Publicystyka - ngo.pl

Światowa Organizacja Zdrowia definiuje „aktywne starzenie się” jako proces tworzenia optymalnych możliwości w zakresie zdrowia, uczestnictwa i bezpieczeństwa, w celu poprawy jakości życia ludzi w miarę, jak się starzeją. Z definicji tej wynika, że aktywność osób starszych należy wspierać przede wszystkim przez umożliwienie im starzenia się w dobrym zdrowiu i przy zachowaniu samodzielności. Można zatem zwiększać możliwości uczestnictwa osób starszych z jednej strony na rynku pracy, poprawiając warunki pracy, a z drugiej strony w życiu społecznym, zwalczając wykluczenie społeczne i umożliwiając działania wolontariackie. O aktywności osób starszych można mówić tylko wtedy, gdy zapewnione jest minimum bezpieczeństwa. Dlatego EKES wyraża przekonanie, że o wiele więcej mówiąca byłaby taka nazwa jak np. „Europejski Rok Aktywności, Zdrowia i Godności Osób Starszych”.

Komitet przyjmuje z zadowoleniem fakt, że Europejski Rok 2012 będzie tematem dalszych dyskusji zarówno w ramach warsztatów „Starzenie się w zdrowiu: wzmocnienie pozycji konsumentów z myślą o aktywnym starzeniu się”, jak i podczas „Trzeciego Forum Demograficznego”.

EKES przyjmuje także z zadowoleniem harmonogram, który jest przewidziany na trzy lata (2011 – początek 2014 r.). Dzięki dłuższemu okresowi prac będzie można lepiej uwzględnić te zagadnienia we wszystkich ważnych obszarach polityki.

Uwagi szczegółowe

Artykuł 1 „Przedmiot”

W publicznych dyskusjach na temat zmian demograficznych starzenie się społeczeństw od dawna postrzegane było jako obciążenie dla społeczeństwa w ogóle, a szczególnie dla systemów opieki społecznej i zdrowotnej. Ten negatywny punkt widzenia zaczyna się powoli zmieniać. W coraz większym stopniu zwraca się uwagę na potencjał osób w podeszłym wieku oraz na możliwości, których źródłem może być starzejące się społeczeństwo.

Jednak głównym warunkiem tego, aby korzyści, które niosą ze sobą zmiany demograficzne, zarówno dla starzejących się osób, jak i dla całego społeczeństwa, mogły w pełni się urzeczywistnić, jest możliwość starzenia się w zdrowiu i bezpieczeństwie. Tylko tak osoby te mogą aktywnie wykorzystać swój potencjał i wnosić swój wkład w duchu solidarności międzypokoleniowej.

Aby osiągnąć pozytywny rezultat Europejskiego Roku 2012, trzeba zharmonizować w całej UE znaczenie pojęć „starzenie się”, „aktywność”, „zdrowy” i „godny”. Dopiero wspólne, jednakowe rozumienie tych podstawowych kwestii umożliwi wdrożenie porównywalnych środków.

Artykuł 2 „Cele”

Określenie „aktywność” nie powinno być rozumiane tylko jako możliwość przedłużenia pracy zawodowej lub udziału w życiu społecznym poprzez działania wolontariackie. Musi w dużej mierze chodzić także o to, by zauważyć i docenić różnego rodzaju wkład, jaki osoby starsze wnoszą do społeczeństwa, oraz by zapobiegać wykluczeniu społecznemu. Wkład ten polega między innymi na wspieraniu młodszych członków rodziny pod względem finansowym lub społecznym, na opiece nad partnerem i przyjaciółmi, na kreatywności duchowej i artystycznej, na innowacyjności, dzieleniu się doświadczeniem i przekazywaniu wartości itp. Czynności te można do pewnego stopnia wykonywać także przy ograniczeniach zdrowotnych lub innych i jeśli są wykonywane w takich utrudnionych warunkach, należy tym bardziej docenić ich wartość.

W tym kontekście Komitet z zadowoleniem przyjmuje wymienione przez Komisję cele:

a) tworzenie korzystniejszych warunków pracy dla starszych pracowników;

b) wspieranie aktywnego udziału w społeczeństwie;

c) zachęcanie do starzenia się w zdrowiu.

Uważa jednak, że wśród tych celów powinno znaleźć się także starzenie się w godności i poczuciu bezpieczeństwa.

EKES uważa także, że zaplanowane środki, jakie należy podjąć dla realizacji tych celów, są odpowiednie. Wskazane jest, by w sposób przemyślany następowały po sobie w odpowiednim czasie:

-         „podnoszenie świadomości”,

-         „stymulowanie współpracy i sprzyjanie synergii między państwami członkowskimi”,

-         „tworzenie ram podejmowania zobowiązań i konkretnych środków”.

Artykuł 3 „Środki”

Komitet uważa sformułowane środki za trafne. Są one jednak określone zbyt ogólnie, przypominają hasła używane w przypadku poprzednich Europejskich Lat i pasują do wszelkich możliwych kampanii. Muszą one zyskać wymiar bliski obywatelom, a nie pozostać tylko sprawą ekspertów. Niektóre z propozycji wyłonionych w trakcie poprzedzającej wniosek konsultacji mogłyby zapewnić większe oddziaływanie na opinię publiczną.

Aby umożliwić osobom starszym dłuższą aktywność zawodową, konieczne są daleko idące środki i ulepszenia.

Ułatwieniu, a jednocześnie docenieniu przejawiającego się w różnorodnych formach dobrowolnego i nieodpłatnego zaangażowania osób starszych na rzecz ogółu społeczeństwa i młodszych pokoleń służyłoby określenie ogólnounijnego statusu wolontariatu, zharmonizowanie tej idei, uznawanie i podnoszenie kwalifikacji wolontariuszy oraz stworzenie warunków ramowych tej „pracy”, aby nie wpływała ona niekorzystnie na szanse osób młodszych na rynku pracy.

Aby utrzymać potencjał osób starszych do pozostania aktywnym, trzeba wzmocnić profilaktykę, promocję zdrowia i edukację zdrowotną we wszystkich grupach wiekowych.

Należy dążyć do otwarcia formalnego systemu nauczania dla osób starszych, by sprzyjać ich dalszemu kształceniu się i włączeniu społecznemu. Powinno to oznaczać także zapewnienie osobom starszym ze wszystkich grup społecznych dostępu do nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK), np. w ramach programu „Komfortowe funkcjonowanie osób starszych w społeczeństwie informacyjnym”.

Należy wziąć pod uwagę, że zmiany demograficzne mogą przynieść także korzyści. Dotyczy to m.in. nowych możliwości rozwoju zawodowego i miejsc pracy w dziedzinach związanych ze świadczeniem opieki, koordynacją różnych branż, doradztwem politycznym itp. Nowa grupa konsumentów, jaką tworzą osoby starsze, to kolejna szansa rozwoju dla gospodarki, np. w takich dziedzinach jak „projektowanie dla wszystkich”, życie wspierane przez otoczenie (AAL – Ambient Assisted Living) oraz doradztwo w sprawach konsumenckich. Trzeba ponadto wzmacniać pozycję konsumentów oraz ich prawa.

Podejmując działania we wszystkich wymienionych dziedzinach, należy przyjąć podejście egalitarne, w równym stopniu skierowane do wszystkich grup społeczeństwa: kobiet i mężczyzn, zdrowych i niepełnosprawnych, imigrantów i tubylców. Szczególną uwagę trzeba poświęcić osobom żyjącym w ubóstwie.

Aby zrealizować cele w proponowanych dziedzinach, konieczne są różne strategie i działania:

Ciągłe działania na rzecz podnoszenia świadomości co do potencjału osób starszych, na rzecz ich docenienia oraz zmotywowania ich do czynnego udziału obywatelskiego na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym. Obejmuje to także kampanie w mediach służące upowszechnianiu nowego podejścia do starzenia się.

Wspieranie projektów europejskich, takich jak „Transage”, europejska sieć „LILL” (Learning in Later Life) w celu umożliwienia nawiązywania kontaktów i wymiany doświadczeń między osobami starszymi z różnych krajów Europy i podnoszenia świadomości znaczenia uczenia się przez całe życie (w tym także Learning for a long life).

Wspieranie projektów na rzecz zbliżania pokoleń, np. tworzenia sieci i ośrodków, w których uczestniczą osoby młodsze i starsze, spotkań grup dyskusyjnych, europejskich międzypokoleniowych festiwali filmowych itp., aby tworzyć coraz więcej możliwości uczenia się od siebie wzajemnie i przeciwdziałać izolacji osób starszych.

Istotne znaczenie ma w tym kontekście uwzględnianie różnic regionalnych i lokalnych. Działania na szczeblu lokalnym okazały się tu szczególnie skuteczne.

Artykuł 4 „Koordynowanie działań z państwami członkowskimi”

Aby zapewnić właściwą koordynację działań na poziomie krajowym, niezbędnie konieczne jest, by krajowi koordynatorzy zostali powołani w odpowiednim czasie (najpóźniej do marca 2011 r.). Każde państwo członkowskie powinno zadbać o to, by krajowa jednostka koordynująca zaprosiła do udziału szeroką reprezentację zainteresowanych stron szczebla krajowego, regionalnego i lokalnego, uwzględniając przy tym także mniejsze organizacje i podmioty oraz informując je o możliwościach i procedurach dotyczących składania wniosków i o dostępnym finansowaniu.

Artykuł 5 „Koordynacja na poziomie Unii”

EKES akceptuje działania w zakresie koordynacji na poziomie Unii, które wymienia Komisja. Wyraża jednak zaniepokojenie z powodu braku w przedstawionym przez Komisję wniosku widocznej koordynacji pomiędzy poszczególnymi dyrekcjami generalnymi oraz na szczeblu UE. Koordynacja prowadzona przez odpowiedzialną jednostkę centralną, jest niezbędna, by inicjatywa miała odpowiednią siłę oddziaływania i przyniosła trwałe efekty.

EKES uważa, że ponadto potrzebne są następujące środki:

Utworzenie „europejskiego sojuszu na rzecz aktywności osób starszych”, na wzór „europejskiego sojuszu na rzecz rodzin”, co zapewni uwzględnienie kwestii „aktywnego, zdrowego i godnego starzenia się” we wszystkich obszarach polityki oraz koordynację działań po 2012 r.

Zaplanowanie w budżecie środków na realizację wymienionych działań. EKES uważa, że finansowanie ich w ramach istniejących funduszy i programów będzie trudne i może nie być wystarczające. Na Europejski Rok Wolontariatu (2011) przeznaczono 6 mln EUR, a na Europejski Rok Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym (2010) 17 mln EUR. Europejski Rok 2012 także musi dysponować wystarczającym budżetem. Biorąc pod uwagę kryzys gospodarczy, EKES zgadza się, że należy w pełni wykorzystać środki w ramach istniejących programów. W takim przypadku trzeba jednak jasno wyłożyć, w jakiej wysokości i na jakie projekty będą przeznaczone środki z proponowanych funduszy i programów oraz jak będą one koordynowane.

EKES jest gotowy odegrać w roku 2012 ważną rolę. Można utworzyć centrum monitorowania, którego zadaniem byłaby ocena sytuacji na szczeblu europejskim i krajowym, a tym samym także wspieranie proponowanego „europejskiego sojuszu na rzecz aktywności osób starszych”. Wskazane byłoby także zorganizowanie konferencji na temat najważniejszych zagadnień, którym poświęcony jest Europejski Rok, a następnie uwzględnienie jej wniosków w opinii z inicjatywy własnej.

Artykuł 6 „Spójność i komplementarność”

Podejmując działania na rzecz aktywności osób starszych i godnego starzenia się w zdrowiu, trzeba korzystać z doświadczeń poprzednich Europejskich Lat 2010 i 2011 i rozpatrywać te zagadnienia w takim właśnie szerszym kontekście. Zarówno bowiem walka z ubóstwem, jak i wspieranie wolontariatu, mają bezpośredni związek z aktywnym, zdrowym i godnym starzeniem się.

Artykuł 7 „Ocena”

Komitet zdecydowanie przyjmuje z zadowoleniem planowane opracowanie, najpóźniej na początku 2014 r., sprawozdania w sprawie oceny Europejskiego Roku. W związku z tym – tak jak zresztą i w przypadku innych programów – trzeba opracować procedury przewidujące zakończenie wdrażania środków, które okazały się nieskuteczne.