Publicystyka - ngo.pl

Proste zasady loterii fantowych i stosunkowo niewielkie kwoty w ten sposób zbierane sprawiają, że organizatorzy często traktują je jako niesformalizowaną formę fundraisingu i nie przykładają wagi do prawnych aspektów tego sposobu pozyskiwania środków. Tymczasem loteria fantowa, choć jest formą w realizacji nieskomplikowaną, z prawnego punktu widzenia jest grą hazardową i jako taka jest regulowana ustawą o grach hazardowych. Kara za zorganizowanie loterii fantowej bez jej zgłoszenia może wynieść nawet 10 000 zł.

Organizacje nie zawsze wiedzą, że to w ustawie o grach hazardowych trzeba szukać informacji o zasadach urządzania charytatywnych loterii fantowych, a jak już wiedzą, mają kłopot z obszerną i trudną ustawą. Często niesłusznie uznają, że organizacja loterii zgodnie z przepisami przerasta ich możliwości. Nic bardziej mylnego, loteria fantowa jest bowiem formą prostą, dość łatwą do przeprowadzenia i nie wiąże się z żadnymi opłatami ani podatkami. Pod warunkiem, że będzie to mała loteria.

W artykule zajmę się wyłącznie tzw. małymi loteriami fantowymi, dla których ustawodawca przewidział uproszczone do minimum formalności. Mała loteria fantowa to loteria, w której łączna wartość wszystkich przeznaczonych na wygrane „fantów” nie przekracza ustalanej co rok (i co rok nieznacznie wyższej) tzw. kwoty bazowej. Kwota bazowa w 2019 roku będzie wynosiła 4811,42 zł.

Łącznie w ciągu jednego roku organizacja pożytku publicznego może zorganizować dowolną liczbę loterii fantowych, ale łączna wartość wszystkich nagród we wszystkich loteriach nie może przekroczyć 30-krotności kwoty bazowej. Dla organizacji nieposiadających statusu OPP rocznych limitów nie ma – może ona przeprowadzić dowolną liczbę loterii w ciągu roku, pod warunkiem, że wartość puli nagród w każdej z nich nie przekroczy 4811,42 zł (kwoty bazowej w 2019 roku).

Loterię fantową może przeprowadzić każda organizacja pozarządowa, jednostka nieposiadająca osobowości prawnej, a nawet osoba fizyczna, co czyni tę formę fundraisingu jeszcze bardziej dostępną niż zbiórki publiczne (do przeprowadzenia których potrzebne są co najmniej trzy osoby fizyczne zorganizowane w komitet społeczny).

Członkowie zarządu organizacji urządzającej loterię fantową nie mogą być osobami skazanymi za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej.

Nagrodami w loterii fantowej może być wszystko: nowe lub używane rzeczy otrzymane w darowiźnie od osób fizycznych lub firm, „talony” na usługi podarowane przez firmy, a także rzeczy zrobione przez samą organizację lub jej podopiecznych.

Aby organizować loterie fantowe nie trzeba mieć zarejestrowanej działalności gospodarczej, choć taka loteria pozwala spieniężyć, czyli de facto sprzedać, towary i usługi otrzymane w darowiźnie od sympatyków, a także rzeczy, które wyprodukuje sama organizacja lub jej beneficjenci (np. podczas warsztatów). Czyni to z loterii atrakcyjną alternatywę dla tradycyjnej sprzedaży, czy to sporadycznej, czy stałej - spieniężamy rzeczy, które organizacja jest w stanie pozyskać lub wytworzyć, a nie ma jak ich inaczej wykorzystać.

Listę wszystkich nagród, wraz z wartością każdej z nich musimy dołączyć do zgłoszenia (o zgłoszeniu za chwilę). Jeśli nie jesteśmy pewni wartości danej rzeczy, musimy ją oszacować kierując się zdrowym rozsądkiem i ceną, jaką osiągają podobne przedmioty np. na Allegro.

Ustawodawca nie narzuca sposobu przygotowania losów lub innych dowodów udziału w grze (losy nie muszą mieć formy tradycyjnej). Z powodzeniem sprawdzą się losy przygotowane przez samą organizację, pod warunkiem, że zostaną zabezpieczone przed sfałszowaniem oraz przedwczesnym odczytaniem wyniku gry. Losem nie może więc być np. złożona karteczka z odręcznie napisanymi numerem, bo można ją łatwo sfałszować, albo podejrzeć zapisany na niej numer nagrody. Ale już los przygotowany własnoręcznie, opatrzony pieczątką organizacji i zszyty zwykłym biurowym zszywaczem z powodzeniem się sprawdzi.

Liczba i cena losów, jakie możemy przygotować jest dowolna, ale ich łączna wartość jest ściśle uzależniona od łącznej wartości wszystkich przeznaczonych na wygrane nagród. Im większa wartość nagród, tym większy może być dochód z loterii. Wartość losów, jakie możemy wyprodukować na daną loterię oblicza się według prostego wzoru.

Przykładowo, jeśli wartość wszystkich nagród, jakie można będzie wygrać w naszej loterii zbliży się do maksymalnego limitu przewidzianego dla małych loterii i wyniesie 4800 zł, możemy wyprodukować losy na łączną kwotę aż 16 000 zł. Ustawodawca nie określa, jaka ma być cena pojedynczego losu, organizator może ją dowolnie ustalić, kierując się zdrowym rozsądkiem oraz własną oceną tego, ile uczestnicy będą skłonni zapłacić za szansę wygrania nagród, jakie dla nich przewidział. Jedynym ograniczeniem ceny losu jest to, że nie może być ona wyższa niż wartość najtańszej możliwej do wygrania nagrody.

Jak nietrudno obliczyć, nawet gdyby organizator loterii z pulą nagród 4800 zł musiał te nagrody kupić, jego zysk netto z takiej loterii (przy założeniu, że uda mu się sprzedać wszystkie losy) wyniesie aż 11 200 zł. A przecież fanty często pozyskuje się w darowiźnie od sympatyków i firm, więc przy atrakcyjnych nagrodach, rozsądnym ustaleniu ceny losu (nie może być zaporowa, często rozsądniej wyprodukować więcej tańszych losów niż mniej droższych) i dobrze zaplanowanej sprzedaży losów, zysk może wynieść nawet 16 000 zł, zwolnionych z podatku i wolnych od innych opłat.

Loteria fantowa musi mieć regulamin, w którym najważniejsze będzie opisanie gdzie i kiedy będzie prowadzona sprzedaż losów oraz w jaki sposób nastąpi rozstrzygnięcie gry i wydanie nagród. Loterie fantowe mają dwie podstawowe formy, występujące w różnych wariacjach.

Wersja 1: nagroda przypisana bezpośrednio do losu

W tej opcji do każdego losu z góry przypisana jest konkretna nagroda i kupujący od razu wie, czy i co wygrał. Jest to wygodniejsze dla grających, mogą bowiem od razu odebrać swoją nagrodę. Jest także wygodne dla organizatora, pozwala bowiem na sprawne prowadzenie gry, ale wiąże się z pewnym ryzykiem - zwłaszcza jeśli loteria ma jedną atrakcyjną główną wygraną - wylosowania głównej nagrody już na początku sprzedaży losów, co może skutecznie zniechęcić kolejnych kupujących.

Wersja 2: losowanie zwycięskiego losu spośród wszystkich kupionych

W tej opcji losowanie nagród następuje dopiero po zakończeniu sprzedaży losów i uczestniczą w nim wszystkie kupione losy, oznaczone numerami lub nazwiskiem gracza. Ponieważ w tej wersji wszyscy kupujący losy muszą czekać na losowanie, niektórych może to zniechęcić, ale dla organizatora jest sposobem na dodatkowe uatrakcyjnienie loterii, zwłaszcza jeśli nagrodami są fanty pozyskane od firm i można funkcję „sierotki” losującej zwycięski los powierzyć głównemu sponsorowi.

Ustawa określa, co powinno się znaleźć w regulaminie loterii, ja zachęcam do skorzystania z doświadczeń innych organizatorów. W internecie można znaleźć wiele regulaminów loterii fantowych, które zostały przeprowadzone przez inne organizacje. Wzorując się na nich, ułatwimy sobie zadanie, a przy okazji będziemy mieć pewność, że dany regulamin przeszedł już przez urzędową akceptację. Jeśli mamy więcej fantazji, możemy pokusić się o większą kreatywność i zorganizować loterię nietypową, taką jak na przykład doroczny Wyścig Kaczek w Lublinie. Pisałam swego czasu o tej loterii, jest to bowiem jedyna znana mi loteria, w której faktyczna sprzedaż udziału w grze ma miejsce w internecie.

Zamiar przeprowadzenie loterii fantowej zgłasza się właściwemu miejscowo naczelnikowi urzędu celno-skarbowego. Szczegóły zgłoszenia można sprawdzić w serwisie biznes.gov.pl. Do zgłoszenia trzeba co prawda załączyć sporo dokumentów, ale są to zwykłe oświadczenia, w praktyce sprowadzające się do jednego zdania.

Zgłoszenie loterii nie wiąże się natomiast z żadnymi opłatami, ani z koniecznością zdobywania urzędowych zaświadczeń np. o niezaleganiu z podatkami.

Jeśli z loterii zostały jakieś niesprzedane losy, przed ich zniszczeniem musimy zgłosić to pisemnie właściwemu naczelnikowi urzędu celno-skarbowego co najmniej na 7 dni przed planowanym terminem dokonania takiego niszczenia, bowiem czynność ta podlega urzędowej kontroli.

Dochód z loterii fantowej przeznaczany jest w całości na realizację określonych w zezwoleniu i regulaminie gry celów społecznie użytecznych, w szczególności dobroczynnych, a organizator loterii musi w terminie 30 dni od jej zakończenia przedstawić sprawozdanie z przeprowadzonej loterii oraz sposobu wydatkowania zebranych środków.