Nowe unijne przepisy gwarantują pomoc prawną w postępowaniu karnym
Komisja Europejska przyjęła 13 października 2016 r. dyrektywę w sprawie pomocy prawnej dla podejrzanych lub oskarżonych w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania. Pomoc prawna to wsparcie finansowe lub prawne, udzielane podejrzanemu lub oskarżonemu, który nie posiada środków na pokrycie kosztów postępowania.
Nowe przepisy zapewnią przestrzeganie prawa do uzyskania pomocy prawnej i sprawią, że pomoc ta będzie świadczona w jednolity sposób w całej UE. Podejrzani lub oskarżeni powinni korzystać z pomocy prawnej już na początkowych etapach postępowania karnego. Pomoc ta będzie przyznawana na podstawie jasnych kryteriów określonych w dyrektywie.
Frans Timmermans, pierwszy wiceprzewodniczący do spraw praworządności i Karty praw podstawowych, stwierdził: Każdy, przeciwko komu toczy się postępowanie karne ma prawo do ochrony prawnej i skorzystania z usług adwokata, na które będzie go stać. Na tym polega praworządność. Przyjęliśmy dzisiaj przepisy, które sprawią, że tak właśnie będzie w całej Unii.
Věra Jourová, komisarz do spraw sprawiedliwości, konsumentów i równouprawnienia płci, powiedziała: Pomoc prawna ma kluczowe znaczenie dla zagwarantowania dostępu do sprawiedliwego systemu wymiaru sprawiedliwości dostępnego dla wszystkich, także najbiedniejszych. W ostatnich latach udało nam się wzmocnić prawa procesowe. Zagwarantujemy sprawiedliwy proces dla każdego podejrzanego lub oskarżonego w Europie. Prawo dostępu do adwokata jest jednak pozbawione sensu, jeżeli obywatela nie stać na taką usługę. Dzisiejsza decyzja ma zatem kluczowe znaczenie dla europejskiego obszaru wymiaru sprawiedliwości i praw podstawowych.
Nowa dyrektywa przewiduje następujące gwarancje:
- Niezwłoczne przyznawanie pomocy prawnej
Pomoc prawna będzie przyznawana najpóźniej przed rozpoczęciem przesłuchania, zwłaszcza prowadzonego przez policję, lub przed podjęciem niektórych czynności dochodzeniowych lub dowodowych, jak określono w dyrektywie.
- Jasne kryteria przyznawania pomocy prawnej
Państwa członkowskie stosują różne metody oceny, czy danej osobie należy przyznać pomoc prawną: ocena sytuacji majątkowej (związana z zasobami, jakimi dysponuje dana osoba, w tym jej dochodami i majątkiem), ocena zasadności (związana z koniecznością zapewnienia skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości w zależności od okoliczności sprawy) lub oba te rodzaje oceny. Nowe przepisy ustanawiają jasne kryteria na potrzeby dokonywania oceny.
- Jeżeli państwo członkowskie stosuje ocenę sytuacji majątkowej, należy uwzględnić wszystkie właściwe i obiektywne czynniki, takie jak dochody, posiadany majątek i sytuacja rodzinna osoby zainteresowanej, koszty pomocy prawnej i poziom życia w danym państwie członkowskim. Pomoże to stwierdzić, czy podejrzany lub oskarżony dysponuje wystarczającymi środkami na pokrycie kosztów pomocy prawnej.
- Jeżeli państwo członkowskie stosuje ocenę zasadności, wówczas aby ustalić, czy dobro wymiaru sprawiedliwości wymaga przyznania pomocy prawnej, należy wziąć pod uwagę wagę przestępstwa, złożoność sprawy i surowość ewentualnej sankcji.
- Pomoc prawna w ramach postępowania dotyczącego europejskiego nakazu aresztowania
- Udoskonalenie procesu podejmowania decyzji w sprawie pomocy prawnej
Dyrektywa gwarantuje, że decyzje dotyczące pomocy prawnej będą podejmowane rzetelnie, a wnioskodawcy otrzymają na piśmie informację o odrzuceniu ich wniosku w całości lub w części. Określa ona zasady dotyczące jakości pomocy prawnej i szkolenia pracowników zaangażowanych w proces decyzyjny, co obejmuje również prawników. W przypadku naruszenia praw przewidzianych w niniejszej dyrektywie, konieczny jest dostęp do skutecznych środków zaskarżenia.
Dalsze działania
Państwa członkowskie muszą dokonać transpozycji dyrektywy w terminie 30 miesięcy po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Omówione wyżej prawa będą przysługiwały od maja 2019 r.
Przebieg procedury
Dyrektywa będzie miała zastosowanie do wszystkich państw członkowskich z wyjątkiem Danii, Irlandii i Zjednoczonego Królestwa.
Dodatkowe informacje:
