Społeczna odpowiedzialność biznesu jest obecnie w Polsce na tyle istotna, w tak dużym stopniu wpływa na jego funkcjonowanie, że przedstawiciele firm w zdecydowanej większości są zgodni co do jej dalszego rozwoju, a nawet wejścia w fazę renesansu. Oto pierwsze z wniosków badania Forum Odpowiedzialnego Biznesu, przygotowanego przez firmę PBS. Partnerem badania jest Deloitte.
Minęły już czasy, kiedy badano znajomość koncepcji odpowiedzialnego biznesu wśród menedżerów polskich firm. Dziś ważne jest jak biznes realizuje ją w praktyce - znane są już wyniki badania „Menedżerowie CSR”.
Wyniki badania „Menedżerowie CSR” zostały po raz pierwszy zaprezentowane podczas międzynarodowej konferencji „Biznes, który zmienia świat” 20 października w Warszawie. Konferencja i badania to elementy jubileuszu „15 lat partnerstwa na rzecz CSR w Polsce”.
„Menedżerowie CSR” stanowią nową odsłonę wcześniej publikowanych w 2003 i 2010 roku badań realizowanych pod nazwą „Menedżerowie 500/ Lider CSR”. Pod względem tematyki pozostają one spójne, choć najnowsze badanie o menedżerach posiada jednak inne cele i przeprowadzone zostało według nowej metodologii. Na tym etapie rozwoju koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu w Polsce jest już liczne grono jej praktyków, którzy czerpiąc z własnego doświadczenia zawodowego mogą dokonać oceny stanu CSR w Polsce. Z tego względu głównym celem badania było sprawdzenie, jakie są ich opinie na temat osiągnięć CSR w polskim biznesie na przestrzeni ostatnich 15 lat oraz sprawdzenie tego, jak postrzegają perspektywy jego rozwoju na polskim gruncie w najbliższej przyszłości.
Minione 15 lat
W ocenie menedżerów ostatnie 15 lat pokazało, że CSR ma wpływ na sposób funkcjonowania biznesu w Polsce. Zgadza się z tym ponad 81%. badanych, przy czym zdecydowanie na tak jest 16%, a 65% stanową odpowiedzi „raczej tak”. Najczęściej wskazują oni przy tym na trzy obszary, w których ten wpływ okazał się najbardziej widoczny. I tak ponad 60% respondentów dostrzega go w zmianie sposobu funkcjonowania firm. Następnie po około 30% wskazań zdobyły opinie, że CSR przyczynił się do zwracania uwagi na ekologię i społeczeństwo.
Menedżerowie uznają, że CSR pomógł rozwiązywać wyzwania społeczne w Polsce - to opinia 65% ankietowanych. Wsparcie to, odnotowują respondenci, wystąpiło przede wszystkim w zakresie edukacji, pomocy społecznej i ochrony środowiska.
- Zaangażowanie biznesu w rozwiązywanie problemów społecznych w Polsce w ciągu ostatnich 15 lat jest praktycznym potwierdzeniem zrozumienia, że jego powinnością poza generowaniem zysku jest budowanie wartości dla wszystkich interesariuszy. Szczęśliwie, podobne przeświadczenie panuje w jego otoczeniu, dzięki czemu coraz więcej mamy przykładów partnerstw sektorowych i międzysektorowych na rzecz określonych inicjatyw prospołecznych - mówi Marzena Strzelczak, dyrektorka generalna Forum Odpowiedzialnego Biznesu.
Obecną kondycję CSR w Polsce oddaje suma czynników sprzyjających rozwojowi koncepcji w firmach, jak i tych go hamujących. Postęp we wdrażaniu CSR mógł odbyć się głównie za sprawą międzynarodowych korporacji (78%), które otwierając swoje siedziby dokonały jednocześnie transferu międzynarodowych standardów. Rozwój odpowiedzialnego biznesu nie udałby się też, gdyby nie inicjatywa i zaangażowanie pojedynczych osób, które aktywnie włączyły się w popularyzację idei (53%). Istotne dla rozwoju branży były także rosnące wymagania coraz bardziej świadomych partnerów biznesowych (42%) i konsumentów (27%). Konieczność dostosowania się do wymagań partnerów biznesowych jako czynnik wspierający rozwój CSR w Polsce szczególnie doceniana jest przez menedżerów z mniejszym stażem (62%) oraz w firmach mikro, małych i średnich (48%). Zastanawiająco mało badanych (6%) wskazało na inicjatywy podejmowane przez administrację publiczną.
Z kolei największą barierą rozwoju CSR minionych 15 lat okazał się brak zrozumienia idei przez kadry zarządzające firmami (46%). Co warto odnotować menedżerowie właśnie taką samą przeszkodę wskazują na pytanie o prognozy na kolejne 15 lat.
- Raport z badań „Menedżerowie CSR” pokazuje również największe słabości polskiego CSR-u. Jedną z kluczowych jest lekceważenie tej idei przez kadrę zarządzającą. Mimo zauważalnego wpływu CSR na biznes, niewiedza i presja na wyniki przysłaniają zasady zrównoważonego rozwoju, o które coraz głośniej upomina się świat. Od postaw liderów biznesu zależeć będzie tempo zmian, jak szybko firmy wybiorą ścieżki zrównoważonego rozwoju i staną się ich generatorem w swoim otoczeniu - komentuje Marzena Strzelczak.
Praktyka menedżerów CSR dziś
CSR dostarcza menedżerom przydatnych narzędzi i metod działania. Mimo wszystko w ich opinii, to wciąż krótka i zamknięta lista, m.in. dlatego, że odpowiedzialny biznes jest często sprowadzany do działań operacyjnych, a także traktuje się go wybiórczo. Dialog z interesariuszami (46%) i wolontariat pracowniczy (35%) to najwyżej oceniane przez menedżerów narzędzia CSR w pracy, zaś najniżej (11%), co dość zaskakujące, cenione są systemy zarządzania (jak normy ISO czy SA 8000) oraz działania charytatywne i filantropia (13%).
W tym kontekście menedżerowie wskazywali również metody i narzędzia warte dalszej popularyzacji. Ich zdaniem wśród tych zagadnień wciąż bardzo istotny jest dialog z interesariuszami. A kolejne cztery z największą liczbą wskazań to inwestycje społecznie odpowiedzialne (SRI), współpraca międzysektorowa, zarządzanie zrównoważonym łańcuchem dostaw i zarządzanie różnorodnością w miejscu pracy.
- W wymiarze praktycznym również doszło do zmiany w polskim CSR. Ciekawa jest lista korzyści wymienianych przez menedżerów. CSR nie jest już, jak pięć lat temu, traktowany przede wszystkim jako narzędzie komunikacji i budowy reputacji. Na pierwszym miejscu wymieniane są korzyści związane z etycznym podejściem i zaangażowaniem pracowników - przypomina kolejne z wyników badania Marzena Strzelczak.
Równolegle do badania FOB, Deloitte przeprowadził badanie menedżerów CSR w 10 krajach Europy Środkowej: Bułgarii, Czechach, Kosowie, Litwie, Łotwie, Rumunii, Serbii, Słowacji, Słowenii i Węgrzech.
- Wnioski z badania regionalnego Deloitte są w dużej mierze zbieżne z wynikami polskimi. Menedżerowie CSR z Europy Środkowej są jednak dużo bardziej przekonani (83%), że biznes przyczynił do rozwiązywania problemów społeczno-gospodarczych w poszczególnych krajach (w Polsce - 65%). Jednocześnie tylko połowa z nich (54%) mierzy efekty prowadzonych przez siebie działań CSR, stosując przede wszystkim monitoring mediów i badania opinii publicznej. Pokazuje to, że eksperci CSR z Europy Środkowej mają jeszcze pewien dystans do nadrobienia do polskich kolegów, którzy rezultaty swoich działań mierzą głównie za pomocą samodzielnie opracowanych wskaźników założonych strategii - podkreśla Irena Pichola, Partner Deloitte, Lider zespołu ds. zrównoważonego rozwoju w Polsce i w Europie Środkowej.
Przyszłe 15 lat
Przewidywania badanych na nadchodzące 15 lat są dla CSR optymistyczne. Po około 40% z nich uważa, że albo CSR wejdzie w fazę dojrzałości, charakteryzującą się włączaniem kwestii społecznych i środowiskowych do modelu biznesowego, albo przeżyje renesans, kolejne przedsiębiorstwa dołączą do sieci odpowiedzialnych. Nikt z badanych nie obawia się, że CSR czeka faza schyłkowa, kiedy to żadna z firm nie będzie się już zajmować tym tematem.
Takie przewidywanie trendów przyszłości wynika z kilku czynników. Pierwsza grupa to dyrektywy i regulacje unijne, które już teraz nabrały nowego znaczenia za sprawą dyrektywy przyjętej w 2014 roku o ujawnianiu danych niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności. Znaczącą rolę, zdaniem ankietowanych, odegrają również organizacje strażnicze i te zajmujące się prawami człowieka. Z dużym prawdopodobieństwem dojdzie także do presji w poszczególnych sektorach czy branżach w związku z działaniem ich liderów na polu odpowiedzialnego biznesu. Otoczenie biznesu również w opinii menedżerów będzie stawiać coraz wyższe wymogi i oczekiwać odpowiedzialnych standardów działania.
Respondenci bardzo zgodnie prognozują, że rozwój CSR znajdzie swoje odzwierciedlenie we wpływie firm w przyszłości na rozwój społeczno-gospodarczy Polski. Będzie on miał miejsce przede wszystkim w takich aspektach, jak: kształtowanie gospodarki opartej na wiedzy i kapitale intelektualnym (89% odpowiedzi twierdzących, w tym 43% zdecydowanie tak) oraz budowanie kapitału społecznego (89% odpowiedzi twierdzących, w tym 35% zdecydowanie tak).
- Środkowoeuropejscy eksperci podobnie jak ich polscy koledzy w zdecydowanej większości przewidują rozwój CSR w ciągu najbliższych lat (76%). Jednak w większym stopniu niż Polacy uważają, że biznes może pozytywnie wpłynąć na konkurencyjność poszczególnych gospodarek (96%), poprawę aktywności zawodowej ludności (94%), czy budowę gospodarek opartych na wiedzy i kapitale intelektualnym (91%). Takie przeświadczenie może wynikać z większej wiary w „siłę sprawczą” firm niż w możliwości administracji państwowej, która według 52% respondentów z Europy Środkowej powinna bardziej wspierać odpowiedzialny biznes – mówi Irena Pichola.
W polskiej wersji badania „Menedżerowie CSR” wzięły udział osoby zajmujące się na co dzień społeczną odpowiedzialnością biznesu. Są to pracownicy i pracownice firm funkcjonujących na terenie Polski, reprezentujących cały przekrój gospodarki, w większości duże firmy, zatrudniające minimum 250 osób (65%). Blisko 4/5 respondentów stanowiły kobiety, co odzwierciedla silną feminizację branży. W badaniu udało się uchwycić zarówno perspektywę osób młodych, które CSR zajmują się od niedawna, jak i tych o długoletnim doświadczeniu (1/3 badanych miała staż w CSR 8 lat i więcej, mniej doświadczeni (staż 5-7 lat) to grupa 28%, zaś poniżej 4 lat – 38%). W ramach badania zrealizowano dwa komponenty – ilościowy (133 wywiady) i jakościowy (16 respondentów).
Badanie „Menedżerowie CSR” zrealizowane zostało w Polsce w okresie maj-lipiec 2015 roku przez firmę badawczą PBS na zlecenie Forum Odpowiedzialnego Biznesu. Partnerem badania jest firma Deloitte.
