Nie wszystkie organizacje pozarządowe znają zasady, które nas obowiązują, gdy podejmujemy współpracę z warszawskim samorządem. Opisane są one w programie współpracy, przyjmowanym uchwałą Rady Miasta. Dokument ten można nazwać lokalną konstytucją warszawskiego trzeciego sektora.
fot. Bartłomiej Ryży
Tyle ustawa. To, jak program wygląda w szczegółach, zależy
zatem od samorządu. W Warszawie dokumentem tym zajmuje się Rada
Warszawy – program współpracy ma formę corocznie podejmowanej
przez radnych uchwały.
Już od 2004 roku
Pierwszy warszawski program współpracy został uchwalony
niedługo po uchwaleniu ustawy o pożytku – w sierpniu 2004 roku. To
dobrze świadczy o radnych stolicy, bowiem choć jego uchwalenie jest
ustawowym obowiązkiem, to nie wszystkie samorządy w naszym kraju
się z niego wywiązują.
Program współpracy na 2009 r. został uchwalony 13 listopada
2008 r.
Kto przygotowuje program
Przygotowywanie projektów rocznych programów współpracy m.st.
Warszawy z organizacjami jest kompetencją Pełnomocnika
Prezydenta m.st. Warszawy ds. współpracy z organizacjami
pozarządowymi. Pełnomocnik konsultuje zapisy tego dokumentu przede
wszystkim z Forum Dialogu Społecznego. Przyjmuje także uwagi od
wszystkich organizacji oraz od urzędników, którzy współpracują z
organizacjami. Konsultacje są jawne i mają charakter otwarty.
Rezultat tych konsultacji jest opracowywany (przez ochotników z
Forum Dialogu Społecznego, urzędników Centrum Komunikacji
Społecznej i Pełnomocnika) i następnie sprawdzany przez miejskich
prawników, którzy czuwają nad poprawnością formalną proponowanych
zmian.
Następnie projekt jest poddawany pod głosowanie radnych. Mogą
oni, rzecz jasna, wprowadzić swoje poprawki.
Przegłosowana uchwała, mająca status prawa lokalnego, jest
dokumentem obowiązującym zarówno organizacje, jak i
urzędników.
Ta procedura jest powtarzana co roku.
Co zawiera program
W programie opisane są formy współpracy finansowej i
pozafinansowej miasta z organizacjami. Współpraca finansowa to
konkursy dotacyjne na realizację zadań publicznych, które urząd
przekazuje do wykonania stowarzyszeniom i fundacjom. W Warszawie
ogłaszane są konkursy ogólnomiejskie – przez biura odpowiedzialne
za poszczególne branże (np. z dziedziny sportu, edukacji, kultury,
polityki społecznej) oraz przez dzielnice. Obecnie przeprowadzany
jest proces decentralizacji, który ma doprowadzić m.in. do tego, że
skala konkursów dzielnicowych, a także ich zakres będą o wiele
większe.
W programie współpracy wymienione są „obszary priorytetowe” –
czyli dziedziny, w których ogłaszane są konkursy. Konkretne
brzmienia tematów zadań konkursowych są dookreślane przez biura (i
wydziały dzielnicowe) w ogłoszeniach o konkursach.
Ponadto ogólnie opisane są zasady ogłaszania konkursów i
oceniania ofert, składanych przez organizacje na te konkursy.
Rozwiązaniem, na które warto zwrócić uwagę, jest zapewnienie
przedstawicielom organizacji udziału w procesie podejmowania
decyzji o tym, komu przyznać dotację. Stanowią oni 1/3 zespołu
opiniującego (1/3 radni, 1/3 urzędnicy danego biura lub wydziału
dzielnicowego).
Nowością w programie współpracy na 2009 jest paragraf na temat
możliwości tworzenia partnerstw, w skład których wchodziłyby
organizacje i np. biura czy jednostki miejskie.
Nowy jest także zapis na temat konsultacji, którym podlegać
mają tematy zadań konkursowych (powinny je prowadzić zarówno biura,
jak i wydziały dzielnicowe). W ubiegłych latach konsultacje takie
przeprowadzane były sporadycznie.
Nowością wprowadzoną w 2009 r. jest także zapis o możliwości
powoływania zewnętrznych ekspertów, którzy ocenialiby merytorycznie
projekty złożone na konkursy dotacyjne. Postulat ten był podnoszony
od trzech lat przez organizacje i samych urzędników, jako że
staranna ocena tak wielu ofert jest bardzo dużym i trudnym
przedsięwzięciem. Szacuje się (dane są ciągle obliczane), że w 2008
r. zostało podpisanych około 1500 umów na dofinansowanie projektu,
a budżet konkursów wynosił 120 mln zł.
Ten problem nie dotyczy zresztą tylko Warszawy. O podobnych
zapotrzebowaniu na zewnętrznych ekspertów mówili przedstawiciele z
innych urzędów z dużych miast na spotkaniu pełnomocników we
wrześniu 2008 r. w Warszawie.
Współpraca pozafinansowa to kontakty partnerskie, także
„dostęp” do kontaktów, które nawiązał urząd; możliwość wspierania
technicznego, szkoleniowego, informacyjnego; możliwość ubiegania
się o honorowy patronat Prezydenta; zapis o „zasięganiu opinii” na
etapie tworzenia strategii, programów społecznych i innych aktów
prawnych, dotyczących w jakiś sposób organizacji.
Organizacje zobowiązane są do informowania o tym, że
współpracują z Urzędem Miasta oraz promowania Warszawy.
Kto reprezentuje organizacje
Program współpracy opisuje formę reprezentacji, którą
organizacje powinny stworzyć, by współpracować z Urzędem
Miasta.
Przy każdym Biurze (czyli jednostce miejskiej, zajmującej się
daną dziedziną) może zostać powołana komisja dialogu
społecznego. I tak np. przy Biurze Kultury w 2008 r. istniały
cztery komisje: do spraw teatru; upowszechniania kultury; plastyki,
muzyki.
To komisje właśnie mają zajmować się bezpośrednią, bieżącą
współpracą w danej dziedzinie, np. wyłaniają przedstawicieli,
którzy biorą udział w opiniowaniu wniosków o dotacje. Posiedzenia
komisji są jawne i otwarte, to znaczy, że każda organizacja może
wziąć udział w pracach komisji, a informacje o spotkaniach tej
grupy powinny być upubliczniane (jak zapisano w programie, co
najmniej na stronie miejskiej, w części poświęconej
organizacjom).
Każda komisja deleguje przedstawiciela, który reprezentuje ją
na Forum Dialogu Społecznego. Forum jest ciałem, z którym,
według programu współpracy, władze współpracują przy opiniowaniu
kierunków działań miasta, aktów prawnych „z działki” społecznej (w
tym strategii i programów społecznych). Forum spotyka się co
miesiąc, jego spotkania są otwarte, jednakże głos podczas głosowań
mają tylko przedstawiciel i Pełnomocnik.
Nowością w programie na 2009 r. jest wprowadzenie zapisu o
dzielnicowych komisjach dialogu społecznego. Komisje te nie
mają charakteru branżowego, tylko są reprezentacjami organizacji,
działających w różnych dziedzinach. Ich zadaniem jest bieżąca
współpraca z władzami dzielnicy, w tym m.in. delegowanie
przedstawicieli do dzielnicowych zespołów opiniujących, wymiana
informacji i konsultacje. Aby powstała dzielnicowa komisja, co
najmniej pięć organizacji musi złożyć taką propozycję burmistrzowi
dzielnicy lub pełnomocnikowi.
Kto reprezentuje urząd
Od 2008 r. funkcjonuje ponadto w Urzędzie Miasta nowe biuro:
Centrum Komunikacji Społecznej. Jednym z jego zadań jest współpraca
z organizacjami oraz z Forum Dialogu Społecznego.
Złe i dobre strony
Sam mechanizm współpracy jest oceniany przez organizacje
zazwyczaj dobrze. Zarówno program współpracy, jak i możliwość
stałych kontaktów z urzędnikami podczas spotkań komisji dialogu
społecznego, sprawiają, że ci aktywiści, którzy chcą podjąć taki
dialog z administracją, mają ku temu bardzo dobre narzędzia.
Plusem tej formuły jest fakt, że każda warszawska organizacja
może wziąć udział w pracach komisji i mieć wpływ na to, co się
dzieje w Warszawie – gdyż skład jest otwarty, a decyzje są
podejmowane przez głosowanie. To bywa także trudne, gdyż komisja
nie ma stałego składu – jej członkiem jest każdy, kto przyjdzie na
spotkanie i reprezentuje stowarzyszenie czy fundację z
Warszawy.
Niektóre komisje działają bardzo prężnie i starają się, by
współpraca z „ich” biurem stale się rozwijała. Są jednak komisje,
które z trudem znajdują chętnych do tej społecznej pracy. Są też
biura czy wydziały dzielnicowe, które nie doceniają roli partnerów
społecznych, a obowiązek prowadzenia dialogu z organizacjami
przyjmują z oporem i nieufnością. Wydaje się jednak, że dzięki
pracy społeczników i zainteresowanych urzędników ta sytuacja małymi
krokami zmienia się na lepsze.
