Publicystyka - ngo.pl

Komitet odnotowuje, że większość konsumentów
najczęściej pije alkohol w sposób odpowiedzialny, wyraża jednak
zaniepokojenie faktem, że 55 milionów dorosłych osób w UE (15%
dorosłej populacji) regularnie spożywa alkohol w szkodliwych
ilościach. Ocenia się, że z powodu szkodliwego spożywania alkoholu
w UE ginie rocznie średnio 195 tysięcy osób – na skutek wypadków,
chorób wątroby, raka itd. Spożywanie alkoholu w szkodliwy sposób to
trzecia w kolejności przyczyna przedwczesnych zgonów i chorób w
UE.

Takie zachowania mają również wpływ na
gospodarkę ze względu na wzrost kosztów opieki zdrowotnej, kosztów
społecznych oraz zmniejszenie wydajności. Szkody dla gospodarki UE
związane z alkoholem zostały ocenione na 125 miliardów euro w roku
2003, co odpowiada 1.3% PKB, włączając w to przestępczość, wypadki
drogowe, problemy zdrowotne, przedwczesne zgony, leczenie i
profilaktykę.

Unia Europejska jest uprawniona do zajmowania
się problemami dotyczącymi zdrowia publicznego w związku ze
szkodliwymi skutkami spożywania alkoholu i spoczywa na niej
odpowiedzialność w tej dziedzinie. Art. 152, ust. 1 Traktatu
stanowi, że „przy określaniu i urzeczywistnianiu wszystkich polityk
i działań Wspólnoty zapewnia się wysoki poziom ochrony zdrowia
ludzkiego”. Dalej stwierdza, że „działanie Wspólnoty, które
uzupełnia polityki krajowe, nakierowane jest na poprawę zdrowia
publicznego, zapobieganie chorobom i dolegliwościom ludzkim oraz
usuwanie źródeł zagrożeń dla zdrowia ludzkiego”.

We wnioskach z posiedzenia w dniu 5 czerwca
2001 r. Rada Europejska wezwała Komisję do wysunięcia propozycji
dotyczących kompleksowej strategii wspólnotowej mającej na celu
ograniczenie szkód spowodowanych spożyciem alkoholu, która byłaby
uzupełnieniem strategii krajowych. W odpowiedzi Komisja
przygotowała komunikat „Strategia UE w zakresie wspierania państw
członkowskich w ograniczaniu szkodliwych skutków spożywania
alkoholu”. EKES przyjmuje ten komunikat z zadowoleniem, Komitet
wyraża ubolewanie, że komunikat KE odbiega znacznie od
„kompleksowej strategii” postulowanej w konkluzjach Rady. Rada
wezwała Komisję do zaproponowania działań wspólnotowych we
wszystkich odnośnych dziedzinach polityki, aby zapewnić wysoki
poziom ochrony zdrowia. Te dziedziny polityki obejmowały
zagadnienia akcyzy, transportu, reklamy, marketingu, sponsorowania,
ochrony konsumenta i badań, przy jednoczesnym respektowaniu zakresu
kompetencji państw członkowskich.

W zakresie spożycia alkoholu i związanych z tym
szkód istnieją znaczne różnice pomiędzy poszczególnymi krajami, tak
pod względem ilościowym, jak i co do sposobu występowania samego
zjawiska, a także z punktu widzenia zagrożenia zdrowotnego i
społecznego. Biorąc to pod uwagę, EKES uważa, że „działania
wspólnotowe” podejmowane „przy respektowaniu zakresu kompetencji
państw członkowskich” należy rozumieć raczej jako „wspólne
wytyczne” opierające się na wspólnych koncepcjach zmniejszenia
wszelkiego rodzaju szkód związanym ze spożyciem alkoholu. W
zakresie takich wspólnych wytycznych każde państwo członkowskie
określi swoje metody, technikę i intensywność prowadzonych
działań.

Komitet z zadowoleniem przyjmuje stwierdzenie,
że spożywanie alkoholu w sposób szkodliwy i niebezpieczny ma
decydujący wpływ na zdrowie i jest jedną z głównych przyczyn złego
stanu zdrowia i wczesnych zgonów w UE.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wyraża
ubolewanie, że Komisja w żadnym fragmencie swojego komunikatu nie
stwierdza, iż jedną z przyczyn tak wysokiej szkodliwości alkoholu
jest fakt, że w przypadku nadużywania jest on substancją
psychoaktywną, toksyczną i działającą na niektórych
uzależniająco.

EKES z zadowoleniem przyjmuje jednak
stwierdzenie, że spożywanie alkoholu w sposób szkodliwy i
niebezpieczny ma negatywny wpływ nie tylko na samą osobę pijącą,
ale także na jego otoczenie, zwłaszcza w kontekście wypadków,
obrażeń oraz przemocy. Komitet przypomina, że najbardziej narażoną
i wrażliwą grupą są dzieci, a następnie osoby mające trudności z
nauką, zdrowiem psychicznym oraz osoby uzależnione od alkoholu i
narkotyków. W tym kontekście EKES pragnie także szczególnie
zaakcentować powiązanie zjawiska przemocy domowej z nadmiernym
spożywaniem alkoholu. Wprawdzie przemoc domowa może występować tam,
gdzie problem alkoholu nie istnieje, jednak spożywanie znacznych
ilości alkoholu w przypadku niektórych osób w pewnych
okolicznościach sprzyja przemocy.

Chociaż w różnych krajach w Europie występują
różnice w kulturze spożycia alkoholu, można zaobserwować
podobieństwa tych zachowań wśród dorosłych w młodym wieku i dzieci.
Komitet jest zaniepokojony wzrostem spożycia alkoholu w szkodliwy i
niebezpieczny sposób wśród młodych ludzi i dzieci w wielu państwach
członkowskich w ostatnich latach, w szczególności zaś wzrostem
zachowań takich jak jednorazowe spożywanie alkoholu w nadmiernych
ilościach. Społeczna akceptacja stylu życia, w którym alkohol jest
stale obecny, zachęca do takich szkodliwych wzorców zachowań.

Strategia wyraźnie zwraca uwagę na traktatowe
kompetencje UE dotyczące uzupełniania krajowych strategii mających
na celu ochronę zdrowia publicznego. Uwzględnia również fakt, że
Europejski Trybunał Sprawiedliwości wielokrotnie potwierdzał, iż
zmniejszenie szkodliwych skutków spożycia alkoholu jest ważnym
celem związanym ze zdrowiem publicznym, przy użyciu środków
uznanych za stosowne i przy poszanowaniu zasady pomocniczości. W
świetle tego Komitet oczekiwał, że Komisja przeprowadzi bardziej
dogłębną i przejrzystą analizę wszystkich odnośnych obszarów
polityki UE.

W ocenie oddziaływania przeprowadzonej przez
Komisję wskazano istotnie wszystkie znaczące obszary polityki i
trudności, jakie napotkały niektóre państwa członkowskie przy
realizacji swoich krajowych strategii zdrowia publicznego
związanych z alkoholem z powodu działań transgranicznych, takich
jak prywatny import i transgraniczna działalność reklamowa.
Niemniej w ramach strategii dotyczącej alkoholu nie wysunięto
żadnej propozycji rozwiązania tego problemu.

Tematy priorytetowe

Komitet wyraża ubolewanie, że odnośnie czterech
z pięciu obszarów priorytetowych komunikat nie zawiera konkretnych,
mierzalnych celów i horyzontów czasowych.

Ochrona dzieci

Dzieci są szczególnie narażone na zagrożenia
wynikające ze spożycia alkoholu. Ocenia się, że 5 do 9 mln dzieci
jest narażonych na negatywne skutki spożywania alkoholu w
rodzinach, że pod wpływem alkoholu dokonuje się 16% przypadków
maltretowania i zaniedbywania dzieci i że jest on przyczyną ok. 60
tys. urodzeń dzieci z niedowagą rocznie.

Komitet uznaje, że narażenie dzieci na
szkodliwe skutki spożycia alkoholu może w ich wypadku pociągnąć za
sobą poważne negatywne konsekwencje, takie jak zaniedbanie,
ubóstwo, wykluczenie społeczne, wykorzystywanie i przemoc, co może
wpłynąć na ich zdrowie, wykształcenie i ogólną sytuację – zarówno
teraz, jak i w przyszłości.

Komitet wzywa do włączenia ochrony dzieci przed
szkodliwymi skutkami spożycia alkoholu w szczegółowe cele
zaproponowanej strategii UE na rzecz praw dziecka przy ustalaniu
priorytetów i w procesie konsultacji.

Komitet zaleca, aby w strategii UE dotyczącej
alkoholu przyjąć definicję dziecka jako każdej osoby w wieku
poniżej osiemnastu lat zgodnie z Konwencją praw dziecka Narodów
Zjednoczonych i z komunikatem „W kierunku strategii UE na rzecz
praw dziecka”.

Biorąc pod uwagę wyniki badań potwierdzających
rolę wspólnotowych działań mobilizujących w zmniejszaniu
szkodliwości spożywania alkoholu wśród osób nieletnich, Komitet
wzywa Komisję do wspierania działań podejmowanych przez lokalne
społeczności. Skuteczne działania tych społeczności łączyłyby
lokalne strategie i wzorce, przy wsparciu systemu kształcenia i
kampanii informacyjnych, i uczestniczyłyby w nich wszystkie
zainteresowane strony.

Zgodnie z zaleceniem Rady UE państwa
członkowskie są wzywane do stworzenia skutecznych mechanizmów w
dziedzinie promowania, marketingu i handlu detalicznego w celu
zagwarantowania, że produkty alkoholowe nie są wytwarzane lub
promowane z myślą o dzieciach i młodzieży jako odbiorcach. EKES
pragnie w tym względzie zwrócić uwagę na obserwowaną obecnie wśród
nastolatków w całej Europie modę na picie tzw. alkopopów (tj.
niskoprocentowych napojów alkoholowych).

Rosnąca tendencja jednorazowego spożywania
alkoholu w nadmiernych ilościach i wczesna inicjacja alkoholowa
wśród dzieci w wielu państwach członkowskich może wskazywać, że
obecne strategie nie przynoszą pożądanego efektu.

Komitet wzywa do tego, aby w celu ochrony
młodzieży państwa członkowskie mogły zachować swobodę stosowania
środków fiskalnych, w odpowiedzi na problemy wynikające ze
spożywania specyficznych napojów alkoholowych szczególnie
atrakcyjnych dla młodych ludzi, takich jak „alkopopy”.

Zmniejszanie liczby wypadków drogowych związanych ze spożyciem alkoholu

Komitet przyjmuje z zadowoleniem szczegółowy
cel zmniejszenia liczby wypadków drogowych – chodzi o zmniejszenie
o połowę liczby ofiar śmiertelnych w wypadkach drogowych w Europie,
z 50 do 25 tys. w ciągu dziesięciu lat (2000-2010). Wypadki
spowodowane przez pijanych użytkowników dróg mogą też skutkować
długotrwałym kalectwem.

Komitet zgadza się, że egzekwowanie częstego i
systematycznego losowego badania kierowców na obecność alkoholu w
wydychanym powietrzu jest znacznie skuteczniejsze, jeśli chodzi o
zmniejszenie liczby wypadków drogowych na skutek spożycia alkoholu
oraz że kampanie uświadamiające i edukacyjne to działanie
wspomagające, które jednak nie przyniosło oczekiwanych rezultatów w
postaci zmniejszenia liczby śmiertelnych ofiar wypadków drogowych.
Komitet radzi, by zgodnie z unijnymi zaleceniami dotyczącymi
bezpieczeństwa drogowego wprowadzić dopuszczalny poziom alkoholu we
krwi równy 0.5mg/ml lub niższy oraz obniżyć dopuszczalny limit dla
początkujących oraz zawodowych kierowców. Bardziej surowemu prawu w
zakresie poziomu stężenia alkoholu we krwi muszą towarzyszyć
skuteczny monitoring i egzekwowanie przepisów.

Zapobieganie szkodliwym skutkom spożywania alkoholu wśród dorosłych i w miejscu pracy

Komitet wzywa Komisję, by zajęła się skutkami
gospodarczymi szkód wynikających ze spożywania alkoholu. Te
negatywne skutki są sprzeczne z celami strategii lizbońskiej i
oddziałują na miejsca pracy, społeczeństwo oraz na gospodarkę.

Komitet uznaje, że potrzebne są skuteczne
przepisy dotyczące dostępności, dystrybucji i promowania alkoholu,
np. godzin otwarcia, akcji takich jak „dwa napoje za cenę jednego”
i ograniczeń wiekowych. Komitet uważa, że samoregulacja nie jest
właściwa.

Spożywanie alkoholu w miejscu pracy może
zaszkodzić nie tylko samej osobie pijącej, ale także osobom
trzecim. Dlatego w ramach regulacji w zakresie zdrowia i
bezpieczeństwa pracy także tam należy podjąć problem szkodliwych
skutków spożywania alkoholu, co jest przede wszystkim zadaniem
pracodawcy.

Komitet wzywa pracodawców, związki zawodowe,
władze lokalne oraz związane z tym zagadnieniem organizacje do
bardziej poważnego potraktowania tego problemu i do współpracy na
rzecz ograniczenia szkód w miejscu pracy spowodowanych spożyciem
alkoholu. W państwach członkowskich można wskazać przykłady ścisłej
i długoterminowej współpracy partnerów społecznych na rzecz
wyeliminowania alkoholu ze środowiska pracy.

Informacja, kształcenie i zwiększanie świadomości

Komitet z zadowoleniem przyjmuje uznanie przez
Komisję, że jednym z najważniejszych zadań kształcenia i
informowania jest zapewnianie wsparcia społeczeństwa dla realizacji
skutecznych działań. Drugim zadaniem, co przyznaje się w
komunikacie, jest zapewnienie rzetelnych i odpowiednich informacji
na temat zagrożeń dla zdrowia i konsekwencji spożycia alkoholu w
sposób szkodliwy i niebezpieczny.

Komitet podkreśla, że kształcenie i inicjatywy
podnoszące świadomość powinny być częścią całościowej
skoordynowanej strategii. Edukacja w tym zakresie nie może
koncentrować się jedynie na młodych ludziach, lecz powinna opierać
się na uznaniu faktu, iż spożywanie alkoholu w sposób szkodliwy
występuje we wszystkich grupach wiekowych.

Komitet przyjmuje z zadowoleniem utworzenie
przez Komisję i utrzymywanie wspólnej bazy danych, mającej na celu
opracowanie standardowych definicji dotyczących spożycia alkoholu i
jego szkodliwych skutków, przy uwzględnieniu różnic pomiędzy
płciami, grupami wiekowymi i klasami społecznymi. Komitet popiera
także ocenę oddziaływania strategii w sprawie alkoholu i inicjatyw
przedstawionych w komunikacie. EKES nawołuje do opracowania szeregu
mierzalnych wskaźników, dzięki którym można by określić postęp w
ograniczaniu szkodliwych skutków spożywania alkoholu w Europie.

Biorąc pod uwagę fakt, że Komisja,
przygotowując się do opracowania tej strategii UE, zleciła
sporządzenie kompleksowego i aktualnego raportu zawierającego dane
naukowe na temat skutecznych sposobów zmniejszania szkodliwych
skutków spożycia alkoholu, zdziwienie budzi okoliczność, że dane te
nie zostały uwzględnione w strategii.

Komitet zauważa, że przy planowaniu działań
wdrażanych przez państwa członkowskie Komisja pominęła dwie
skuteczne strategie. Chodzi tu o politykę cenową opartą na wysokiej
akcyzie na alkohol i uregulowanie kwestii wprowadzania alkoholu do
obrotu na drodze legislacyjnej, stosowane z powodzeniem przez
niektóre państwa członkowskie w celu ograniczenia szkodliwych
skutków spożycia alkoholu.

Koordynacja działań na poziomie UE

Komitet wzywa Komisję, aby, uznając swoje
zobowiązania traktatowe, przejęła wiodącą rolę w tej dziedzinie,
udzielając państwom członkowskim aktywnego wsparcia w ich wysiłkach
na rzecz zapewnienia wysokiego poziomu opieki zdrowotnej poprzez
ograniczenie szkodliwych skutków spożycia alkoholu oraz na rzecz
uzupełnienia strategii krajowych działaniami wspólnotowymi. Komitet
z zadowoleniem przyjmuje zaangażowanie Komisji w szerzenie
najlepszych wzorców wśród państw członkowskich i w zwiększenie
spójności między strategiami UE, które mają wpływ na szkodliwe
skutki spożycia alkoholu.

EKES z zadowoleniem przyjmuje utworzenie forum
ds. alkoholu i zdrowia, które, jeśli będzie działać zgodnie z
opisem w komunikacie Komisji, może stanowić użyteczną platformę
dialogu między wszystkimi zainteresowanymi stronami oraz prowadzić
do konkretnych działań zmierzających do zmniejszania szkód
związanych ze spożyciem alkoholu.