Organizacje pozarządowe mogą pobierać za swoje usługi opłaty. Mogą to robić nie prowadząc działalności gospodarczej. Od 15 lat umożliwiają im to przepisy ustawy o działalności pożytku publicznego.
Piętnastolecie uchwalenia ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie świętujemy w PORADNIK.NGO.PL, przypominając 15 rzeczy, które mamy dzięki ustawie. W czwartym odcinku cyklu opisujemy odpłatną działalność pożytku. Dlaczego twórcom ustawy zależało na jej wprowadzeniu?
Dla wprowadzenia działalności odpłatnej potrzebne było zdefiniowanie pożytku publicznego oraz sfery zadań publicznych, co opisaliśmy w poprzednim odcinku cyklu. Pozwoliło to sprecyzować, jakie rodzaje działalności może prowadzić organizacja pozarządowa.
Działalność pożytku publicznego nie jest, z zastrzeżeniem art. 9 ust. 1, działalnością gospodarczą, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, i może być prowadzona jako działalność nieodpłatna lub jako działalność odpłatna.
Rozgraniczenie działalności
Przed wejściem w życie przepisów ustawy o działalności pożytku organizacje pozarządowe prowadziły działalność nieodpłatną lub działalność gospodarczą. Nie było nic pomiędzy działalnością nieodpłatną a gospodarczą. To stawiało NGO w trudnej sytuacji.
Działalność ODPŁATNA umiejscowiona została pomiędzy nieodpłatną i gospodarczą, stwarzając bardziej komfortowe warunki dla NGO. Powstał bufor odsuwający nie zawsze pożądaną działalności gospodarczą na bezpieczniejszą odległość od aktywności non-profit.
Projektowana ustawa wprowadza – od dawna postulowany w Polsce i znany w wielu krajach – podział działalności organizacji pozarządowych na statutową nieodpłatną, statutową odpłatną i gospodarczą, przy wprowadzeniu precyzyjnych kryteriów rozdziału działalności statutowej odpłatnej i działalności gospodarczej (art. 6 i nast. projektu).
Nowy podział jest niezbędny ze względu na dotychczasowe traktowanie działalności statutowej jako nieodpłatnej, co powodowało praktyczne kwalifikowanie każdej działalności odpłatnej (nawet, gdy finansowanie takiej działalności następowało w drodze dotacji budżetowych) jako działalności gospodarczej.
(fragment uzasadnienia do projektu z 2002 r.)
Podział w księgowości i inne warunki
Prowadzenie odpłatnej działalności pożytku oznacza spełnianie określonych warunków. Jednym z podstawowych jest księgowe rozgraniczenie tej działalności od pozostałych. Wymaga się także opisania zakresu działalności w statucie lub innym akcie wewnętrznym. Mówi o tym artykuł 10 ustawy o pożytku.
Poprzedzający go artykuł 9 kreśli granice między działalnością odpłatną a działalnością gospodarczą. Wskazuje na fundamentalną zasadę zabraniającą zysku z działalności odpłatnej – „wynagrodzenie” pobierane przez NGO w ramach działalności odpłatnej nie może przekroczyć jej kosztów.
Do czego organizacje pozarządowe wykorzystują odpłatną działalność
Co zyskuje NGO dzięki działalności odpłatnej? Środki. Mało jest organizacji, którym środków zbywa. Nie są to (nie mogą) być środki zbyt duże. Ich wielkość dyktuje opisana wyżej zasada niezyskowności. Ale małe środki – małe opłaty lub (jak je nazywa ustawa) „wynagrodzenie” – dobrze korespondują z charakterem działań organizacji, które są przecież non-profit.
NGO robi więc szkolenie. Za udział przewiduje drobną opłatę. Dla uczestnika szkolenia może to być dodatkowa mobilizacja, żeby na szkolenie przyjść – jednocześnie kwota nie wymaga od niego wyrzeczeń. Dla NGO będą to dodatkowe środki – nawet niewielkie są dla organizacji cenne.
Ale dlaczego to wszystko nie mogłoby się dziać w ramach zarejestrowanej działalności gospodarczej? Tu powodów może być wiele: od ideowych do organizacyjnych. Warto jednak skupić się na jednym. Opłaty uzyskiwane przez organizacje pozarządowe w ramach odpłatnej działalności pożytku mogą być wkładem własnym do projektów finansowanych ze środków publicznych – działalności gospodarczej, nawet prowadzonej przez NGO, ze środkami publicznymi nie da się (nie można) połączyć. Ustawa o działalności pożytku stworzyła więc dodatkowy mechanizm finansowania działań społecznych, możliwy do wykorzystania przy realizacji zadań finansowanych przez administrację.
Sprzedaż przedmiotów darowizn
Na co można sobie pozwolić w ramach odpłatnej działalności pożytku? Między innymi na sprzedaż przedmiotów darowizn.
Organizacje pozarządowe nierzadko obdarzane są dobrami, których nie potrzebują wcale, albo nie potrzebują w danej chwili. Takie rzeczy mogą jednak przynieść organizacji pożytek i czyjś szlachetny gest nie idzie na marne – wystarczy je sprzedać! Jednak daru nie da się „zaplanować”. Zwykle pojawia się bez uprzedzenia. I nie wiadomo, kiedy pojawi się kolejny.
Kiedy NGO nie miały alternatywy w postaci działalności odpłatnej, najbezpieczniejszym sposobem na legalną sprzedaż darowanej rzeczy była rejestracja działalności gospodarczej. Jednak przy nieprzewidywalności takich darowizn nie zawsze miało to sens. Przepisy ustawy o działalności pożytku publicznego – regulacje artykułu 8 – wprost wskazały, jak racjonalnie i legalnie traktować sprzedaż przedmiotów darowizn.
Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.
Źródło: inf. własna (poradnik.ngo.pl)
