Publicystyka - ngo.pl

Spotkania odbyły się we wszystkich 16 regionach. Do tej pory wzięło w nich udział łącznie około 500 osób - od kilkunastu do około pięćdziesięciu osób na seminarium. Pierwsze było Mazowsze, zaś ostatnia - Opolszczyzna. Najliczniej stawiły się organizacje z Podlasia na spotkaniu w środku wakacji, 28 lipca. Seminaria odbywały się w ramach projektu „Jawnie, Przejrzyście, Odpowiedzialnie. Standardy w organizacjach pozarządowych”, realizowanego przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (FRSO), Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich (SLLGO) oraz Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych (OFOP).

Dyskusja na temat potrzeby – bądź jej braku – rzeczywistego funkcjonowaniu w środowisku pozarządowym swoistego kodeksu etycznego jest od lat podnoszona zarówno przez samych działaczy, jak i partnerów z innych sektorów, bądź pojawia się w dyskusjach publicznych. Powraca jak mantra corocznie podczas dyskusji dotyczących mechanizmu 1%.

Celem spotkań wojewódzkich była prezentacja i zachęta do przyjmowania przez organizacje znowelizowanej Karty Zasad Działania Organizacji Pozarządowych.

Obecnie na Kartę składa się dziesięć zasad:

• dobro wspólne,
• legalizm,
• niezależność,
• jawność,
• odpowiedzialność,
• rzetelność,
• rozliczalność,
• partnerstwo,
• podział władz,
• unikanie konfliktu interesów.

Większość z nich to przeformułowane zapisy Karty z 1996 r.[1] Wszystkie zasady otrzymały jasne definicje, które podczas spotkań w regionach są przekuwane na konkrety z życia codziennego organizacji.

Posłużmy się przykładem zasady NIEZALEZNOŚCI. Oznacza ona, że: organizacje pozarządowe są samorządne i niezależne. Zasady ich działalności określają wewnętrzne mechanizmy samoregulacji, tak na poziomie poszczególnych organizacji, jak i branż. Niezależność – zarówno od źródeł finansowania, jak i politycznych ośrodków władzy – jest podstawowym wyzwaniem organizacji [2]. Podczas spotkań w regionach dyskusja na temat tej zasady toczyła się wokół pytań typu:

• Czy organizacja analizuje wpływ poszczególnych źródeł finansowania na jej merytoryczną i organizacyjną niezależność?
• Jaki jest procentowy udział środków z największego źródła?
• Jaki jest procentowy udział źródeł innych niż instytucjonalne (darowizny, zbiórki publiczne, 1% podatku, działalność gospodarcza lub odpłatna działalność pożytku publicznego)?
• Czy organizacja funkcjonuje w stałych relacjach z władzą (komitety, ciała doradcze itp.)?
• Czy organizacja wdraża jakieś mechanizmy samoregulacyjne? Czy stosuje standardy zewnętrzne?
• Czy organizacja należy do jakichś organizacji federacyjnych, działa w sieci lub jest oddziałem innej organizacji?

Podobnie na poziom szczegółów, konkretów przekładana była każda zasada, co wywoływało żywą dyskusję wśród zgromadzonych.

Członkowie i pracownicy organizacji z Mazowsza, Pomorza, zachodniopomorskiego, świętokrzyskiego, warmińsko-mazurskiego, Śląska, kujawsko-pomorskiego, lubuskiego, Lubelszczyzny, łódzkiego, Dolnego Śląska, Małopolski, Podkarpacia, Wielkopolski, Podlasia i Opolszczyzny dzielili się różnymi doświadczeniami w zakresie wdrażania standardów.

Dowolność w programowaniu tematów poszczególnych bloków seminariów zaowocowała różnorodnością dyskusji, pokazując przekrój spraw z zakresu przejrzystości. Od Rad Działalności Pożytku Publicznego przez zaangażowanie obywateli w wyborach samorządowych [3] i w ogóle wpływanie na decyzje samorządu po zagadnienia reprezentatywności i federalizacji.

Jednym z najpopularniejszych tematów, oprócz obowiązkowego czyli odnowionej Karty Zasad, była reprezentatywność organizacji na poziomie regionalnym, zwłaszcza w relacjach z samorządem. Polem do eksploracji jest bowiem znowelizowana Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, umożliwiająca powoływanie Rad Działalności Pożytku Publicznego na szczeblach wojewódzkim, powiatowym oraz gminnym. Organizacje z Małopolski od kilku lat są w awangardzie, ponieważ obecnie trwa już druga kadencja wojewódzkiej Rady Działalności Pożytku Publicznego. Do liderów zaliczają się także Warmia i Mazury, gdzie nie tylko funkcjonują gminne, powiatowe i wojewódzka RDPP, ale również stale ze sobą współpracują, co wzmacnia pozycję organizacji obywatelskich w relacjach z samorządem różnych szczebli oraz zacieśnia relacje między organizacjami. W tym kontekście często wracał temat współpracy między samymi organizacjami, w tym w formie uregulowanej, jaką jest związek stowarzyszeń. W niejednym województwie istnieją federacje lub sieci regionalne, które mają wielki potencjał zarówno w zakresie rzecznictwa, jak i wzmacniania organizacji członkowskich. Podobnie działają, wciąż nieliczne, federacje branżowe. O potrzebach i trudnościach związanych z powołaniem sieci organizacji pracujących na polu kultury dyskutowali Podlasiacy.

Podczas seminariów najczęściej wybierano formułę prezentacji prelegentów, ale również paneli dyskusyjnych oraz wplatano formy warsztatowe. Pozytywnie odbierano wystąpienia gości ukazujących tematykę standardów w szerszym ujęciu, jak np. filozofa, Szymona Iwanowskiego w Łodzi. W Krakowie zainteresowanie uczestników wzbudził temat dostępu do informacji publicznej, tym bardziej, że Przemysław Żak przestawił zagadnienia od strony organizacji pozarządowej, będącej podmiotem zobligowanym do udostępniania informacji. Zwykle organizacje stawiają się bowiem w roli pozyskujących (bądź podejmujących próbę pozyskania) takiej informacji z urzędów publicznych.

Seminaria popularyzowały również autokontrolę organizacji pod różnymi względami, np. księgowym, pracowniczym, planowania strategicznego.  Część organizacji pozytywnie odniosła się do oferowanej w ramach projektu możliwości przejścia badania celem identyfikacji ewentualnych braków formalno-prawnych, jak uchwała władz organizacji o polityce rachunkowości, regulamin pracy organów władzy, czy regulaminy w organizacjach zatrudniających pracowników. Warto dodać, że bezpłatne porady dotyczące wdrażania standardów są dostępne dla organizacji z całej Polski również teraz, po zakończeniu projektu. Zainteresowanych prosimy o kontakt z Fundacją Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, liderem projektu „Jawnie, Przejrzyście, odpowiedzialnie. Standardy w organizacjach pozarządowych”.

Jak pisał po tegorocznym Walnym Zebraniu Prezes OFOP-u, Piotr Frączak: Zmiany w Karcie w istocie były tylko uzupełnieniem Karty z 1996 roku. Przez te czternaście lat wiele się w sektorze zmieniło. Konieczność samoregulacji, która ma być obroną z jednej strony przed nadmiernym nadzorem ze strony administracji, z drugiej zaś przed utożsamianiem działalności organizacji pozarządowych ze zdarzającymi się i nagłaśnianymi przez media działaniami nieetycznymi, wymaga dzisiaj rozłożenia inaczej akcentów [4]. Jednak dyskusja w regionach pokazała różne aspekty poruszanego problemu. Oprócz raczej przeważających głosów odnośnie potrzeby samoregulacji i formalnego kodyfikowania zasad, które i tak należą raczej do „kodeksu dżentelmena” (co się wiąże nie tylko z przyjęciem kodeksu, ale i jego przestrzeganiem oraz potrzebą weryfikacji, czy oceny) pojawiały się i opinie negatywne. Kilkakrotnie uczestnicy spotkań reagowali zniecierpliwieniem na – ich zdaniem – kolejną próbę narzucenia standardów, wskazując brak takowych w funkcjonowaniu administracji publicznej, zwłaszcza urzędów samorządowych różnego szczebla.  Niektórzy dyskutanci podnosili kwestie tzw. kodeksów niepisanych, które istnieją w każdej organizacji i poddawali w wątpliwość potrzebę ich formalizacji, wskazując na zapisy statutowe, dotyczące misji i sposobu działania organizacji.

Z drugiej strony, działacze obywatelscy byli w dużym stopniu zgodni co do potrzeby realnych mechanizmów samooczyszczania się sektora, funkcjonowania w wypracowanym przez same organizacje i zaakceptowanym jednolitym systemie etycznym. W dyskusjach dotyczących wdrożenia Karty padały stwierdzenia o potrzebie zapewnienia jej przestrzegania przez organizacje, które zadeklarowały przyjęcie. Stosunkowo najłatwiej zapewnić to w strukturach federacyjnych, czego przykładem jest Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych.

W przeciwieństwie do krajów o silnych demokratycznych korzeniach, gdzie standardy wynikają z akceptacji społecznej i tradycji organizacyjnej, w Polsce Karta Zasad czy Karta Etyczna są ściśle związane z procesem instytucjonalizacji III sektora. Przyszłość sektora w jakimś sensie zależeć będzie od tego, na ile organizacje zgodzą się co do podstawowych zasad, które są w naszych warunkach konstytutywne dla III sektora (i jego poszczególnych branż). Organizacje zrzeszone w Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych już to zrobiły. Zapraszamy do współpracy wszystkich zainteresowanych.

---

Jeśli interesujesz się problematyką federalizacji sektora obywatelskiego,  sieciowania organizacji, współpracy nie tylko projektowej, ale przede wszystkim ideowej, zapraszam do lektury czasopisma „FederalistKa”. Tydzień temu ukazał się 3 numer – będąc w awangardzie, nie publikujemy go w wersji elektronicznej, lecz jedynie papierowej.

Tematem numeru są kwestie etyki i przejrzystości, czyli nowa Karta Zasad. W numerze trochę o finansach, trochę o konflikcie interesów, nieco o CSR, a nawet ekostandardach. Ponadto dyskusja na temat reprezentacji i reprezentatywności organizacji oraz standardów zarządzania w organizacjach. Uwaga! Ten numer wyjątkowo dostępny bezpłatnie! W celu pozyskania skontaktuj się ze Spółdzielnią Kooperatywa Pozarządowa: www.kooperatywaNGO.pl, kooperatywa@gmail.com

---

Seminaria wojewódzkie odbyły się dzięki współpracy  z organizacjami z poszczególnych województw, którym serdecznie dziękujemy za profesjonalizm.

---

Projekt "Jawnie, przejrzyście, odpowiedzialnie. Standardy w organizacjach pozarządowych" jest realizowany przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego – lidera projektu oraz partnerów - Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich i Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych, przy wsparciu udzielonym przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz budżetu Rzeczypospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.

[1] Podczas kilku seminariów miała miejsce prezentacja idei i dokonań akcji „Masz głos, masz wybór”, organizowanej przez koalicję kilkunastu opiniotwórczych i cieszących się autorytetem organizacji  pozarządowych, które działają na rzecz zwiększenia udziału obywateli w wyborach, a także agencji reklamowych i PR, www.maszglos.pl, informacja pobrana w dniu 13 lipca 2010 r.

[2] /wiadomosci/563782.html, publikacja z dnia 14 czerwca 2010 r., informacja pobrana w dniu 27 sierpnia 2010 r.

[3] www.ofop.eu, zakładka „Idee”, publikacja z 4 czerwca 2010 r., informacja pobrana w dniu 27 sierpnia 2010 r.

[4] Więcej o historii Karty Zasad i jej roli w funkcjonowaniu III sektora we Wstępie do 3 nr „Federalisty/ki”, o czym na końcu artykułu