Chociaż to obywatele są współwłaścicielami lasów, niewielu z nich wie, jak je chronić. Do grona członków i członkiń międzynarodowej organizacji Ashoka dołączyła Marta Jagusztyn, która aktywizuje lokalne społeczności, by mogły mieć wpływ na to, co dzieje się z lasami w Polsce. Dzięki narzędziom i wsparciu jej organizacji Lasy i Obywatele każdy może angażować się w decyzje dotyczące terenów leśnych — lokalnie i na poziomie całego kraju.
Nowe rozwiązania dla klimatu
Sieć Ashoka Fellows to globalna społeczność prawie 4000 wybitnych innowatorów i innowatorek z 98 krajów na świecie wprowadzających przełomowe rozwiązania najbardziej palących problemów społecznych. Wśród nich są wyzwania związane z kryzysem klimatycznym. W tym obszarze działa już ponad 630 Ashoka Fellows, którzy zmieniają relacje człowieka z naturą i wprowadzają zmiany na poziomie systemowym, by chronić ekosystemy.
W 2023 roku Ashoka podjęła wyzwanie wsparcia kolejnych 100 osób, które chronią planetę i dbają o klimat. Do tego grona została właśnie wybrana innowatorka społeczna z Polski – Marta Jagusztyn, która angażuje obywateli w walkę o bardziej zrównoważoną gospodarkę leśną. – Las kształtuje klimat: reguluje obieg wody, zapobiega erozji gleby, jest ostoją bioróżnorodności. Musimy go chronić, by on chronił nas – mówi Marta.
40 milionów metrów sześciennych rocznie
W Polsce, w której 30% gruntów stanowią lasy a 80% z nich to lasy państwowe, pozyskiwanie drewna przekładane jest nad funkcje ekologiczne i społeczne, takie jak pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne. Rocznie pozyskuje się u nas ponad 40 milionów metrów sześciennych drewna, z których znaczna część przeznaczona jest do spalenia w energetyce i na eksport. W rezultacie lasy znikają na naszych oczach. Mimo szerokiego poparcia obywatelskiego dla reformy eksploatacyjnego modelu leśnictwa, niewiele osób wie, jak chronić lokalne lasy i wpływać na decyzje, które zapadają w ich sprawie.
Od Szumina do ochrony lasów w Polsce
– Od zawsze w naturze czuję się jak w domu, ale ochroną natury, a w szczególności lasów, zajęłam się dopiero wtedy, gdy nad nadbużańską wsią, z którą jestem związana od dziecka, zawisła groźba rębni zupełnych – opowiada Marta Jagusztyn. By ochronić lokalny las przed wycinką, musiała nie tylko zmobilizować lokalną społeczność, ale także zmierzyć się ze specjalistycznym językiem dotyczącym gospodarki leśnej i regulacjami prawnymi.
– Po tym, co wydarzyło się w Szuminie dzwonili do mnie ludzie z pytaniami, jak to robić. Uznałam, że warto zacząć dokumentować wiedzę o skali społecznego ruchu na rzecz lasów w różnych częściach Polski oraz stworzyć platformę, która umożliwi dzielenie się doświadczeniami. I tak powstały Lasy i Obywatelki*.
Marta i jej organizacja nieustannie dążą do tego, by lasy były chronione, a społeczeństwo miało wpływ na to, jak są zarządzane. Mapują lokalne inicjatywy leśne, tworzą narzędzia umożliwiające obywatelom zrozumienie i wpływanie na decyzje dotyczące lasów, i dążą do zmian systemowych w prawie i procedurach.
Każdy może mieć wpływ
Na początku 2019 roku, gdy Marta Jagusztyn zaczynała swoją pracę, udało się jej zmapować zaledwie 30 lokalnych inicjatyw leśnych. Dziś na prowadzonej przez fundację mapie inicjatyw jest już 456 punktów, ich liczba wciąż rośnie, a fundacja stale wspiera ponad 120 lokalnych grup. Na mapie “Zanim wytną Twój las” stworzonej przez Lasy i Obywatele po raz pierwszy w jednym zebrano, zwizualizowano i upubliczniono dokładne plany gospodarcze Lasów Państwowych, co wywołało debatę o wycince i konieczności społecznej kontroli nad lasami.
Zmiany nie zachodzą jednak jedynie na szczeblu lokalnym. Wraz z 7 organizacjami pozarządowymi Lasy i Obywatele współtworzyły “Manifest Leśny", podpisany przez ponad 290 grup nieformalnych i organizacji.
– Nasz najważniejszy sukces to wejście lasów do polityki i zapowiedź reformy gospodarki leśnej. Pod naszymi postulatami podpisało się łącznie około trzystu organizacji i grup. Zbieraliśmy też deklaracje od kandydatek i kandydatów, czy popierają nasze pomysły. Obecnie w Sejmie i Senacie zasiada czterdzieści osób, które się z nami zgodziły, w tym pięć ministerek i ministrów. A kwestia lasów znalazła się w umowie koalicyjnej — powiedziała Marta Jagusztyn w rozmowie z NGO.pl.
Rząd zapowiedział między innymi wyłącznie 20% najcenniejszych przyrodniczo i społecznie lasów z gospodarczego pozyskiwania drewna oraz ograniczenie eksportu drewna i jego spalania. W kwietniu odbyła się Ogólnopolska Narada o Lasach z udziałem ponad 150 osób z różnych sektorów. To ważny krok w stronę włączenia społeczeństwa w proces decyzji o jego najbliższym otoczeniu.
*organizacja używa wymiennie nazw Lasy i Obywatele oraz Lasy i Obywatelki
Źródło: Ashoka
