Publicystyka - ngo.pl

Wszystko zaczęło się zimą 2009 roku. Z informacji, które docierały do OFOP-u z województw, jasno wynikało, że prace komitetów Programów Współpracy Transgranicznej 2007-2013 (Południowy Bałtyk, Polska-Słowacja,  Polska [Województwo Lubuskie] – Brandenburgia), jak również ich skład, były utajniane. Oznaczało to między innymi, że na stronach internetowych, będących głównymi nośnikami wiedzy, nie publikowano informacji o posiedzeniach, protokołach, uchwałach, czy listach obecności. Brakowało również danych na temat składów poszczególnych komitetów.

Warto przypomnieć, że zgodnie z art. 61 Konstytucji RP obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Funkcja członka komitetu monitorującego ma charakter publiczny i obejmuje nadzór społeczny nad wydatkowaniem środków publicznych, zaś w przypadku organizacji pozarządowych i innych partnerów społeczno-ekonomicznych - dodatkowo oznacza reprezentowanie szerszego środowiska, niż własna instytucja, czy beneficjentów.

W związku z tym 30 grudnia 2009 Ogólnopolska Federacja wysłała pismo – do Departamentu Współpracy Terytorialnej przy Ministerstwie Rozwoju Regionalnego, w którym domagała się udostępnienia informacji dotyczących: danych personalnych i kontaktowych członków komitetów, nazw reprezentowanych organizacji, funkcji jaką pełnili w KM, protokołów posiedzeń oraz wykazu i treści uchwał podjętych drogą obiegową. Ponadto OFOP wnioskował o doprowadzenie do zamieszczenia, na prowadzonych przez sekretariaty tychże komitetów stronach internetowych, informacji na temat prac komitetów - od chwili powołania - wraz z informacją na temat procedur powołania członków i ich bieżącą aktualizacją.

W odpowiedzi Departament Współpracy Terytorialnej Ministerstwa Rozwoju regionalnego przysłał informacje z dnia 15 stycznia 2010, w której pojawiały się argumenty uzasadniające rzekomą przejrzystość w monitoringu Komitetów. O wystarczającym, zdaniem przedstawicieli MRR, dostępie do informacji miały świadczyć:

1. Publikacje informacji o terminach planowanych i odbytych posiedzeń Komitetów Monitorujących i Komitetów Sterujących;
2. Publikacje informacji o projektach, które zostały decyzją wyżej wymienionych ciał dialogu wybrane do dofinansowania, wraz z przyznaną kwotą dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego;
3. Udostępnianie na stronach, dwóch z trzech, programów współpracy terytorialnej procedur wyboru członków KM I KS wraz z informacjami o składzie komitetów.

Ponadto brak publikacji protokołów i uchwał uzasadniano niejawnym charakterem posiedzeń oraz poufnością przekazywanych tam treści.

OFOP został też poinformowany, że o postulatach Federacji dotyczących udostępnienia danych, zostaną powiadomione sekretariaty wymienionych wyżej komitetów – do realizacji - a więc miały one udostępnić wszelkie informacje, które zgodnie z interpretacją MRR mogły być udostępnione.

Oznaczało to ni mniej ni więcej dalsze nieujawnianie szczegółów prac Komitetów.

Uzasadnienie Departamentu Współpracy Terytorialnej nie znalazło więc akceptacji w oczach ekspertów Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych i organizacja ponownie (24 lutego 2010) wystąpiła z pismem do MRR , jeszcze raz podkreślając, że Komitety odpowiadają w pewnym stopniu za wydatkowanie środków publicznych (unijnych i krajowych) dlatego podlegają przepisom jawności i przejrzystości prowadzonych działań. Dlatego też wniesiono o podstawę prawną do poprzedniej interpretacji i poproszono o ponowne zajęcie się sprawą. Warto jeszcze podkreślić, że Federacja nie otrzymała, po ponad miesięcznym oczekiwaniu, wskazanych informacji z sekretariatów wymienionych przez Departament Współpracy Terytorialnej, a ponadto tylko w przypadku jednego z trzech programów transgranicznych, na stronie internetowej pojawiły się ogólne dane o instytucjonalnym składzie komitetu.

Argumenty przedstawiane przez OFOP z czasem zaczęły odnosić skutek. W dniu 5 marca 2010 r. Federacja za pośrednictwem faxu otrzymała zbiór informacji ze wspólnego Sekretariatu Technicznego Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Polska (Woj. Lubuskie) - Brandenburgia, który obejmował:

1. listę członków komitetu monitorującego z instytucji pozarządowych,
2. regulamin komitetu,
3. listy projektów wybranych do dofinansowania,
4. wykaz uchwał podjętych drogą obiegową.

W dniu 8 marca, na tej samej zasadzie, ze Wspólnego Sekretariatu Technicznego Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska - Republika Słowacka 2007-2013 przyszły dane z imienną listą obserwatorów społeczno-gospodarczych z polskiej strony. Dzień później wpłynęła także odpowiedź ze Wspólnego Sekretariatu Technicznego Programu Południowy Bałtyk 2007-2013, jednak bez informacji, o które wnoszono, jedynie ze wskazaniem odnośników w Internecie. Na tej podstawie OFOP już kilka dni po otrzymaniu imiennych danych kontaktowych wprowadził je do bazy danych pozarządowych członków komitetów monitorujących 2007-2013.

Pod koniec marca pojawił się kolejny list z Departamentu Ministerstwa, w którym w dość ogólny sposób, ponownie podtrzymane zostało stanowisko sugerujące odmowę udostępniania danych, uzasadniając je międzynarodowym charakterem działania Komitetów. Wciąż więc brakowało rzetelnej odpowiedzi ze strony Ministerstwa dotyczącej podstawy prawnej kwalifikacji posiedzeń komitetów monitorujących ww. programy uznającej je jako niejawne.

Odpowiedź ta pojawiła się kilka miesięcy później(10 sierpnia 2010). Ponownie - wyżej wymieniony Departament Ministerstwa Rozwoju Regionalnego – przysłał pismo do siedziby OFOP, zawierające uzasadnienia interpretacyjne uzasadniające, zdaniem nadawcy, niejawność posiedzeń Komitetów Monitorujących i Sterujących. Przedstawiciele Ministerstwa wykazali następujące dowody utajniania informacji o pracach Komitetów:

1. KM i KS działają w oparciu o rozporządzenie Rady Wspólnoty Europejskiej i nie stanowią części aparatu władzy w Polsce,
2. środki EFRR, o których alokacji decydują, nie należą do budżetu państwa ani nie wchodzą do kat. środków europejskich w myśl ustawy o finansach publicznych,
3. członkowie Komitetów nie są wybierani w wyborach powszechnych i nie spełniają definicji funkcjonariusza publicznego,
4. ich regulaminy, które zostały ustalone w porozumieniu z Instytucjami Zarządzającymi, zakładają brak otwartości posiedzeń dla osób postronnych, posiedzenie jest niejawne, a proces kształtowania opinii ma charakter poufny,
5. protokoły posiedzeń oraz treść uchwał nie mają szczególnie istotnego znaczenia dla interesu publicznego,
6. dokumenty nie spełniają przesłanek wystarczających do uznania ich za dokumenty urzędowe.

Z lektury pism Ministerstwa Rozwoju Regionalnego można odnieść wrażenie, że prace komitetów monitorujących programy Europejskiej współpracy Terytorialnej są tajne i podlegają innym rygorom, niż komitetów powołanych dla potrzeb realizacji krajowych i regionalnych programów.  Mimo wszystko Komitety podejmowały decyzje dotyczące interesu publicznego, a ich członkami byli i są między innymi przedstawiciele administracji rządowej i organizacji społeczeństwa obywatelskiego! Ponadto rodziło się pytanie, jak odnieść taką argumentację do działających już Komitetów Monitorujących zajmujących się Funduszami Europejskimi, z których pełne protokoły z aktualnymi listami uczestników można znaleźć na stronach internetowych? Czy w takim razie podobną interpretacje powinno się zastosować do grubo ponad czterdziestu innych ciał dialogu na różnym szczeblu?

Wobec zaistniałych faktów oraz braku dalszych działań ze strony Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych zaczęła przygotowywać skargę na bezczynność , ze względu na nieudostępnienie w terminie informacji o działalności, co stanowiło naruszenie przepisów konstytucji oraz ustawy o dostępie do informacji publicznej. Dokument skargi wraz z ekspertyzą został przekazany Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w warszawie na początku kwietnia 2011 roku. Dużej pomocy w przygotowaniu skargi udzieliło Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich, prowadzące Pozarządowe Centrum Dostępu do Informacji Publicznej.

Interwencja do organu wymiaru sprawiedliwości okazała się być decydująca dla sprawy. W dniu 10 maja do siedziby Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych przysłano dwa segregatory dostarczone przez MRR, w których znajdowały się :

1. pełne dane pozarządowych członków wszystkich Komitetów Monitorujących i Sterujących,
2. protokoły posiedzeń KM i KS.
3. wykaz i treść uchwał podjętych drogą obiegową

Zawarte w dokumentach informacje dotyczyły okresu od rozpoczęcia prac wyżej wymienionych Komitetów do dnia 9 maja 2011 roku.

W taki więc sposób, po kilkunastu miesiącach starań ze strony Federacji, udało się uzyskać najważniejsze informacje dotyczące członków i treści działań Komitetów Monitorujących i Sterujących programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej. Ponadto na stronach internetowych wszystkich programów pojawiły się regulaminy działań oraz listy członków Komitetów wraz danymi kontaktowymi i teleadresowymi instytucji i organizacji, które reprezentują.

Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej 2007-2014 dysponują budżetami o łącznej wartości 557,8 mln euro. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego prowadzi stronę internetową dedykowaną programom EWT.

W przypadku Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Polska (Woj. Lubuskie) – Brandenburgia, na stronie została zamieszczona dodatkowo lista zatwierdzonych dotychczas projektów, a na stronie programu Rzeczpospolita Polska - Republika Słowacka 2007-2013 opublikowano rejestr uchwał KM za rok 2009 i 2010. Warto jednak podkreślić, że nadal na wyżej wymienionych stronach www, brakuje protokołów z posiedzeń i dokumentów dotyczących treści uchwał przyjętych przez Komitety.

Wydaje się jednak, że po interwencji Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych, dostęp do tych treści powinien być możliwy i znacznie prostszy.