługuje jednak tylko pod warunkiem, że w dniu wyborów nie działa transport publiczny, czyli np. gminne autobusy.
Wniosek o bezpłatny transport powinien zawierać:
- nazwisko i imię
- numer PESEL wyborcy oraz opiekuna, jeśli ma mu towarzyszyć
- oznaczenie miejsca zamieszkania lub miejsca pobytu w przypadku wyborcy posiadającego zaświadczenie o prawie do głosowania
- wskazanie czy wyborca ma zamiar skorzystać z transportu powrotnego
- oznaczenie wyborów, których dotyczy zgłoszenie
- numer telefonu lub adres poczty elektronicznej wyborcy (o ile posiada)
- oświadczenie o stanie zdrowia i stopniu niepełnosprawności.
Jeśli stan zdrowia wyborcy nie pozwala na samodzielną podróż, może towarzyszyć mu opiekun.
Zamiar skorzystania z prawa do transportu do lokalu lub transportu powrotnego powinien zostać zgłoszony przez wyborcę właściwemu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) najpóźniej 2 października. Zgłoszenie może być dokonane ustnie, pisemnie lub w formie elektronicznej.
Osoby, które zgłosiły chęć skorzystania z darmowego transportu, do 12 października zostaną poinformowane o godzinie transportu w dniu głosowania.
Głosowanie w wybranym przez siebie lokalu obwodowej komisji wyborczej, w tym w lokalu dostosowanym do potrzeb osób niepełnosprawnych
Jeśli lokal w obwodzie osoby z niepełnosprawnością nie jest dostosowany albo z jakichś innych względów mu nie odpowiada, wyborca może złożyć do urzędu miasta lub gminy wniosek o zmianę miejsca głosowania.
Ma na to czas do 12 października. Wniosek może być w formie papierowej z własnoręcznym podpisem lub elektronicznej z kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej na stronie internetowej gov.pl.
Osoba, która zmieni miejsce głosowania, zostanie automatycznie skreślona z dotychczasowego spisu wyborców.
Informacja o lokalach obwodowych komisji wyborczych dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej gminy oraz w obwieszczeniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) o numerach i granicach obwodów głosowania, najpóźniej w dniu 30. dniu przed dniem wyborów.
Głosowanie przez pełnomocnika
Wyborcy posiadający orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oraz wyborcy, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 60 lat mogą głosować przez pełnomocnika. Głosować przez pełnomocnika można tylko w kraju.
Pełnomocnikiem może być osoba posiadająca prawo wybierania. Nie może nim być: osoba wchodząca w skład komisji obwodowej właściwej dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania. mąż zaufania;. obserwator społeczny; osoba kandydująca w wyborach.
W tym celu osoby z niepełnosprawnościami muszą do 5 października złożyć wniosek (ustnie, pisemnie, elektronicznie) w urzędzie miasta lub gminy, w której zawsze głosują.
Powinien on zawierać:
- nazwisko i imię
- numer PESEL
- adres zamieszkania wyborcy i pełnomocnika
- oznaczenie wyborów
- pisemną zgodę osoby mającej być pełnomocnikiem
- kopię aktualnego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.
W celu sporządzenia aktu pełnomocnictwa wyborca składa wniosek do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) gminy, w której jest ujęty w Centralnym Rejestrze Wyborców. Wniosek należy złożyć najpóźniej do 6 października.
Głosowanie z użyciem nakładki na kartę do głosowania sporządzonej w alfabecie Braille’a
W lokalu wyborczym wyborca niewidomy czy niedowidzący może także głosować przy użyciu nakładki na kartę do głosowania sporządzonej w alfabecie Braille’a. W dniu wyborów obwodowa komisja wyborcza wraz z kartą do głosowania wyda wyborcy niepełnosprawnemu, na jego prośbę, nakładkę na tę kartę. Po oddaniu głosu wyborca obowiązany jest zwrócić komisji obwodowej nakładkę na kartę.
Korzystanie z pomocy innej osoby w trakcie głosowania w lokalu wyborczym
Wyborca z niepełnosprawnością ma prawo, na swoją prośbę, skorzystać podczas głosowania w lokalu wyborczym ze wsparcia innej osoby, w tym także niepełnoletniej. Pomoc ta może mieć tylko techniczny charakter. nie może polegać na sugerowaniu wyborcy sposobu głosowania lub na głosowaniu w zastępstwie tego wyborcy. Dopuszczalne jest, aby na życzenie wyborcy z niepełnosprawnością w pomieszczeniu za zasłoną przebywała osoba udzielająca pomocy.
Osobą tą nie może być członek komisji, mąż zaufania ani obserwator społeczny lub międzynarodowy.
Prawo do uzyskiwania informacji o wyborach
Wyborca z niepełnosprawnością oraz wyborca, który najpóźniej w dniu głosowania ukończył 60 lat, ujęty w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania w danej gminie ma prawo do uzyskiwania informacji o:
- terminie wyborów oraz godzinach głosowania,
- właściwym dla siebie okręgu wyborczym i obwodzie głosowania.
- lokalach obwodowych komisji wyborczych znajdujących się najbliżej jego miejsca zamieszkania, w tym o lokalach przystosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych.
- warunkach ujęcia wyborcy w spisie wyborców w obwodzie głosowania, w którym znajduje się lokal obwodowej komisji wyborczej dostosowany do potrzeb wyborców niepełnosprawnych.
- warunkach bezpłatnego transportu do i z lokalu wyborczego.
- komitetach wyborczych biorących udział w wyborach oraz zarejestrowanych listach kandydatów i kandydatach.
- warunkach oraz formach głosowania.
Informacje te są przekazywane wyborcy, na jego wniosek, przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) telefonicznie lub w drukowanych materiałach informacyjnych, w tym w formie elektronicznej.
Wybory 2023: czy każda osoba z niepełnosprawnością może wziąć udział w głosowaniu?
Nie każda osoba z niepełnosprawnością może wziąć udział w głosowaniu. Zgodnie z dokumentem PKW o prawie do głosowania, w wyborach 2023 nie mogą wziąć udziału osoby, które:
- zostały pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu,
- zostały ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu,
- zostały pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu.
Wyborca z niepełnosprawnością za granicą – jak oddać głos?
Wyborcy z niepełnosprawnościami, którzy przebywają za granicą, mają prawo do udziału w wyborach, podobnie jak inni obywatele, pod warunkiem, że spełniają odpowiednie kryteria i przestrzegają określonych procedur. Polacy przebywający za granicą muszą zazwyczaj przestrzegać określonych terminów i przepisów dotyczących głosowania, takich jak rejestracja w odpowiednim terminie i dostarczenie głosu na czas.
Osoba z niepełnosprawnością, przebywająca za granicą, nie ma prawa głosować korespondencyjnie. To prawo przysługuje wyłącznie w kraju. Natomiast zgodnie z art.54 kodeksu wyborczego głosowanie za pośrednictwem pełnomocnika jest wyłączone w przypadku głosowania w obwodach głosowania utworzonych w jednostkach, o których mowa w art. 12 tworzenie stałych i odrębnych obwodów głosowania § 4 i 7, oraz w obwodach głosowania utworzonych za granicą i na polskich statkach morskich, a także w przypadku zgłoszenia przez wyborcę niepełnosprawnego oraz wyborcę, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 60 lat zamiaru głosowania korespondencyjnego.
W pozostałych przypadkach MSZ ogłosi utworzenie obwodów za granicą do 25 września 2023.
