Publicystyka - ngo.pl

Polska nie od dziś deklaruje demokratyzację i przekazywanie doświadczeń z udanej transformacji ustrojowej jako priorytety swojej polityki rozwojowej. W najnowszym planie współpracy rozwojowej na lata 2016-2020 jest mowa m.in. o wspieraniu procesów demokratyzacyjnych oraz wspieraniu społeczeństwa obywatelskiego jako nadrzędnych celach polskiej współpracy rozwojowej.

Tymczasem, warto zastanowić się, czy słowa, że demokracja jest „polską marką” i polskim produktem eksportowym (tak mówił m.in. były szef MSZ Radosław Sikorski, liczne odniesienia do tych elementów znajdują się także w oficjalnych dokumentach rządowych dotyczących polskiej pomocy) nie przechodzą powoli do lamusa wraz z tym, co dzieje się wokół dyskusji na temat stanu demokracji w Polsce.

Burzę rozpętały tematy niezwiązane bezpośrednio z międzynarodowym rozwojem (Trybunał Konstytucyjny, ustawa medialna). Mają one jednak szansę znacząco na niego wpłynąć.

I nie chodzi o to, czy racja leży po stronie obecnego rządu i jego szefowej Beaty Szydło, która zapewnia, że demokracja w Polsce „ma się dobrze”, czy też opozycji, wspieranej pokazywanymi na całym świecie marszami Komitetu Obrony Demokracji. Nie chodzi też tylko o Polskę jako siłę napędową idei Partnerstwa Wschodniego i – szerzej – kierunków unijnej polityki wschodniej. Chodzi także o działania polskich NGO, które, po pierwsze, nie są pewne co do jakości współpracy z nowym rządem w obszarze współpracy rozwojowej, a po drugie - które w ramach prowadzonych projektów rozwojowych duży nacisk kładły na rozwój społeczeństwa obywatelskiego jako jednego z najważniejszych filarów demokracji.

O nowych kierunkach polskiej polityki rozwojowej rozmawiano na międzynarodowej konferencji „Od Afganistanu po Zambię – jaka współpraca rozwojowa po 2015?”, zorganizowanej 21 stycznia 2016 przez Instytut Politologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Fundację Collegium Interethnicum i przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce, a pod honorowym patronatem Ministra Spraw Zagranicznych.

Przedstawiciele polskich NGO (m.in. Grzegorz Gruca z Polskiej Akcji Humanitarnej, Agnieszka Komorowska z Wschodnioeuropejskiego Centrum Demokratycznego, Joanna Kowalska ze Stowarzyszenia Gazet Lokalnych) byli nią zainteresowani szczególnie w kontekście współpracy administracji rządowej z sektorem pozarządowym. Dlatego  o to pytali obecne na konferencji: podsekretarz stanu ds. współpracy rozwojowej oraz polityki afrykańskiej i bliskowschodniej, Joannę Wronecką oraz dyrektor Departamentu Współpracy Rozwojowej MSZ, Zuzannę Kierzkowską. Uzyskali zapewnienie o chęci współdziałania i zaproszenie na spotkanie w Ministerstwie.

Obawy o nową jakość współpracy mogą być zasadne tak w ramach nowych priorytetów na lata 2016-2020 (wieloletni program przygotowany był jeszcze przez poprzedni rząd, zmiany w nim wymagają zgody Rady Ministrów, co w przypadku większości w Sejmie nie jest żadnym problemem), jak i zachwiania dotychczas wypracowanych relacji, choć i te pozostawiały wiele do życzenia, o czym już można było poczytać na www.ngo.pl (Razem dla świata, osobno dla siebie? MSZ a organizacje).

Teraz dodatkowe napięcie wywołują także wyrażane głośno  obawy przedstawicieli opozycji, że społeczeństwo i swobody obywatelskie, które są ogromną wartością Polski, zostaną poddane atakowi nowych władz.

Nawet jeśli tego typu słowa są rozgrywką polityczną, nie można pozostać wobec nich obojętnym, szczególnie jeśli cofniemy się do tego, co pytany o współpracę rozwojową mówił – jeszcze jako kandydat PiS na prezydenta – Andrzej Duda. Zaznaczył on, że Polska nie jest bogatym krajem i choć powinna udzielać pomocy rozwojowej, to nie może zapominać o szeregu własnych problemów koniecznych do rozwiązania.

To każe patrzeć dość sceptycznie na współpracę między rządem a organizacjami pozarządowymi w zakresie propagowania idei niesienia pomocy i budowania poczucia międzynarodowej solidarności. Należy wziąć pod uwagę  fakt, że NGO prowadzą nieustającą kampanię informacyjną o tym, że na tle innych krajów na świecie Polska jest stosunkowo bogata.

Polska pomoc rozwojowa – produkt eksportowy?

Od wejścia Polski do Unii Europejskiej (2004) polskie organizacje pozarządowe prowadziły w ramach Polish Aid (Polska Pomoc) szereg działań na rzecz rozwoju sektora pozarządowego, szczególnie w krajach Partnerstwa Wschodniego. Ich przykłady przedstawia poniższa tabela.

NGO	Kraj partnerski
Fundacja Aktywności Obywatelskiej	Gruzja
Fundacja Gajusz
Fundacja Instytut Studiów Strategicznych	Mołdawia (m.in. program stażowy dla mołdawskich pracowników NGO, wizyty studyjne dla aktywnych Mołdawian, demokratyzacja lokalnych NGO)
Centrum Współpracy Młodzieży
Fundacja Terra Humana
Fundacja Edukacja dla Demokracji
Stowarzyszenie Towarzystwo "Amicus"	Białoruś (m.in. przekazywanie polskich doświadczeń pozarządowych, kampania integracyjna dla przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego)
Lubelski Ośrodek Samopomocy
Europejski Dom Spotkań-Fundacja Nowy Staw
Biuro Solidarności z Demokratyczną Białorusią
Centrum Współpracy Młodzieży	Ukraina (m.in. wizyty studyjne, model wsparcia liderów organizacji pozarządowych, przekazywanie doświadczeń z współpracy NGO- samorząd lokalny, Szkoła Liderów Organizacji Pozarządowych, Giełda Młodzieżowych Inicjatyw Społecznych)
Fundacja Instytut Studiów Strategicznych
Fundacja Kultury Chrześcijańskiej "ARTOS"
Caritas Diecezji Warszawsko-Praskiej
Lubelski Ośrodek Samopomocy
Stowarzyszenie "Szkoła Liderów"
Fundacja Szczęśliwe Dzieciństwo
Elbląskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Pozarządowych	Ukraina i Białoruś - NGO w kontekście współpracy transgranicznej
Fundacja Aktywności Obywatelskiej	Armenia (wsparcie instytucjonalne NGO)

W obecnym stanie politycznym budzą się obawy zastrzeżenie może co do skuteczności zaangażowania polskiego sektora pozarządowego w przekazywanie doświadczeń pozarządowych, w tym budowania relacji z administracją samorządową i rządową. Idąca w świat informacja o dyskusyjnym stanie demokracji w Polsce może z czasem także podważyć rolę organizacji pozarządowych jako jednego z filarów polskiego państwa, a nawet ich wiarygodność jako organizacji o wysokim demokratycznym capacity. Jest to tym bardziej niepokojące, że NGO – w obawie przed możliwością nieuzyskania dofinansowania na projekty rozwojowe – mogą nie chcieć zabierać głosu w tej sprawie.

A szkoda, bo idee związane z aktywnością Polski w międzynarodowej współpracy na rzecz rozwoju (w tym szczególnie temat solidarności oraz demokracji) bliskie były prezydentowi Lechowi Kaczyńskiemu. Dał temu wyraz między innymi w swoim przemówieniu podczas 61. sesji ONZ w Nowym Jorku w 2006 roku. Trzeba o tym przypominać, szczególnie słysząc deklaracje premier Beaty Szydło (jak choćby podczas debaty w Parlamencie Europejskim w Strasburgu na temat stanu demokracji w Polsce) o bliskości jej poglądów z poglądami Lecha Kaczyńskiego.

W mojej opinii znaczącą rolę mogłaby odegrać tutaj Grupa Zagranica, często występująca w roli pośrednika w dialogu pomiędzy rządem a organizacjami pozarządowymi.

A jest o czym rozmawiać. I nie chodzi już nawet o to, że Polska ma teraz „złą prasę”, co zmniejsza jej „ciężar gatunkowy”, ale o to, że zaczyna budzić „wątpliwości i niepokój”. Jeśli wzbudzi je w krajach partnerskich polskiej pomocy, trudno będzie powrócić do pozycji Polski jako „pomostu między Wschodem a Zachodem, pośrednika w procesie demokratyzacji, który promuje zachodnie, demokratyczne wartości, ale jednocześnie rozumie te, którymi rządzi się Wschód. Obecny poziom debaty trudno będzie wytłumaczyć nawet „twórczym napięciem” (ang. creative tension) - hasłem, które zdaniem światowej klasy eksperta od badania wizerunku W. Olinsa, najlepiej oddaje klimat Polski jako kraju o wielu przeciwstawnych cechach. Upadnie także zbudowane na jego bazie kolejne hasło „Polska zasila”, bo trudno o pozytywny wydźwięk zasilania „świeżymi pomysłami, przeżyciami i zaangażowaniem”, patrząc na to, co dzieje się na ulicach największych miast w Polsce.

Katarzyna Zalas-Kamińska – doktorantka Zakładu Komunikowania Międzynarodowego w Instytucie Studiów Międzynarodowych na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Wrocławskiego. Interesuje się współpracą NGO – MSZ w pomocy rozwojowej w kontekście dyplomacji publicznej jako narzędzia polityki zagranicznej. W ramach pracy zawodowej zajmuje się promocją i mediacją.

Dowiedz się, co ciekawego wydarzyło się w III sektorze. Śledź wydarzenia ważne dla NGO, przeczytaj wiadomości dla organizacji pozarządowych.
Odwiedź wiadomosci.ngo.pl.