Publicystyka - ngo.pl

Proponowane zmiany uchylają lub zmieniają przepisy, które weszły w życie w wyniku nowelizacji Kodeksu wyborczego w styczniu br. Okazało się, że przepisy ostatniej noweli komplikują proces wyborczy, niektórych nie da się wprowadzić lub stoją w sprzeczności z Konstytucją RP, a nawet aktami prawa Unii Europejskiej.

Wprowadzone w styczniu 2018 przepisy były niezgodne z konstytucyjnym prawem do prywatności (art. 47 Konstytucji RP), a także ze związanym z nim zakazem pozyskiwania, gromadzenia i udostępniania informacji o obywatelach innych niż te, które są niezbędne w demokratycznym państwie prawnym (art. 51 ust. 2 Konstytucji RP). Ponadto przepisy były nieprecyzyjne, a zbyt krótki okres pomiędzy wejściem nowelizacji w życie a wyborami samorządowymi oraz brak funduszy sprawiał, że prawo od początku było niemożliwe do zastosowania, co stanowiło naruszenie zasad prawidłowej legislacji.

Restrykcja zakazująca pełnienia funkcji urzędnika wyborczego w gminie, w której się mieszka i pracuje jest przyczyną problemów w obsadą stanowisk. Dotychczas powołano znacznie mniej urzędników wyborczych niż pierwotnie zakładano. PKW systematycznie ograniczała oczekiwania co do liczby urzędników w poszczególnych gminach. Zmiany proponowane w projekcie ustawy łagodzą te kwestie. Należy jednak postulować dalsze rozszerzenie kategorii kandydatów, którzy mogliby pełnić funkcję urzędników wyborczych (np. absolwenci studiów prawniczych, aplikanci adwokaccy, radcowscy, radcy prawni niezatrudnieni w urzędach).

• przyspieszenie postępowań sądowych w sprawie odwołań od postanowień PKW w kwestii granic okręgów wyborczych. Likwidacja dwuinstancyjności procedury: wnoszenie skarg bezpośrednio do Naczelnego Sądu Administracyjnego

W tym przypadku odstępstwo od konstytucyjnego prawa do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji (dwuinstancyjność) jest usprawiedliwione szybkością procedur wyborczych. Utrzymanie dotychczasowych przepisów o skargach dotyczących podziału na okręgi wyborcze groziło tym, że najbliższe wybory samorządowe mogłyby się nie odbyć w „zaskarżonych” okręgach wyborczych.

Zmiany dyskusyjne:

• zakaz jednoczesnego zarządzania wyborów do organów jednostek pomocniczych gmin i organów jednostek niższego rzędu, a także referendów lokalnych na dzień, w którym mają odbyć się wybory ogólnokrajowe i samorządowe W wielu gminach frekwencja w wyborach do osiedli i dzielnic jest minimalna, często kilkuprocentowa. Organizowanie głosowania do tych jednostek w tym samym dniu co wybory ogólnokrajowe lub samorządowe pomogłoby zainteresować obywateli tymi mniej popularnymi wyborami i zapewniało większą reprezentatywność wyników. Umożliwiłoby także większy udział mieszkańców w referendach lokalnych. Łączenie wyborów (referendum) działałoby profrekwencyjnie i „prodemokratycznie”.

„W projekcie brak uzasadnienia dla zakazu łączenia wyborów. Można zgadywać, że chodzi o problemy organizacyjne i kłopoty z powoływaniem obwodowych komisji wyborczych spowodowane nowelizacją prawa. Jednak takiego wyjaśnienia nie można uznać za wystarczające.” – wyjaśnia prof. Anna Rakowska-Trela

• zniesienie obowiązku zawierania przez Szefa KBW porozumień z gminami w sprawie warunków obsługi i warunków pracy urzędników oraz pokrywania związanych z tym kosztów. Doprecyzowanie, że zadania wykonywane w tym zakresie będą zadaniami zleconymi samorządów

Wątpliwości budzi z pozoru niewielka zmiana redakcyjna w art. 191g, polegająca na zastąpieniu słowa „zawiera” słowami „może zawrzeć” porozumienie. Bez odpowiedzi pozostaje pytanie - jak ma być zapewniona obsługa korpusu urzędników wyborczych oraz warunki ich pracy, gdy szef KBW nie skorzysta z tej możliwości i nie zawrze porozumienia.

„Okazało się, że bez zaangażowania organów jednostek samorządu terytorialnego prawidłowe i sprawne przeprowadzenie jakiejkolwiek procedury wyborczej jest niemożliwe. Ważne, że w projekcie zapisano, iż zapewnienie obsługi i warunków pracy urzędników wyborczych jest zadaniem zleconym gminy. To oznacza, że za tym pójdą pieniądze dla samorządów. ”- zauważa Joanna Załuska – szefowa działu Demokracja forumIdei Fundacji im. Stefana Batorego. „Projekt ma wady i zalety. Do zalet należy zaliczyć rezygnację z nieporozumienia, jakim był pomysł transmisji z lokali wyborczych oraz zracjonalizowanie i przyspieszenie postępowań sądowych w sprawie granic okręgów wyborczych. Wadą jest natomiast wyłączenie możliwości przeprowadzenia wraz z wyborami "ogólnokrajowymi" również wyborów do rad jednostek pomocniczych czy referendum lokalnego. W tym zakresie zaufałabym bardziej samorządom, że jeżeli takie rozwiązanie przewidują, to sobie z nim poradzą.” – podsumowuje prof. Anna Rakowska-Trela

Treść opinii: Ocena komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw