Organizacja pozarządowa korzysta z dotacji publicznych. Może być kontrolowana przez jednostkę administracji, która udzieliła dotacji. Ale organizacja może być też kontrolowana przez służby kontrolujące samą administrację. W drugiej części mini cyklu o kontrolach w NGO, skupiamy się na tych, które związane są z wykorzystaniem środków publicznych.
pixabay.com, CC0 Public Domain, fot. skeeze
Może nas kontrolować darczyńca prywatny. Tu jednak piszemy o kontrolach dotyczących dotacji ze środków publicznych. I chociaż nie jest to regułą, na potrzeby poniższego tekstu wychodzimy z założenia, że organizacja pozarządowa otrzymuje środki publiczne zgodnie z zasadami opisanymi w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Kontrola dotacji przez administrację (samorząd, ministerstwo)
- ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1817 z późn. zm.)
-
rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 sierpnia 2016 r. w sprawie wzorów ofert i ramowych wzorów umów dotyczących realizacji zadań publicznych oraz wzorów sprawozdań z wykonania tych zadań (Dz.U. z 2016 r. poz. 1300)
informacje o zasadach prowadzenia kontroli zawierają ramowe wzory umów o realizację zadania
-
ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o kontroli w administracji rządowej (Dz.U. z 2011 r. , Nr 185, poz. 1092)
tym aktem mogą wspierać się organy administracji ogłaszając konkursy, dla przykładu: do ustawy o kontroli w administracji odwoływały się umowy podpisywane w poprzednich edycjach Funduszu Inicjatyw Obywatelskich
Funkcja
Czym jest, do czego służy i na czym polega kontrola dotacji wyjaśnia artykuł 17 ustawy o pożytku.
Organ administracji publicznej zlecający realizację zadania publicznego może dokonywać kontroli i oceny realizacji zadania, w szczególności:
1) stopnia realizacji zadania;
2) efektywności, rzetelności i jakości realizacji zadania;
3) prawidłowości wykorzystania środków publicznych otrzymanych na realizację zadania;
4) prowadzenia dokumentacji związanej z realizowanym zadaniem.
Kiedy NGO podlega kontroli?
Na początku tego tekstu wskazano już, że kontrole dotyczą dotacji – realizacji zadania dofinansowanego ze środków publicznych. W tym miejscu można sprecyzować, że kontrolowana może być organizacja pozarządowa, która ma podpisaną umowę dotacyjną.
Kontrola może zostać przeprowadzona w trakcie realizacji projektu („w toku realizacji zadania”) oraz po jego zakończeniu (przez okres 5 lat).
Podobnie jak w przypadku wielu innych kontroli również przy kontroli dotacji obowiązuje zasada, że kontrola może odbywać się zarówno w siedzibie organizacji pozarządowej, jak i w miejscu realizacji zadania (jeśli realizowane jest ono poza siedzibą). Poszczególne czynności mogą być też prowadzone w siedzibie organu, który kontroluje NGO.
Regulacje nie wskazują bezpośrednio na rodzaj dokumentów, którymi powinni legitymować się kontrolerzy. Jednak należy oczekiwać przedstawienia przez nich dokumentu potwierdzającego zamiar przeprowadzenia kontroli. Dokument ten powinien być wydany przez organ administracji, który udzielił NGO dotacji, i powinien potwierdzać, że kontrolerzy są osobami „upoważnionymi przez zleceniodawcę”.
Kontrolerzy „mogą badać dokumenty i inne nośniki informacji, które mają lub mogą mieć znaczenie dla oceny prawidłowości wykonywania zadania publicznego, oraz żądać udzielenia ustnie lub na piśmie informacji dotyczących wykonania zadania publicznego”.
Często kontrola poprzestaje na badaniu dokumentów. Należy się jednak również przygotować, że badane będą efekty realizacji projektu lub same działania. Kontrola sprawdzi więc np. publikacje wydane w ramach zadania, materiały szkoleniowe, listy obecności, ankiety ewaluacyjne - jeśli w projekcie odbywały się szkolenia. Kontrole mogą też np. polegać na uczestnictwie w eventach organizowanych w ramach projektu.
Czy wszystkie części oferty podlegają kontroli?
Najwyższa Izba Kontroli
ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 524)
Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej. „Gdzie publiczne pieniądze tam kontrola NIK. NIK bada wszystkie obszary działalności państwa, w które zaangażowane są publiczne pieniądze lub majątek, sprawdza też, czy instytucje publiczne wykonują swoje zadania w sposób skuteczny, wydajny i oszczędny” – przeczytamy w serwisie internetowym Najwyższej Izby Kontroli.
NIK kontroluje więc głównie działalność administracji rządowej i samorządowej. Uprawniona jest również do kontroli organizacji pozarządowych, w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki publiczne oraz wykonują zadania zlecone przez organy administracji publicznej.
Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych (przedsiębiorców) w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa, w szczególności:
1) wykonują zadania zlecone lub powierzone przez państwo lub samorząd terytorialny;
(…)
4) działają z udziałem państwa lub samorządu terytorialnego, korzystają z mienia państwowego lub samorządowego, w tym także ze środków przyznanych na podstawie umów międzynarodowych;
(…)
6) wykonują zadania z zakresu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego;
(…)
Organizacja pozarządowa może spodziewać się Najwyższej Izby Kontroli kiedy korzysta z dotacji (np. ze środków ministerstwa, samorządu, instytucji takich jak PFRON). Może być również skontrolowana przez NIK kiedy dotacji nie dostaje, ale np. prowadzi swoje działania w lokalu udostępnionym jej przez urząd gminy. Kontrolowane będą też NGO realizujące świadczenia opieki zdrowotnej.
Postępowanie kontrolne prowadzone jest w siedzibie organizacji pozarządowej (lub tam gdzie realizuje ona swoje zadania). Kontrolerzy z zasady powinni dostosować się do godzin pracy NGO (czasu wykonywania zadań), jednak jeśli wymaga tego dobro kontroli, mogą działać również w dniach wolnych od pracy i poza godzinami pracy. Kontroler może także przeprowadzić postępowanie kontrolne lub poszczególne jego czynności w siedzibie NIK.
Kontrolerzy przeprowadzają kontrolę na podstawie legitymacji służbowej i upoważnienia do przeprowadzenia kontroli.
Ustawa o Najwyższej Izbie Kontroli daje kontrolerom bardzo szerokie uprawnienia.
Przedstawiciele NIK mają m.in. prawo do
- swobodnego wstępu do pomieszczeń jednostek kontrolowanych,
- wglądu do wszelkich dokumentów związanych z działalnością jednostek kontrolowanych,
- wzywania i przesłuchiwania świadków,
- żądania udzielenia wyjaśnień przez osoby, które wykonują lub wykonywały pracę na podstawie stosunku pracy lub innej umowy w jednostkach kontrolowanych.
Szczegółowo uprawnienia przedstawicieli NIK wylicza art. 29 ustawy. Przepisy wskazują też do czego zobowiązane są kontrolowane jednostki, w tym również organizacje pozarządowe.
Kierownik jednostki kontrolowanej zapewnia kontrolerowi warunki i środki niezbędne do sprawnego przeprowadzenia kontroli, w szczególności niezwłoczne przedstawianie do kontroli żądanych dokumentów i materiałów, terminowe udzielanie wyjaśnień przez pracowników jednostki, udostępnianie urządzeń technicznych oraz środków transportu z ich obsługą, a w miarę możliwości oddzielnych pomieszczeń z odpowiednim wyposażeniem.
Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.
Źródło: inf. własna (poradnik.ngo.pl)
Skorzystaj ze Stołecznego Centrum Wspierania Organizacji Pozarządowych
(22) 828 91 23
