Publicystyka - ngo.pl

Legal Design to koncepcja powstała na Uniwersytecie Stanforda w Kalifornii w Stanach Zjednoczonych, w 2013 r. Ma ona na celu tworzenie dokumentów i usług prawnych w sposób bardziej zrozumiały i przyjazny dla odbiorców. Jej główne założenia opierają się na design thinking (myśleniu o prawie w sposób projektowy) i zmierzają do: uproszczenia języka, wizualizacji, projektowania transparentnej struktury dokumentów. Poza USA Legal Design szczególną popularność zyskał w Skandynawii i coraz bardziej powszechny jest również w Polsce. Coraz większe znaczenie ma również w kontekście funkcjonowania organizacji pozarządowych, ponieważ stosowanie transparentnych metod sprzyja kreowaniu pozytywnego wizerunku organizacji.

Legal design może mieć bardzo szerokie zastosowanie w przypadku NGO i sprzyjać unikaniu nieporozumień w komunikacji z darczyńcami, wolontariuszami czy beneficjentami projektów. Uproszczenia w zakresie umów, regulaminów czy polityki prywatności mogą mieć znaczenie także dla grantodawców, ponieważ jasne zasady zwiększają inkluzywność wniosków (więcej organizacji będzie w stanie aplikować) i mniejsze będzie ryzyko popełniania błędów np. w aplikacji. Poza bardziej przyjaznym wizerunkiem rozumienie przepisów ogranicza ryzyko występowania sporów sądowych, a tym samym ryzyko powstawania dodatkowych kosztów. Legal Design może być stosowany przez NGO również w stosunku do swoich pracowników i przekładać się na lepsze wykonanie wzajemnych zobowiązań. Ułatwieniem może też być dla obcokrajowców nie posługujących się biegle językiem polskim, osób starszych czy zagrożonych wykluczeniem społecznym.

Legal Design może zostać wykorzystany do tworzenia wewnętrznych dokumentów takich jak: umowy z wolontariuszami, polityki (np. polityka prywatności), deklaracje czy regulaminy. Ponadto zastosowanie może znaleźć w przypadku formularzy wyrażających zgodę czy określających warunki udziału w projektach oraz raporty np. z przeprowadzonych działań. W pozostałym zakresie stosowanie Legal Design może być zalecany w tworzonych przez daną organizację materiałach edukacyjnych jak poradniki, broszury czy instrukcje, które mogą być dystrybuowane podczas organizowanych przez dany podmiot warsztatów (ewentualnie przesyłane na maila w przypadku organizacji webinarów).

Przed wdrożeniem dana organizacja powinna dokonać audytu istniejących dokumentów i określić te, które mogą być postrzegane przez odbiorów jako „trudne do zrozumienia”. Następnie wprowadzić zmiany polegające na użyciu prostego języka (plain language), wizualizacji dokumentów w postaci infografik, ikon czy diagramów, do czego konieczna może być współpraca nie tylko z prawnikiem, ale również z projektantem/grafikiem. Istotne jest, aby zmiany wprowadzane były stopniowo i odpowiednio dostosowywane do odbiorców (działania można rozpocząć np. od uzyskania feedbacku od wolontariuszy, jeżeli dana organizacja ze wsparcia takowych korzysta). Do wprowadzenia Legal Design w NGO, podobnie jak u innych podmiotów, konieczna jest często współpraca całego zespołu, a czasami nawet konieczność skorzystania z ekspertów zewnętrznych, co wiąże się z dodatkowymi kosztami.

Legal Design może znajdować zastosowanie nie tylko w różnych obszarach, ale także u różnych podmiotach. Oprócz NGO wyróżnić możemy np. Legal Design w biznesie, w administracji publicznej czy edukacji i szkolnictwie. W biznesie do najbardziej powszechnego zastosowania możemy mówić w przypadku umów z klientami określanych jako „friendly contracts” czy regulaminów np. w przypadku branży e-commerce. Może to oznaczać generalnie pozytywny wizerunek marki jak i mniejsze ryzyko występowania sporów czy nieporozumień.

W administracji publicznej (coraz częściej także w sądach) będzie to miało znaczenie szczególnie w kontekście instrukcji dla obywateli np. infografik wskazujących, co należy zrobić, aby uzyskać dane świadczenie (np. 800 plus). Ponadto użyty może zostać w formularzach, komunikatach urzędowych, przewodnikach czy stronach internetowych. Konsekwencją takich działań jest większe zaufanie obywateli do instytucji publicznych, lepsza jakość i dostępność usług publicznych.

W pozostałym zakresie Legal Design może być stosowany również w edukacji i szkolnictwie i przybierać formę: klarownych regulaminów np. na uczelniach wyższych czy przewodników wizualizujących prawa i obowiązki studentów. Zastosowanie w tym przypadku może oznaczać mniej sytuacji konfliktowych oraz bardziej dostępną edukację prawną wśród młodych ludzi. Wśród potencjalnych wyzwań Legal Designu wymienia się m.in. ryzyko stosowania zbyt dużych uproszczeń i ewentualnej utraty precyzji prawnej, a także opór przed zmianą stylu komunikacji oraz nieznajomość koncepcji przez część środowiska.

Legal Design to koncepcja, która może przynieść wiele korzyści, także w przypadku organizacji pozarządowych. Jej wdrożenie wymaga zaangażowaniu często całego zespołu, a niekiedy także ekspertów z zewnątrz i powinno przebiegać etapami. Wśród korzyści Legal Design w organizacji możemy wymienić ograniczenie nieporozumień w komunikacji m.in. z darczyńcami, większe zaufanie czy lepsze wywiązywanie się ze wzajemnych zobowiązań stron. Ponadto uproszczenia w zakresie umów, regulaminów czy polityki prywatności mogą być istotne także dla grantodawców, zwiększać inkluzywność wniosków i zmniejszać ryzyko popełnienia błędów. W pozostałym zakresie koncepcja może być wykorzystywana do tworzenia raportów czy materiałów edukacyjnych takich jak poradniki czy broszury. W przypadku Legal Design możemy mówić bardziej o trwałej zmianie niż chwilowym trendzie, a prawo, w tym ustawodawca powinien podążać z duchem czasu, tak aby sprostać współczesnym wymaganiom. Poza NGO Legal Design z powodzeniem znajduje zastosowanie w biznesie, administracji publicznej i edukacji.