Publicystyka - ngo.pl

Szanowani
Parlamentarzyści,

Przez ostatnie
szesnaście lat dążyliśmy do zbudowania społeczeństwa obywatelskiego
w Polsce. Ustawodawstwo polskie daje duże możliwości rozwoju
organizacji pozarządowych, jednak nie jest ono jeszcze na tyle
spójne by nie prowadziło do sprzeczności i ograniczeń w
działaniu.

Uważamy, że należy
podjąć działania, by kontynuować zmiany sprzyjające uwalnianiu
aktywności społecznej, rozwojowi oddolnych inicjatyw obywatelskich,
tworzenia dobrych warunków dla funkcjonowania organizacji
społecznych działających dla dobra wspólnego.

Organizacje już raz, w 1998 roku przygotowały
“Memorandum w sprawie kompleksowego uregulowania prawnych warunków
funkcjonowania organizacji pozarządowych w Polsce”. Od tego czasu
wiele zmieniło się na lepsze. Wciąż jednak potrzebne są dalsze
zmiany, uproszczając i ujednolicając cały system. Stąd nasze
propozycje konkretnych regulacji, stanowiące próbę wypunktowania
tego, co naszym zdaniem najważniejsze dla funkcjonowania
organizacji pozarządowych w Polsce. Mamy świadomość, że zgłoszone
przez nas propozycje nie wyczerpują wszystkich istotnych kwestii.
Chcemy je wspólnie dopracować, jeżeli będzie do tego wola
wszystkich stron, parlamentarzystów, administracji rządowej i
samorządowej oraz organizacji pozarządowych.

• regulacji podatkowych związanych z działalnością organizacji pozarządowych, w tym:
  - aktualizacja zwolnień z zakresie podatku dochodowego od osób prawnych i doprowadzenie do spójności obowiązujących regulacji,
  - modyfikacja rozwiązań dotyczących zwolnień od podatku VAT,

• regulacji dotyczących darczyńców organizacji pozarządowych, w tym:
  - przyznania wszystkim podatnikom – osobom fizycznym pełnego prawa do odpisu 1%,
  - modyfikacji rozwiązań dotyczących podatku VAT w odniesieniu do darowizn i usług
  - świadczonych na rzecz organizacji,

• regulacji podatkowych dotyczących beneficjentów działań organizacji pozarządowych, w tym:
  - zmodyfikowania i doprecyzowania zwolnień w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych, w tym zwolnień związanych ze stypendiami przyznawanymi przez organizacje pozarządowe.
  

Równie ważne jest wprowadzenie
zmian i uaktualnienie wielu innych aktów prawnych: np. w Ustawie o zbiórkach publicznych, która pozbawiona aktów wykonawczych
szczegółowe regulacje zostawia w rękach urzędnika, czy w niedawno
znowelizowanej Ustawie o opłatach sądowych (już od 2 marca
br.!), wprowadzającej opłaty za czynności zwolnione z opłat w
innych ustawach (Ustawie o stowarzyszeniach czy też
Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie). Ustawę o kosztach sądowych wprowadzono
bez konsultacji z RDPP, co powinno być codzienna praktyką.

Ponadto, po pierwszym okresie
funkcjonowania Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, należałoby wyciągnąć wnioski, wynikające z
dotychczasowych doświadczeń. W tę ustawę, przełomową nie tylko z
punktu widzenia organizacji pozarządowych, ale także podatników,
którzy po raz pierwszy mogą decydować o przeznaczeniu części
należnego podatku, od początku wpisana była konieczność sprawdzenia
w praktyce przyjętych rozwiązań.



Wydaje się, że nadszedł właśnie czas na dokonanie podsumowania i
wprowadzenie niezbędnych modyfikacji, zwłaszcza w odniesieniu do
następujących zagadnień:

• definicji organizacji pozarządowej;
• zadań pożytku publicznego;
• kryteriów ubiegania się o status pożytku publicznego;
• obowiązków i praw organizacji pożytku publicznego;
• mechanizmu dokonywania odpisu 1%, tak by Urząd Skarbowy obliczał 1% naszego podatku i przekazywał automatycznie na organizacje posiadającą status pożytku publicznego po wpisaniu do PITu np. numeru NIP, REGON lub numer KRS organizacji na rzecz której chcemy przekazać środki;
• trybu zlecania i powierzania zadań publicznych organizacjom pozarządowym;
• pojęcia i kryteriów prowadzenia statutowej działalności odpłatnej;
• statusu i zakresu zadań Rady Działalności Pożytku Publicznego, a także kryteriów wyboru jej członków.

Nie mniej ważne
wydaje się zakończenie procesu tworzenia ram współpracy organizacji
pozarządowych z administracją publiczną centralnego szczebla oraz
wypracowanie mechanizmów takiej współpracy z parlamentem. Choć ta
kwestia wykracza zdecydowanie poza środowisko prawne, dotycząc w
dużym stopniu kultury sprawowania rządów i kontaktowania się z
różnymi grupami wyborców, zasadne wydaje się jednak oczekiwanie
stworzenia podstaw prawnych dla takiej współpracy, określających
jasno warunki i reguły jej podejmowania i prowadzenia.

W tym kontekście
niezwykle ważne wydaje się w pierwszej kolejności:

• wypracowanie mechanizmów i procedur konsultacji społecznych z udziałem m.in. organizacji pozarządowych i przyjęcie ich w formie odpowiednich regulacji prawnych (na przykład wprowadzenie instytucji tzw. wysłuchań obywatelskich w Sejmie i w poszczególnych ministerstwach oraz umożliwienie przedstawicielom organizacji pozarządowych udziału w posiedzeniach komisji sejmowych przy omawianiu projektów ustaw ich dotyczących);

• wyznaczenie osób w instytucjach centralnych odpowiedzialnych za dialog obywatelski.
  

W końcu, pilnego
uregulowania – nie tylko w sensie prawnym - wymagają kwestie
dostępu organizacji do środków publicznych a zwłaszcza:

• usunięcie problemów związanych z korzystaniem organizacji ze środków funduszy strukturalnych, skutkujących ograniczoną możliwością realizacji cennych projektów, w tym:
  - stworzenie możliwości korzystania z gwarantowanych, niskooprocentowanych kredytów dla organizacji
  - pozarządowych, realizujących projekty finansowane z funduszy strukturalnych
  - stworzenie jasnych, przejrzystych i jawnych kryteriów dotyczących kwalifikowalności kosztów,
  - uniemożliwienie żądania redukcji budżetów projektów w trakcie realizacji zadania, z powodów leżących po stronie instytucji wdrażających i nie mających żadnych merytorycznych uzasadnień, co miało miejsce np. w wypadku Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL).

• uruchomienie zapowiadanego od kwietnia 2005 roku Funduszu dla organizacji pozarządowych w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego EOG,
• utrzymanie priorytetów Sektorowego Programu Operacyjnego Społeczeństwo Obywatelskie na lata 2007-2013, umożliwiającego wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego przy aktywnym udziale organizacji pozarządowych,
• stworzenie centralnego systemu informacji o dostępnych dla organizacji środkach publicznych.
  

Chcąc rzeczywiście całościowo potraktować kwestie
związane z działalnością organizacji pozarządowych należałoby także
rozpocząć proces przygotowywania podstaw prawnych dla wprowadzenia
nowych mechanizmów, stymulujących i wspierających działalność tego
sektora takich jak: kapitały żelazne, uproszczone formy zarządzania
środkami przeznaczonym na cele społeczne (trust), odpis 1% od
podatku dochodowego od osób prawnych czy też odpisy od środków
uzyskiwanych z prywatyzacji majątku publicznego. Te rozwiązania,
znane i sprawdzone w innych krajach, dowiodły swojej skuteczności i
można mieć nadzieję, że i w polskich warunkach przyczyniłyby się do
rozwoju inicjatyw obywatelskich i społeczeństwa obywatelskiego.

Równie ważne
jest przestrzeganie elementarnych zasad, którymi powinniśmy się
kierować w tworzeniu społeczeństwa obywatelskiego (min.: zasada
pomocniczości, suwerenności, partnerstwa, efektywności, uczciwej
konkurencji i jawności).

W
poprzedniej kadencji, pojawił się nowy element konkurencji - ustawa
o sporcie kwalifikowanym, która ma narusza zasadę uczciwej
konkurencji i równego traktowania podmiotów. Dała ona klubom
sportowym (które także traktuje się jako organizacje pozarządowe)
nie lada przywilej. Na mocy tej ustawy podatnik pod pewnymi
warunkami może wesprzeć działalność klubu sportowego, uzyskując tym
samym możliwość skorzystania z 10% ulgi, którą można odliczyć od
dochodu. Rozwiązanie to (o czym pisaliśmy jeszcze przed uchwaleniem
tej ustawy) od początku wydawało się dość kontrowersyjne. Z punktu
widzenia organizacji pozarządowych najbardziej zastanawiające było
to, czy i jaki wpływ będzie ono miało na darowizny przekazywane na
rzecz organizacji prowadzących działalność pożytku publicznego.
Kilka dni temu doczekaliśmy się stanowiska Ministerstwa Finansów w
tej sprawie.

W piśmie podsekretarza stanu z dnia 9 stycznia 2006 r.
(nr PB-3/MD-8213-318/2005-43/2006) możemy przeczytać, że:

"Odliczenie wydatków na działalność klubów sportowych nie może być
uznane jako zwiększenie istniejącego limitu odliczenia darowizn na
rzecz organizacji prowadzących działalność w zakresie pożytku
publicznego w sferze zadań publicznych (10% i 6% odpowiednio w
podatku dochodowym od osób prawnych oraz w podatku dochodowym od
osób fizycznych), ponieważ odrębne odliczenie na działalność
niektórych klubów sportowych nie jest tożsame z zakresem odliczenia
darowizn na cele upowszechniania kultury fizycznej i sportu".

i
dalej:

"Nie jest dopuszczalne podwójne odliczenie tej samej kwoty, raz
jako odliczenia na podstawie art. 18 ust. 1 pkt ustawy o podatku
dochodowym od osób prawnych (art. 26 ust 1 pkt 9 ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych) i po raz drugi od podstawy
opodatkowania na podstawie art. 18c ustawy o podatku dochodowym od
osób prawnych (art. 26d ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych), ponieważ zmiana systemu opodatkowania wymagałaby
wprowadzenia przez ustawodawcę szczególnych uregulowań".

Co więcej, darowizn na działalność
klubu sportowego nie trzeba dokumentować w tak uciążliwy sposób,
jak to dzieje się z pieniędzmi przekazywanymi organizacjom
pozarządowym innego typu - zastosowanie mają tu reguły z Ordynacji
podatkowej.

Weźmy więc na przykład podatnika
będącego osobą fizyczną. On lub ona może przekazać darowiznę na
działalność klubu sportowego, mniej się namęczyć i odpisać 10% od
podstawy opodatkowania albo obdarować organizację innego typu,
przejść uciążliwą papierkową robotę i odliczyć 6%. Co wybierze? Na
wszelki wypadek być może już teraz organizacje nieprowadzące
jeszcze klubów sportowych powinny myśleć o założeniu kółek
piłkarskich, siatkarskich, pływackich itp., bo inaczej ich szanse w
konkurencji o pieniądze podatników będą co raz mniejsze.

Monika Falej
Przewodnicząca
Rady Organizacji Pozarządowych
Miasta Olsztyn