Publicystyka - ngo.pl

Grupa branżowa ds. profilaktyki i przeciwdziałania kryzysowi psychicznemu we Wrocławiu powstała w połowie 2020 r. Celem grupy jest poznanie skali problematyki wypalenia zawodowego wśród aktywistek i aktywistów oraz działaczy wrocławskich organizacji pozarządowych i grup nieformalnych.

Od czerwca br., w gronie kilku wrocławskich organizacji pozarządowych prowadzone są intensywne prace nad tematem profilaktyki i przeciwdziałania kryzysowi psychicznemu. Od początku istnienia grupy, jej działania wspiera Uniwersytet SWPS w osobie dr Marzeny Cypryańskiej-Nezlek, koordynatorki ogólnopolskiego badania „Wyzwania i zagrożenia pracy w NGO i nieformalnych ruchach społecznych.” Wyniki tych badań zostały zaprezentowane podczas dwóch konferencji pod auspicjami biura Rzecznika Praw Obywatelskich - w lutym i czerwcu 2020 r. Działania grupy w dotychczasowych pracach wsparli również pracownicy biura Rzecznika Praw Obywatelskich - Joanna Troszczyńska-Reyman - Specjalistka ds. projektów społecznych oraz Dorota Siwiec - Główny Specjalista Zespołu Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego oraz przedstawicielka Fundacji Rozwoju Mediacji, dzieląc się swoją wiedzą merytoryczną w zakresie tematu, nad którym grupa pracuje. Warto podkreślić, że jedna z organizacji wchodząca w skład grupy branżowej - Fundacja Instytut Badań i Rozwoju Lokalnego - intensywnie pracuje w grupach roboczych pod auspicjami biura Rzecznika Praw Obywatelskich na poziomie krajowym, gdzie wypracowywane są m.in.: propozycje zmian systemowych, finansowania przedsięwzięć wspierających profilaktykę i przeciwdziałanie kryzysowi psychicznemu w organizacjach pozarządowych czy narzędzia internetowego do rozpoznawania symptomów kryzysu. Daje to możliwość monitorowania działań w skali ogólnopolskiej.

Ogromnym wsparciem dla grupy jest wsparcie merytoryczne Natalii Saraty z Fundacji RegenerAkcja, która m.in. prowadzi profil: RegenerAkcja. Miejsce dla zmęczonych aktywistek i aktywistów; autorką Wyczerpane aktywistki, wypaleni działacze. Nie wypalamy się w próżni! czy autorką wywiadu Wypalenie zawodowe, czyli jak je rozpoznać i jak się nie dać?.

W toku różnych dyskusji można wyodrębnić słowa klucze, ważne wątki do wspólnej pracy nad opracowaniem rozwiązań w zakresie profilaktyki i przeciwdziałania kryzysowi psychicznemu, np.:

• Wypalenie zawodowe (bardziej znane w kontekście biznesu) jest czymś innym niż wypalenie aktywistyczne.
• Ważny jest dobrostan i bycie w równowadze.
• Troska o siebie i doświadczenie wypalenia aktywistycznego to indywidualna sprawa i doświadczenia, które nie rozgrywają się w próżni. Wiele zależy od warunków w jakich funkcjonujemy, układów i sytuacji.
• Nie jesteśmy samodzielnie odpowiedzialni za to, że się wypalamy.
• Czasami stajemy się maszynami do realizacji celów. Self – care wówczas przestaje mieć większe znaczenie.
• Rozwiązaniem mogą być stacjonarne grupy wsparcia dla zmęczonych aktywistek i aktywistów, aby wspólnie być. Zmęczenie jest naturalnym stanem człowieka i mówi nam czego potrzebujemy. Istotny jest odpoczynek i dzielenie z innymi ludźmi odpoczynku przy pomocy różnych ćwiczeń warsztatowych np. relaksacji.
• Żyjemy w kulturze bycia zajętym/zajętą, co jest interpretowane jako dobre i oznaka, że jest się potrzebnym.
• Nie można pominąć kulturowego kontekstu wypalenia, szczególnie w obszarze wsparcia.
• Niezwykle ważne jest organizowanie wsparcia psychologicznego i unikanie patologizowania aktywizmu szczególnie w kontekście łamania norm społecznych.
• W naszym społeczeństwie wciąż jest niewielka wiedza na temat aktywizmu. Szukając pomocy należy poszukiwać osób rozumiejących specyfikę szerokiego zaangażowania społecznego. 
• Wsparcie psychologiczne nie powinno koncentrować się tylko na "naprawianiu jednostek", ale na tym, by działało w szerszym kontekście społecznym. Aktywiści mają tendencję do odzyskiwania sprawczości poprzez branie na siebie nadmiernej odpowiedzialności za to, co dzieje się dookoła.
• Polska kultura pracy w NGO i ruchach niesformalizowanych często wzmacnia stanowiska, że cel uświęca środki bądź "po trupach do celu", co w pewien sposób podważa wartości. To dwie strony jednego medalu, które pomijają aspekt wspólnotowy i relacyjny.

Jak pokazują wyniki części ilościowej badania oraz analiza pytań otwartych - powszechnym problemem jest stres (43% osób czuje się zestresowana bardzo lub ekstremalnie) oraz duży poziom wyczerpania fizycznego, jak i emocjonalnego. W okresie ostatnich 7 tygodni około 46% uczestników czuło wyczerpanie fizyczne często lub bardzo często, z czego 8% niemal codziennie. Duża część uczestników badania (około 38% osób) czuła się wypalona często lub bardzo często, z czego 9% każdego dnia. Spójne z literaturą przedmiotu wyniki badania wskazują, że poziom wypalenia wśród osób działających w NGO i ruchach nieformalnych jest związany silnie z poziomem odczuwanego stresu. Jest też skorelowany z poziomem odczuwanej presji w pracy/działalności (45-49% osób czuje presję, by pracować/działać lub osiągać więcej) oraz poczuciem braku skuteczności, np. w zderzeniu z systemem, administracją, biernością społeczną (39% uczestników badania ma poczucie, że „wali głową w mur”).

Czy pozyskane wyniki badań od wrocławskiego trzeciego sektora będą odzwierciedlać skalę ogólnopolską. Trudno to stwierdzić. Być może wyniki będą mniej lub bardziej zbliżone, a może wykażą zupełnie coś innego. Należy jednak podkreślić, że przygotowane narzędzie badawcze dla organizacji pozarządowych i grup nieformalnych przez wrocławską grupę branżową jest bardziej szczegółowe od narzędzia wykorzystanego w skali ogólnopolskiej. Ponadto, pewien zakres badawczy będzie można porównać z raportami np. Stowarzyszenia Klon/Jawor - „Kondycja organizacji pozarządowych 2018” czy "Organizacje pozarządowe wobec pandemii".

Powodzenie realizacji badań we wrocławskim środowisku organizacji pozarządowych i grup nieformalnych zależy także od wsparcia ze strony Urzędu Miejskiego we Wrocławiu. Dlatego tak ważne jest nawiązanie dialogu pomiędzy NGO a przedstawicielami Urzędu Miejskiego Wrocławia, aby poznać potrzeby i oczekiwania obu stron w zakresie profilaktyki i przeciwdziałania kryzysowi psychicznemu. Wspólnie można zadbać i wzmacniać dobrostan  aktywistek i aktywistów oraz działaczy wrocławskich organizacji pozarządowych i grup nieformalnych, co może przełożyć się na jakość działań, zrozumienie, rozpoznanie i skuteczniejsze przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu, jak i kryzysowi psychicznemu. I to wsparcie ze strony urzędu się pojawia, chociażby w osobie Dominika Golemy - Rzecznika ds. Dialogu z Biura Wrocław Bez Barier, który podczas jednego ze spotkań podzielił się swoją wiedzą i doświadczeniem w obszarze struktury dialogu we Wrocławiu.

Wrocławską grupę branżową tworzą: Agnieszka Wywrot i Agnieszka Zaranek z Fundacji Centrum Praw Kobiet - oddział we Wrocławiu, Olga Lidia Kozłowska z Fundacji DO, Damian Wojciech Dudała i Małgorzata Otrębska z Fundacji Instytut Badań i Rozwoju Lokalnego, Urszula Bandurowska z Fundacji Wspierania Organizacji Pozarządowych “Umbrella”, Wioletta Klimczak ze Stowarzyszenia Psychoedukacji i Terapii “Evolutio” oraz dr Marzena Cypryańska-Nezlek wraz ze współpracownikami z Uniwersytetu SWPS.